612
38. For-sten-vantlar - Fok-marsdan for-salinqə qədər
olan vantlar.
39. For-fal - Fok-reyin ortasından keçib stenqaya birləş-
dirilir, o biri ucu isə göyərtənin kənarlarında möhkəmlənir.
40. Forşteven - Gəminin burnu. Əvvəllər gəminin
forştevni müxtəlif fiqurlarla bəzədilirdi.
41. Freqat - XVIII əsrə qədər üç dorlu yelkənli hərbi
gəmi.
42. Kanonir - Gəmidə artilleriyaçı əsgər.
43. Karavella – XV-XVI əsrlərdə üç dorlu yelkənli gəmi.
Bu gəminin üstünlüyü ondan ibarətdir ki, o əks küləyə qarşı
da hərəkət edə bilirdi.
44. Karakka – XV-XVI əsrlərdə geniş yayılmış yelkənli-
avarlı gəmi.
45. Kil - Gəminin gövdəsinin altında olan uzun horizontal
dirək.
46. Kilvater xətti - 1-ci gəminin arxasından çıxan köpük-
lü su zolağı. Arxası ilə gələn gəmi həmin xətt ilə hərəkət edir.
47. Knyavdiqed - Forştevenin alt hissəsi.
48. Kok - Gəmi aşbazı.
49. Kontr-şkot - Şkotların əksinə olaraq, o gəminin arxa-
sına tərəf yox, gəminin qabaq tərəfinə dartılıb bağlanır.
50. Korvet – XVII-XVIII əsrə qədər üç dorlu yelkənli
hərbi gəmi.
51. Krenqelsilər - Şkatorinanın üzərində olan, qırmağa
keçirilən düyünlər.
613
52. Liktors - Yelkənin qıraqlarına - şkatorina üzərində
tikilən (sökülməməkdən ötrü) möhkəm ip.
53. Lonqa-salinq - Mars-meydanını saxlayan çiksilərin
iki tərəfdən horizontal vəziyyətdə sıxan möhkəm, qalın tax-
talar.
54. Lövbər - Gəmini suyun üzündə tərpənməz halda
saxlayan ağır çəkili dəmir qırmaq.
55. Nok - Reyin ensiz ucları.
56. Operdek - Gəminin top göyərtəsi.
57. Pillerslər - Göyərtələr arası vurulan dirəklər.
58. Qaleon - Ağır artilleriya ilə silahlanmış möhkəm
tikilişli üç dorlu yelkənli bu gəmidə XV-XVII əsrlərdə ispan
və portuqal müstəmləkələrindən Avropaya qiymətli metallar
və bahalı mallar gətirirdi.
59. Qalera - İri avarlı gəmi. Əsasən Avropa sahillərində
ondan istifadə olunurdu.
60. Qaliot - Hollandiyada ixtira edilmiş iki dorlu yelkənli
gəmi. Bu gəmilər əsasən şimal dənizlərində istifadə olunurdu.
61. Qakabort – Gəminin son kənarı.
62. Qardel - Gəminin aşağı reylərinin qaldırılıb-salınma-
sında iştirak edən möhkəm ip, kəndir. Onların əsası mars
meydanlarının aşağısında möhkəmləndirilir.
63. Qafel - Dorun yuxarı hissəsində (arxadan) dioqanal
vəziyyətdə olan xüsusi rey. Dor ilə yuxarı qaldırılır.
64. Qik - Əyri yelkənlərin aşağı şkatorinalarını dartmaq
üçün xidmət edir.
614
65. Qrep - Qabaqda, lakin xariçdə gəminin kilindən yuxa-
rı qalxan möhkəm, qalın taxta. Knyavdiqedin gövdəsi qrepin
ortasına bərkidilir.
66. Qrot-vantlar - Göyərtədən qrot-marsa qədər olan
vantlar.
67. Qrot-dor - Gəminin 2-ci doru.
68. Qrot-yelkən – Qrot-dorun aşağısında dördkünç
formalı yelkən.
69. Qrot-lük - Göyərtədən operdekə düşmək üçün qrot-
dorun yanındakı keçid.
70. Qrot-mars - Qrot-dorun üstündəki gözətçi meydan-
çası.
71. Qrot-marsa-drayrep - Top-stenqanın başında
möhkəmlənən və salinqin altından keçib ruslenidə bağlanan
qalın, möhkəm ip.
72. Qrot-marsel – Qrot-dorun yuxarısında 2-ci dördkünc
yelkən.
73. Qrot-rey - Qrot-yelkəni saxlayan horizontal dairəvi
taxta.
74. Ranqout - Gəminin üstündə olan taxta hissələr:
dorlar, stenqalar, qafellər gəminin ranqoutu sayılır.
