1 Ramiz Dəniz
Yüklə 3,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
534 Red-River çaylarını kəşf edir və 1542-ci ilin mayın 21-də o, ölür. 142. Mariya Stüart (1542-1587) - ingilis taxtını ələ almaq istəyən Şotlandiya kraliçası Şotlandiyanın kalvinistlordları üsyan edərək 1567-ci ildə onu taxtdan endirib öz ölkəsindən də məhrum etmişdilər. Mariya əzəmətli rəqibi I Yelizavetaya sığındı, ömrünün sonuna kimi onun dustağı olub qaldı. İngiltərənin və başqa ölkələrin katolikləri Yelizavetanı öldürmək, Mariyanı ingilis taxtına çıxartmaq üçün dəfələrlə sui-qəsd düzəltmişdilər (bu işdə II Filipp fəal iştirak etmişdir). Mariya Stüart 1567-ci ildə Londonda edam edilibdir. 143. Tauantinsuyu - İnk imperiyasının yerləşdiyi ölkə. Paytaxtı Kusko şəhəri olmuşdu. 144. Təbriz-Şah İsmayıl Xətai dövründə Səfəvilər dövləti- nin paytaxtı. Hazırda İranda yerləşən Cənubi Azərbaycanın paytaxtıdır. 145. Tiokaxas vadisi - Riobambo vadisi ilə Tunquraua vulkanı arasında yerləşir. 1534-cü ilin iyul ayında Belalkasar və Ruminyaui arasında həlledici döyüş məhz həmin vadidə baş vermişdir. Sonradan hindular oranı «ölüm» vadisi adlandarırdılar. 146. Tumbes buxtası - Perunun şimal-qərbində yerləşir. F.Pisarro oranı 1527-ci ildə kəşf edib.
535 147. Tunquraua vulkanı - hündünlüyü 5016 m-dir, Ekvadorun mərkəzində yerləşir. Hindular ilə ispanlar arasında iri döyüş baş verən zaman Tunquraua vulkanı püskürür və konkistadorlar tərəfindən indiki Ekvadorun tamamilə işğal olunmasına şərait yaradır. 148. Tunis - Şimali Afrikada dövlət. Aralıq dənizinin cənub sahilində yerləşir. Sahəsi 164 min.km. 2 Paytaxtı Tunis şəhəri. 149. Uankavilka - Ekvadorun sahil kənarında yaşayan iri hindu tayfası. 150. Uaskar-Kuskonun hakimi. Qardaşı Ataualpaya qarşı müharibə apararkən F.Pisarrodan kömək istəmişdir. Pisarro kömək etmək üçün Kaxamarkaya yaxınlaşır, lakin ertəsi günü (1532-ci ilin noyabrın 15-də) Ataualpa Uaskarın ordusunu darmadağın etməyə müəssər olur. 151. Ueyk atoll - Sakit okeanda mərcan adacıqlardan ibarətdir Ueyk, Uilks, Pil. 152. Favorit - Feodal və burjuaziya dövlətlərində monar- xın və ya dövlət adamlarının sevimlisi sayılan adam. Onlara xüsusi qayğı və nəvaziş göstərilirdi. 153. Alessandro farneze (1545-1592) - Hersoq Parmlı, ispan monarxiyasının sərkərdəsi və dövlət xadimi. İspani- yanın Niderlanddakı canişini (1578-1592) olmuşdur, Parmlı Marqaritanın oğlu idi. 1571-ci ildə Lepanto döyüşündə
536 iştirak edibdir. O, 1579-cu ildə Maastrixt, 1582-ci ildə Audenarde, 1584-cü ildə Brüqte, Qent, 1585-ci ildə Brüssel, İpr, Antverpen, 1586-cı ildə Qrave, Venlo, Nöys, 1587-ci ildə Slöys şəhərlərini ələ keçirir. Farneze diplomatiyadan, hərbi tədbirlər kimi istifadə edərək, şiddətli cəza tədbirləri ilə niderlandlıları əsəbiləşdirməməyə çalışaraq, Cənubda İspaniya ağalığını bərpa edə bilir, lakin Şimal əyalətlərində heç bir müvəffəqiyyət qazana bilməmişdi. 1588-ci ildə məvacib almadıqlarına görə əsgərlərin üsyanını yatızdırır. Alessandronun müstəqil siyasəti II Filippi qorxuzurdu, lakin ilk vaxtlar buna dözürdü. 