باشيمدان اوچدو. (روح از سرم پريد.)
زاق تورماق
|
zaq turmaq
|
: كاملاً ايستادن، توقّف كردن به خاطر ضعف و ناتواني.
|
زار
|
zar
|
: آه و زاري. زار-زار آغلاماق (zar-zar ağlamaq) : زار زار گـريستن، به شدّت گـريه كردن. زاريماق (zarımaq) : زاري كردن، ناليدن. زارينجى (zarıncı) : 1- دردمند، آزرده و ناراحت. 2- نام آهنگي در موسيقي.
|
ذات
|
zat
|
: 1- اصل، جوهر، ماهيت. 2- اصل و نسب، نسل و نژاد. 3- شخص، شخصيت. (← زاد) ذاتييه (zatiyə) : ذات، اصل و نسب، نسل و نژاد.
|
زايا
|
zaya
|
= زاياه (zayah) : (ع) ضايع، خراب. زاياه اوْلماق (zayah olmaq) : ضايع شدن، از بين رفتن.
|
ضاياه
|
zayah
|
: (ع) ضايع، ويران، خراب.
|
ذئهْن
|
zehn
|
: (ع) ذهن، هوش، علاقه. ذئهن-و-بال (zehn-o-bal) : استعداد، گستره و محدودة افكار.
|
ذرّه
|
zərrə
|
: ذرّه، مقدار بسيار كم. ذرّه بين (zərrə bin) : ذرّه بين، ريز بين. ذرّه‌چه (zərrəçə) : به اندازة ذرّه‌اي، به قدر يك ذرّه.
|
ذَمّه
|
zəmmə
|
: (ع) ذمّه، كفالت، ضمانت.
|
زَبّه
|
zəbbə
|
: شتر بزرگ و مو بلند. (← دب، دبّه و زابّا)
|
زد
|
zəd
|
: (ف) فعل ماضي ساده از مصدر «زدن» فارسي. (به تنهايي كاربرد ندارد.) زد-و-كوت (zəd-o-kut) : عمل زدن و كتك كاري. زده (zədə) : خراش برداشته، لطمه ديده. زده‌ليك (zədəlik) : خراشيدگي.
|
زربين
|
zərbin
|
: خيال، تصوّر. زربين وورماق (zərbin vurmaq) : خيال انگيزي كردن.
|
زردييان
|
zərdiyan
|
: نوعي مهرة زينتي زنانه.
|
زقّاتو
|
zəqqatu
|
= زقّالتين (zəqqaltın) = زقوْو (zəqqov) = زقّيروْو (zəqqırov) : مزة ناگواري كه تركيبي از تلخي، شوري و ترشي باشد، بسيار ترش يا تلخ.
|
زنجير
|
zəncir
|
: زنجير. (اصل كلمه «سانجير» از ريشة «سانجماق» (فرو كردن) است؛ به اعتبار در هم فرو رفتن حلقه‌هاي زنجير. ← سانج)
|
زنگ
|
zəng
|
: 1- زنگوله. 2- صداي خوش، نواي دلنشين.
|
زنگال
|
zəngal
|
: قطعه چوبي كه به جاي شانة قالي بافي در بعضي از بافتنيها از آن استفاده مي‌شود.
|
زهل
|
zəhl
|
= زهله (zəhlə) : 1- زهره، كيسة صفرا. 2- جرأت، زهره. زهل ائدمك (zəhl edmək) : جرأت به خرج دادن.
|
زه‌ي
|
zəy
|
: زاج. (فا)
|
ضئيفه
|
zeyfə
|
: (ع) ضعيفه، زن، جنس نسوان.
|
ضرب
|
zərb
|
: (ع) 1- ضرب، عمل ضرب در چهار عمل اصلي رياضيات. 2- ضربه، خسارت. 3- ضرب زدن سكّه. 4- ضربة محكم، با نيروي بيش از حدّ معمول. ضربت (zərbət) = ضربه (zərbə) : 1- ضربه، كوبش. 2- خسارت، فشار مالي يا بدني. ضربلي (zərbli) = ضربه‌لي (zəbəli) : با ضربت، با فشار. ضربه باسماق (zərbə basmaq) : فشار آوردن، تحميل كردن. ضربه وورماق (zərbə vurmaq) : ضربه زدن، خسارت وارد كردن.
|
زيل
|
zıl
|
: 1- زير، سرازيري، شيب تند. زيل اوزو قوْولو. (سرازيري تند) 2- صداي زير. (در مقابل بم) 3- ممتد، پي در پي، سلسله وار و پشت سر هم. 4- از پيشوندهاي كثرت و ممتد. زيل باخماق (zıl baxmaq) : زل زدن در چشم ديگران. زيل-زيله (zıl-zılə) : گمپولهاي زينتي و ملوّن كه سلسله‌وار بر پايه‌هاي چادر بسته مي‌شود. زيل قيرميزی (zıl qırmızı) : كاملاً قرمز.