75. Rey - Dairəvi uzun raqout taxtası. Reylər yelkənin
üstündə yerləşir və yelkənin idarə olunmasında mühüm rol
oynayır. Reyin hər iki ucu daralır və həmin hissələri gəmidə
nok adlandırırlar.
76. Rif (dəniz) - Sualtı qaya.
615
77. Riflər (gəmidə) - Yelkənin başına tikilən qalın
olmayan iplər. Yelkənin sahəsini azaltmaq üçün riflər qikə və
ya reyə bağlanır.
78. Rumpel - Gəmini idarə edən sükan - uzun dirək.
79. Ruslen - Gəminin suya tərəf olan kənarlarında uzun,
möhkəm taxta çıxacaq. Bəzən matroslar onun üzərində
dayanıb yufersilərin nasazlığını yoxlayırlar.
80. Stenqa - Dordan sonra yuxarı qalxan ranqout taxtası.
81. Şkatorina - Yelkənin kənarlarını qatlayıb üstündən
möhkəm tikililər gedərək davamlı kant-şkatorina əldə edilir.
82. Şkafut - Göyərtənin fok-dor ilə qrot-dor arasındakı
hissə.
83. Şkot - Düz (aşağıdakı) və əyri yelkənləri idarə etmək
üçün xidmət edir. Şkolar adətən adı çəkilən yelkənləri gəmi-
nin arxasına dartır.
84. Şpanqout - Gəminin kənarlarını daxildən örtən taxta
üzü.
85. Şpil - Gəminin lövbərini qaldıran lebyodka.
86. Şxuna – Hollandiyada ixtira edilmiş iki və ya üç dorlu
gəmi
87. Tallar - Gəmidə olan dəmir yük qırmaqları.
88. Trap - Gəmi nərdivanı.
89. Tryum - Gəmi anbarı.
90. Tros-vulinq - Onun köməyi ilə buşpriti forştevenə
bağlayırlar
91. Utleqar - Buşpritin davamı olan dirək.
616
92. Vantlar - Gəminin tərpənməz takelajına aiddir.
Vantlar dorları, stenqaları və ram-stenqaları böyürdən və bir
az kənardan yufersilərə möhkəmləndirilir. Gəminin heyəti
yelkənləri işə salmaq üçün vantlarla dorlara və stenqalara
qalxır.
93. Yunqa - Gənç matros.
94. Yut - Göyərtənin bizan-doru ilə qakaborta qədər
(göyərtənin son kənarı) olan hissə. Yufersilər Ruslenin ağ-
zında olur. Vantlar, ştaqlar, fordunlar dartılaraq ona bağlanır.
95. Zaval-tali - Bizan-qikin uçunu falşborta bərkidən uçu
qırmaqlı ip.
617
I hissə:
Müharibə burulğanlarından çıxan
ispan zadəganları
Ön söz....................................................................... 4-14
I fəsil. Keçmiş səyyahın evində.............................. 16-24
II fəsil. Seviliyadan gələn qonaqlar........................ 24-32
III fəsil. Rodriges Kartahena birinçi dünya səyahə-
tində İspaniyaya gəlib çıxan on səkkiz dənizçidən biri
idi.................................................................................. 33-45
IV fəsil. Dialoq zamanı ötən günlərə ekskurs edən
qoca səyyah.................................................................. 45-54
V fəsil. Daim bir yerdə olan dostlar……………... 55-62
VI fəsil. Müdrik insanın məsləhətlərinə ehtiyacı olan
zadəganlar.................................................................... 63-71
VII fəsil. Müdrik addım atmaq üçün tarixin
keçmişindən nəticə çıxarmaq lazımdır........................ 72-82
VIII fəsil. İkinci təklif Araukaniya ölkəsinin işğal
olunmasıdır.................................................................. 83-91
IX fəsil. Kamaço Odovaldonun şərəfinə verilən
bal................................................................................ 91-101
X fəsil. Ekspedisiya hansı heyətdə Mərkəzi Çiliyə
yollanacaq?.................................................................. 101-116
XI fəsil. Araukanlar haqqında əsl həqiqət............. 117-128
XII fəsil. 70 il bundan əvvəl taleyi qaranlıq olan
“Trinidad” gəmisi barəsində maraqlı məlumat............ 129-141
618
XIII fəsil. Məhəbbət hissi ilə başını ağrıtmaq
istəməyən keçmiş yunqa............................................. 141-153
XIV fəsil. Uzun ayrılıqdan sonra Migelin Florida
ilə qeyri-səmimi görüşü............................................... 153-161
XV fəsil. Cavan zadəganı hiddətə gətirən xəbər-
lər................................................................................. 161-174
XVI fəsil. Migel bəraət qazanmaq üçün Floridanın
yanına yollanır............................................................. 174-186
XVII fəsil. Sevgililərin bir-birinə qovuşması........ 186-202
XVIII fəsil. Qoca səyyah öz sirrini nəvəsinə açıb