1590-cı ildə II Filippin göstərişi ilə o, Fransanın gələcək kralı IV Henrixin qurduğu müdafiə xəttini yarır və Parisi mühasirəyə alır. 1592-ci ildə Ruan yaxınlığındakı döyüşdə ağır yaralanır. 154. Nikolay Federman - 1530, 1536-1539-cu illərdə Eldoradonun axtarılmasında iştirak edən alman ekspedisi- yalarına başçılıq edibdir. Təxminən Xoermutun marşrutunu təkrarlayıb. 155. Fenomenal - nadir fakt, qeyri-adi hadisə. 156. Xuan Fernandes - köhnə konkistador və Sebastyan de Belalkasarın silahdaşı. Ekvadorun işğal edilməsində iştirak edibdir. 157. Şahzadə Filipp (1578-1621) - III Filipp adı altında İspaniya kralı (1598-1621). Onun hakimiyyəti dövründə
537 əzəmətli və qüdrətli İspaniyadan heç bir əsər-əlamət qalmamışdı. III Filipp dövlətin idarəetmə işlərini özü üçün xoşagəlməz məşğuliyyət hesab edirdi. Bu gün hakimiyyət səriştəsiz xadim sayılan kral favoriti Hersoq Lermanın əlinə keçmişdir. 158. Filippin - Asiyanın cənub-şərqində arxipelaq-dövlət. Sahəsi 300 min.km 2 Paytaxtı Manila şəhəri. Adalar 1521-ci ilin mart ayında F. Magellan tərəfindən kəşf edilmiş, müqəddəs Lazarın şərəfinə adlandırılmışdır. Sonradan adalara İspaniyanın keçmiş kralı II Filippin adı verilmişdir. 159. Xibaro - Ekvadorun sahil və dağlıq əraziləri arasında yaşayan iri hindu tayfası. 160. «Xinxamu ölkəsi» - 1524-cü ildə F. Pisarro indiki Kolumbiyanın Buenaventura körfəzini keçəndə böyük olma- yan sahil zolağını kəşf edir. Aborigenlər oranı «Xinxamu ölkəsi» adlandırırdılar. 161. Xipixapa - Ekvadorun sahil kənarında yaşayan iri hindu tayfası. 162. Qeorq Xoermut - «Velzerlər ölkəsinə» hakim təyin edilən konkistador. 1535-ci ilin mayın 12-də 400 nəfərlik dəstə ilə Eldoradonun axtarışına yollanır. O, Kordilyera- Merida dağlarının şərq ətəklərinin bu gün uzunluğunu (400 km.), Şərqi Kordilyerin isə 500 km-lik uzunluğunu tədqiq edərək 1536-cı ildə Orinoko çayının iri qolları sayılan Apure
538 (fevralın sonu), Arauka (martın 2-si), Meta (aprel) və Quavyare (dekabr) çaylarını kəşf etmişdir. 163. Çon Xoukins (ispan salnamələrində Xuan Akines kimi göstərilirdi) - məşhur ingilis korsarı. 1567-ci ildə onun gəmisi Floridanın qərb sahillərində qəzaya uğrayır və Xoukins öz dəstəsi ilə şimala tərəf üz tutaraq 2500 km. məsafə qət etmişdi. Keyp-Breton adasında onları fransız gəmisi götürmüşdür. O, Mərkəzi Amerika sahillərində ispan şəhərlərini ələ keçirmişdir. 1588-ci ildə «Məğlubedilməz armadanın» darmadağın edilməsində iştirak etmişdir. Sonradan admiral rütbəsinə qaldırılıb. 1596-cı ildə Kanar adaları yaxınlığında vəfat edib. 164. «Çarki» - Cənubi Amerikadakı hindular uzunmüddət saxlamaqdan ötrü qurutduqları ət. 165. Çibça - Kolumbiyanın cənubunda Ekvadorun şimalında yaşayan böyük hindu tayfası. Eldorado haqqında ilk məlumatı ispanlar onlardan öyrənirlər. 166. Çimboraso vulkanı - And dağlarındakı Qərbi Kordilyer dağlarının şimal yamacında sönmüş vulkan. Hündürlüyü 6262 m. Yamacları yüksək dağlıq ekvatorial paramos çəmənləri ilə, 4700 m-dən yüksəkdə daimi qarlarla örtülüdür. 167. Çingiz xan (təqr. 1155-25.8.1227) - vahid monqol dövlətinin banisi, sərkərdə. Yesugey Baturun nəslindəndir.
