1 Ramiz Dəniz
Yüklə 3,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
21 Əbdülməlikin qoşunlarına biabırçılıqla məğlub olaraq döyüşdə öldürülür və Portuqaliyanın taxt-tacı boş qalır. İş ondadır ki, o, cavan olduğu üçün özündən sonra heç bir varis qoymamışdır. Həmin krallıqda olan əyanlar öz adamını taxta çıxarmaq üçün bir-birlərilə mübarizəyə başlayırlar. Başqa dövlətlərlə yanaşı, II Filipp də bu krallığın işlərinə qarışmalı olur və 1580-ci ildə Portuqaliyanı fəth etmək üçün özünün ən tanınmış sərkərdəsi sayılan hersoq Albanı böyük bir ordu ilə səfərə göndərir. Bu missiyanın öhdəsindən şərəflə gələn hersoq Alba müqavimət göstərən əyanların qoşunlarını darmadağın edərək, 1581-ci ildə Portuqaliya krallığını İspaniyaya birləşdirməyə müvəffəq olur. Portuqaliya ilə yanaşı, həmin krallığa məxsus olan dünyanın hər bir yerindəki ərazilər İspaniyanın ixtiyarına keçir və İspaniya bütün dünyanın ən qüdrətli imperiyasına çevrilir. Hazırda dini fanatik sayılan II Filipp İspaniyadan başqa Portuqaliyaya, Niderlanda, demək olar ki, bütün Apennin yarımadasına (Papa vilayətindən başqa) Siciliya, Sardiniya və Korsika adalarına, 35° şimal en dairəsindən başlamış ta ki cənuba qədər bütün Amerika qitəsinə, Şimali Afrikadan başqa bütün “qara qitəyə”, Hindis- tanın qərb sahil zolağına, Seylon, Molukk, Palavan, Filippin, Okeaniyanın bir çox adalarına, Yeni Qvineya adasına və Makao ərazisinə sahiblik edirdi. Bundan əlavə başçılıq etdiyi imperiyanın gəmiləri İran körfəzinin və Qırmızı dənizin çıxacaqlarını ciddi nəzarət altında saxlayırdı. Tarixdə elə bir
22 monarx olmayıb ki, bu irilikdə bir əraziyə başçılıq etsin. Əlbəttə, nəhəng bir ərazini idarə etmək də hər bir monarxın işi deyildi. Sadəcə olaraq belə bir işdə II Filippin əvvəlcədən böyük təcrübəsi vardı. Necə olsa da, o, Avropanın ən tanınmış, bacarıqlı, istedadlı siyasi xadimi V Karl Habsburqun şagirdi olmuş və həmin məktəbin əlaçı məzunu sayılırdı. II Filipp hakimiyyətə gələndə onun 29 yaşı vardı. Lakin bu nəhəng imperiyanın varisinin isə cəmisi 13 yaşı var və o, siyasi məkanda nəinki püxtələşmiş, hətta azacıq da olsun, bu sənətə dair anlayışı yox idi. Düzdür, vəliəhdin qəyyumu sayılan hersoq Lerma bu işdə onun üçün dayaq sayılırdı. Lakin II Filipp hersoq Lermaya o qədər də inanmırdı. Onun nigarançılıq keçirməyə səbəbi vardı. Necə olsa da, indiki monarxın 64 yaşı vardı və o, bilmirdi bundan sonra neçə il yaşayacaq. Bu il öz dünyasını dəyişsə, şahzadə Filipp 13 yaşında ölkəni idarə etməyə qadir olmayacaq və hakimiyyət müvəqqəti olaraq hersoq Lermanın əlinə keçəcək. II Filippin söylədiyi axırıncı sözlər Alonsonu yaman bərk düşündürdü. Şahzadənin yaşını nəzərdə tutanda kral xüsusilə vurğuladı ki, həmin yaşda dövləti idarə edənlər az olmayıb, hətta balaca dövləti nəhəng bir imperiyaya çevirən də olub. Maraqlıdır, kral kimi nəzərdə tuturdu. Alonso tanınmış monarxların həyatı ilə tanış olsa da, yalnız Makedoniyalı İskəndərin həyatının tərcümeyi-halı kralın sözlərinə uyğun
23 gəlirdi. O, 20 yaşında taxta əyləşmiş və artıq 30 yaşında nəhəng bir imperiya yarada bilmişdir. Lakin 13 yaşla 20 yaş arasında böyük fərq vardı. - Əlahəzrət, məgər 13 yaşında elə bir adam olub ki, müstəqil şəkildə hər hansı bir dövləti idarə etsin? – deyə Alonso krala sualedici bir nəzər saldı. - Axı, bu mümkün deyil. - Mən də inanmırdım, ancaq bu faktdır.- deyə kral tərəddüd etmədən dilləndi. - Osmanlı Türkiyəsinin şimal-şərq sərhədləri ilə Azərbaycan adlı bir dövlət yerləşir. 1500-cü ildə həmin dövlətə şah İsmayıl Xətai adlı bir hökmdar yiyələnir. Onun atası və babası müharibələr zamanı öldürülmüşdülər. Qəribə olsa da, hakimiyyətə yiyələnən 13 yaşlı şah həm atasının, həm də babasının qisasını almaq üçün düşmənlərinə qarşı müharibə elan edir və onları məğlub edir. Bir ildən sonra o, paytaxtı Təbriz şəhəri olmaqla Səfəvilər dövləti yaradır və həmin ildən başlayaraq bütün qonşu ölkələri fəth edir. 23 yaşına qədər o, nəhəng imperiyanın yaranmasına müvəffəq olur. Hətta Osmanlı Türkiyəsinin sultanı II Bəyazid onunla döyüş meydanında toqquşmadan yaman bərk çəkinirmiş. Deyirəm, nə qədər dərrakəli, ağıllı, bacarıqlı və istedadlı olmalısan ki, az yaşında sərbəst halda böyük bir dövləti idarə edəsən. Səlnaməçilər qeyd edirlər ki, total döyüşlərdə şəxsən özü ordunun başında döyüşə atılırmış. Deyilənə görə şah İsmayıl şairlik də edibmiş. Lakin sonradan onun oğlu taxta əyləşəndə həmin imperiya Osmanlı
Yüklə 3,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|