söyləyir........................................................................ 202-214
XIX fəsil. Kaxamarka əməliyyatı zamanı ələ keçiri-
lən qızılın cüzi bir hissəsi Barselonada gizlədilib....... 215-222
XX fəsil. Migel ilə Karlos arasındakı münaqişə... 222-237
XXI fəsil. Karlos biabıçılıqla evdən uzaqlaşdırı-
lır................................................................................ 237-247
XXII fəsil. Florida boynundakı medalyonu xatirə
olaraq sevgilisinə bağışlayır...................................... 247-260
XXIII fəsil. Komandalar gəmilərə toplaşır......... 261-272
XXIV fəsil. Öz işinə məsuliyyətlə yanaşan gəmi
heyəti......................................................................... 272-283
619
II hissə: Kapitan Xuan Odovaldonun
başçılıq etdiyi ekspedisiya Kataloniya
sahillərini tərk edib Mərkəzi Çili sahillərinə
yola düşür
I fəsil. Ekspedisiya iştirakçıları Barselona limanına
toplaşırlar..................................................................... 285-297
II fəsil. Gəmilər Aralıq dənizinə çıxır................... 298-311
III fəsil. Doğma olan İspaniyanın şərq sahilləri.... 311-322
IV fəsil. Beydevindlə hərəkət edən karavellalar... 322-333
V fəsil. Gəmidə maraqlı keçən günlər................... 334-345
VI fəsil. Yeni Dünyanın kəşfi ilə bağlı maraqlı
məlumatlar öz aktuallığını itirmir................................ 346-356
VII fəsil. Qarşıda Cəbəllütariq boğazıdır.............. 356-363
VIII fəsil. Ekspedisiya iştirakçılarının asudə
vaxtları………………………………………………. 363-375
IX fəsil. Ekspedisiya Kanar adalarına gəlib çatır.. 376-386
X fəsil. Dənizçilər arasında qeyri-adi hadisələrin
baş verməsi………………………………………….. 387-398
XI fəsil. Nizam-intizamı pozanların adları gizlin
saxlanılır..................................................................... 399-408
XII fəsil. Odovaldo qardaşları “Destino”nun
tərkibində ağalıq etmək fikrindədirlər........................ 409-421
620
XIII fəsil. Ekspedisiya Afrikanın qərbdə ən ucqar
nöqtəsi olan Yaşıl (Almadi) burnunu ötüb keçir........ 421-434
XIV fəsil. Fernan Magellan Atlantik okeanında
ehtiramla yad edilir..................................................... 435-447
XV fəsil. Qoca səyyah maraqlı söhbətini davam
etdirir………………………………………………. 447-458
XVI fəsil. Birinci dünya səyahətini Magellan yox,
Sebastyan El-Kano başa çatdırır…………………… 458-473
XVII fəsil. Ekspedisiyanın gəmiləri Atlantik
okeanında baş verən fırtına zamanı bir-birlərindən
aralı düşürlər.............................................................. 473-486
XVIII fəsil. Məcburiyyət qarşısında qalan „Destino“
təklikdə səyahəti davam etdirir……………………. 486-498
XIX fəsil. Fırtına ilə mübarizə aparan dənizçi-
lər.............................................................................. 499-511
XX fəsil. Təbii fəlakətlə ölüm-dirim mübarizəsi
aparan dənizçilər…………………………………... 511-521
XXI fəsil. Nəhəng dalğalara sinə gərən karavella.521-527
XXII fəsil. Şiddətli fırtınadan sonra ekspedisiya
iştirakçılarının yarısı Braziliya sahillərinə çatır…… 528-540
XXIII fəsil. Okean keçidindən sonra dənizçi
sayağı bir günlük istirahət......................................... 541-550
XXIV fəsil. Vahid qərar çətinliklə əldə edilir..... 550-559
XXV fəsil. Sahildə yoxa çıxan dəstə ilə bağlı
narahatçılıq................................................................ 559-570
621
XXVI fəsil. İspanların gəlişindən narazı olan yerli
hindular hücuma keçirlər........................................... 570-581
XXVII fəsil. Köməyə gələn ispan dəstəsi abori-
genlərə sarsıdıcı zərbə endirir................................... 581-594
İzahlar…………………………………………. 595-608
Gəmiçilik terminlərinin izahı………………… 609-616
622
Ramiz Dəniz
Yeni Dünya sahillərinə yollanan
konkistadorlar
Nəşriyyatın direktoru F. Q. Kərimov
Çapa imzalanmışdır: 30.10. 2014
Formatı: 60 x 84 1/16
Fiziki çap vərəqi: 38,9
Tiraj: 500
“Nasir” nəşriyyatı
Tel: (050) 314 09 37
(012) 431 11 00
Dostları ilə paylaş: |