539 1206-cı ildə Onon çayı sahilində monqol nayonlarının (feodalların) qurultayında Çingiz xan (türkçə tenqiz-dəniz, okean) adı ilə bu gün tayfaların böyük xanı seçilmişdi. 1207- 1211-ci illərdə Sibir və Şərqi Türküstan xalqları tabe edilmiş, 1211-1227-ci illərdə cənub və qərb istiqamətlərində aramsız yürüşlər nəticəsində Orta Asiya, Şərqi İran, Şimali Çin işğal olunmuşdu. Onun dövründə Rusiya ərazisində kəşfiyyat xarakterli yürüşlər təşkil edilmişdi. 168. Çono - Ekvadorun sahil kənarında yaşayan iri hindu tayfası. 169. Canişin - farsça hökmdarı əvəz edən müavin. 170. “Cənub torpağı” - XVI əsrin 2-ci yarısında xəritə- şünaslar elə bilirdilər ki, Odlu Torpağın və Yeni Qvineyanın ucqar torpaqları «Cənub torpağının» bir hissəsidir. Elə həmin fikir ilə də Alvaro Mendanya Sakit Okeanının cənub hissəsinə 2 dəfə (1567-1569 və 1595-1598) səyahət etmişdir. 171. Şərqi Kordilyer - And dağları sisteminə daxil olan, Perunun mərkəzində şimaldan cənuba qədər uzanan dağ sistemi. 172. Şimal dənizi - Atlantik okeanının kənar dənizi. Skandinaviya, Yutlandiya yarımadaları, Böyük Britaniya, Orkney və Şetlend adaları arasındadır. Sahəsi 544 min km 2 ., maksimum dərinliyi 725 m-dir.
540 173. Santa-Marta - Kolumbiyanın cənubunda şəhər. XVI əsrin əvvəlində həmin şəhər konkistadorlar üçün Kolumbi- yanın içərilərinə reyd etməkdən ötrü yaxşı plasdarm sayılırdı. 174. “Şiri krallığı” - indiki Ekvadorun ərazisində bir neçə hindu tayfalarının nəsillərinin birləşməsi nəticəsində baş vermişdi. Əminamanlıq şəraitində, 11-ci Şirinin ölümündən sonra kara tayfasının kişi xətti peyda olur və “Kitu krallığı” yaranır.