|
زيندان
|
zından
|
: 1- زندان، محبس. 2- كمر كوه كه به اعتقاد قدما اغلب جايگاه جنّ و پري است. (اصل كلمة زندان هم «جيندان» (محلّ اجنّه) است؛ به اعتبار اينكه قديمي‌ترين زندانها در ميان كمر كوهها بوده.)
|
زينْهار
|
zınhar
|
: هرگز، ابدا. زينْهاركى (zınharkı) : حتّي اگر، تا آنجا كه.
|
زينهارا
|
zınhara
|
: زنّار، در قديم نوعي كمر بند بوده؛ امّا امروزه به رشتة زينتي ابريشمي و گمپولداري مي‌گويند كه روي چوْقّا (نوعي ارخالق) به صورت حمايل از روي دو شانه بسته مي‌شود.
|
زيق
|
zıq
|
: صداي بريده و كوتاه. زيقّى چيخمادی. (كوچكترين صدا از خود بروز نداد.) زيق-زيقّك (zıq-zıqqək) = زيقّيريقَّك (zıqqırıqqək) : سكسكه.
|
زير
|
zır
|
: صداي زر زر، صداي باد معده. زير دلي (zır dəli) : كاملاً ديوانه، ديوانة محض. زيرّيلاماق (zırrılamaq) : زر زر كردن، صداي خارج شدن باد معده.
|
زيل
|
zil
|
: 1- سرازيري، شيب. 2- صداي زير و كشيده. زيلئيلي (zileyli) : بلا، هر چيز خطرناك كه از بالا نازل شود. زيلئيلي ياغيش (zileyli yağış) : باران سيل آسا كه از بالا فرو ريزد.
|
زينجير
|
zincir
|
: زنجير. (← زنجير) زينجيرله‌مك (zincirləmək) : با زنجير بستن.
|
زينْگ
|
zing
|
: آه و زاري، صدا، آوا. (← سينگ) زينگ-و-زال (zing-o-zal) : ترنّم، به آهستگي آواز خواندن. زينگيرلَنمك (zingirlənmək) : به صدا در آمدن، با سوز و گداز ناليدن. زينگيله‌مك (zingiləmək) : 1- ترنّم كردن، به آهستگي آواز خواندن. 2- آه و زاري كردن، ناليدن.
|
ظوْهْر
|
zohr
|
: ظهر، نيمة روز.
|
زوْل
|
zol
|
= زوْلا (zola) : از گياهان علوفه‌اي خاردار.
|
زوْلَك
|
zolək
|
: 1- پيش‌زا، حيواني كه قبل از زمان زايمان بزايد. 2- شكم اوّل حيوان، حيوان جوان حامله كه اوّلين بار حامله شده باشد.
|
زوْق
|
zoq
|
: درد توأم با حركت و ضربان. (← سوْق و سوك) زوْق آتماق (zoq atmaq) = زوْق وورماق (zoq vurmaq) : درد داشتن توأم با جهش و ضربان زخم. زوْقّو (zoqqu) : آنكه با خود حرف زند، بيمار رواني كه خود به خود حرف زند و حركات نا به هنگام انجام دهد. زوْقّولاماق (zoqqulamaq) : زق زدن زخم.
|
ذوْوق
|
zovq
|
: (ع) 1- ذوق، سليقه. 2- علاقه، ميل. ذوْوقلو (zovqlu) : با ذوق و شوق، علاقه مند. ذوْوقناق (zovqnaq) : ذوقناك، خوشحال و شاداب.
|
زوچ
|
zuç
|
: حالت نشستن روي دو پا و مقعد. زوچ اوْتورموش. (روي دو پا و مقعد نشسته است.)
|
زوك
|
zuk
|
: (← زوچ)
|
زولول
|
zulul
|
: شتر جمّازة بلند قامت.
|
ظولوم
|
zulum
|
: ظلم، ستم.
|
زومزوق
|
zumzuq
|
: سقلمه. (فا) (← سوم1، سومسوق و سوْق)
|
زوپورْت
|
zupurt
|
: اصطلاحي است به مفهوم : «بدو، بدو بيا، به سرعت حركت كن.»
|
زور
|
zur
|
= زورّ (zurr) : (ف) زور، ظلم. زورّ ائدمك (zurr edmək) : تحميل كردن، زور گفتن.
|
ذورَّت
|
zurrət
|
: ذرّت.
|
زود
|
züd
|
= زوت (züt) : شيره، شيرة گياهان يا درختان. ائله قاينادی كي زوتـو چيخدی. (آن‌قدر جوشيد تا شيره‌اش در‌آمد.) (← سـود) زودو (züdü) : شيرة درختاني چون بادام، ارجن، تنگز و …
|