541
Mündəricat I hissə: İkinci ekspedisiyanın Peruda tam təşkil edilməsi Ön söz.......................................................................................... 4-8 I fəsil. İspaniya kralı II Filippnin maraq dairəsi.......... 10-17 II fəsil. Kral II Filippin tələbi.................................. 17-28 III fəsil. Növbəti ekspedisiyanın təşkil edilməsi......... 29-42 IV fəsil. Floridanın Barselonaya təsadüfi gəlişi.......... 42-55 V fəsil. Yeni Dünya sahillərinə ünvanlanan məktublar Barselonada qalır........................................................ 55-63 VI fəsil. Konkistadorların müharibədən sonra keçən günləri...................................................................... 64-73 VII fəsil. Köhnə mühacirlərin Araukaniya müharibə- sində iştirak etməmələrinin əsas səbəbi......................... 74-82 VIII fəsil. Admiral Alvaro Mendanya de Neyra ilə olan maraqlı diskussiya……………………………………….. 82-99 IX fəsil. Kalyaodan gələn şad xəbər………………. 100-113 X fəsil. Kapitan Xuanın Kalyaoya getməsi………... 113-122 XI fəsil. Quayakildən uzaqlaşan yolçular................ 122-129 XII fəsil. Bir ildə üç dəfə Kitonun əsasının qoyul- ması....................................................................... 130-144 XIII fəsil. “Kitu krallığı”..................................... 144-153 XIV fəsil. Yerli hinduların Kitoya gedənlərin üzərinə
542 hücumu................................................................... 153-163 XV fəsil. Kitoda konkistadorların görüşü................ 163-172 XVI fəsil. İnk imperiyasının ispanlar tərəfindən fəth edilməsinin qısa tarixi............................................... 172-185 XVII fəsil. Kitodakı konkisatdorlar........................ 186-196 XVIII fəsil. Ləyaqətin qorunması........................... 197-208 XIX fəsil. İspaniyadan Kitoya gəlmiş ekspedisiyanın sıralarına yeni döyüşçülərin daxil edilməsi................... 208-222 XX fəsil. Limada keçən axırıncı günlər................... 222-239 XXI fəsil. Araukan ölkəsinə yola düşməmişdən əvvəl Valdiviyada keçirilən müşavirə................................... 239-257 XXII fəsil. Valdiviyadakı son gün.......................... 258-268 XXIII fəsil. Qoca səyyahın köhnə arzularından biri..268-279 II hissə: Konkistadorların Araukaniyaya yeni hücumu I fəsil. Müqəddəs işi yerinə yetirənlər Valdiviyanı tərk edirlər................................................................ 281-287 II fəsil. Araukaniyanın şimal sərhəddi................... 288-300
kan ölkəsinin mərkəzinə daxil olur............................. 300-314
müharibənin ikinci mərhələsi başlayır......................... 314-326 V fəsil. Ağır döyüşlərin başlanması………………. 326-340
543
kəndində baş verən amansız və dəhşətli döyüş………. 340-354 VII fəsil. Koro ispanlara hədə-qorxu gəlir………. 354-366 VIII fəsil. Ölüm-dirim savaşı……………………. 366-375 IX fəsil. Hinduların əhatəsinə düşən konkistadorlar.375-388 X fəsil. Riveyro qardaşlarının ölümü……………. 388-397 XI fəsil. Konkistadorlar ağır itkilər hesabına mühasirəni yarıb istehkamı tərk edirlər……………… 397-411 XII fəsil. Müvəqqəti sakitlik……………………… 412-421 XIII fəsil. Aborigenlərin qurduqları pusqular…….. 422-428 XIV fəsil. Konkistadorlar düşmənin qüvvəsini azdırırlar……………………………………………… 428-440 XV fəsil. Qərbə gedən bütün yollar araukanlar tərəfin- dən mühafizə olunur…………………………………. 441-450 XVI fəsil. Çay kənarında axıdılan qan…………… 451-457 XVII fəsil. Konkistadorlar mühasirəyə alınsalar da, araukanlar hücum çəkməyə cürət etmirlər…………... 458-468 XVIII fəsil. Döyüş vaxtının süni uzadılması…….. 469-479 XIX fəsil. Araukanlar geri çəkilir………………... 479-490 XX fəsil. Ekspedisiyanın əsas heyəti vaxtından əvvəl Araukaniyada olmalıdır……………………………… 491-503
-
544
Ramiz Dəniz
Müqəddəs missiya Nəşriyyatın direktoru F. Q. Kərimov Çapa imzalanmışdır: 16.10. 2014 Formatı: 60 x 84 1/16 Fiziki çap vərəqi: 34 Tiraj: 500 “Nasir” nəşriyyatı Tel: (050) 314 09 37 (012) 431 11 00
Yüklə 3,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|