• Bozor kon’yunkturasi haqida tushuncha
Yüklə 342,49 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- QISQA XULOSALAR
Umumxojalik konyunkturaning tahlilini izlanishni maqsadiga ko’ra ikkita yo‘l olib borish mumkin: 1. Agar ma’lum bir vaqtning ichida kon’yunkturaning rivojlanish tendentsiyalariva sur’atlarini bilib olish masalasiqo'yilgan bo‘lsa, u holda kon’yunktura tahlili shu vaqtning ichida uning dinamikasini o'rganish yo‘li bilan olib boriladi. 2. Agar eng oxirgisanaga kon’yunktura holatinianiqlash masalasiqo'yilgan bo‘lsa, u holda iqtisodiy siklning fazasiniva faza ichidagimisol tariqasidagijoyini aniqlash yo'li bilan olib boriladi. Shunie’tiborga olish kerakki, kon’yunktura tahlili va uzoq tendentsiyalarning rivojlanishini aniqlash o'zora bog'liq va bir - birini to'ldiradi. Toifalash jadvali
Kon’yunktura tahlilijamiyatning xo'jalik xyotining qiyinligini hisobga olmagan holda u yokibu qarashlarnitasdiqlaydigan o'zboshimchalik bilan tanlangan omillar va statistiktik ma’lumotlarga yondoshib emas,balki bir-biriga qarama-qarshi hodisalarning yig'indisiga yondashish kerak.Kon’yu nktu ra tahlilining shaklibu kon’yunktura sharhiva ma’lumotnomasidir. Mahsulotniishlab chiqarishni belgilanganligiga qarab,mahsulotniabsolyut birligi ulchovlarida ishlab chiqarib, ishlab chiqarish davrini davomiyligi,iste’molchilar doirasi tezroq yokisekinroq kon’yunkturani o'zgarishini aks ettiradi. tarmoqlar,masalan kora metallurgiya,xavo va suv transporti,qurilish belgilangan iste’molchilar uchun oldindan buyurtma qilish tizimibo'yicha ishlaydilar. Boshqalar esa, ya’ni avtomobil , radioelektron va shu kabilar qisqa muddat ichida ishlab chiqariladi va bozorda noma’lum iste’molchilarga sotiladi. Uzoq muddatlitovarlarniishlab chiqarishniqisqarishiyoki o‘z ishi natijasida ishlab chiqarish konyunkturasini yaxshilash yoki yomonlash aniq ko'rsatkichi bo'lib hisoblanmaydi. Chunki katta buyurtma portfelining kattaligiyokishunday tarmoqlarda uning yo'qligi mahsulot ishlab chiqarish dinamikasining iqtisodiy siklning dinamikasidan rad etadi. 3. Konyunkturani bashorat qilish Ayrim tovar bozor konyunkturasinio’rganishdan maqsad to’g’ribashorat qilish va o’zgarishlarning oldindan aytib berishdan iboratdir. Umuman bashorat - bu ob’ekt ahvolining kelajagi haqida, fikrlari va rejalarini ruyobga chiqarish yo'llari va muddatlaridir. Bashorat insonning o'rganish va amaliy faoliyatida yo'llangan ob’ekti bo'lib, jarayonlar, ko'rinishlar, hodisalar bo'lishi mumkin. Bashorat qilish bu- ob’ektning kelajagini tahlil qilish va bu kelajakni qanday bo'lishini ko'ra bilishdir. Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarning bashorat imkoniyatlari eng avval sabab va hodisa bog'lanishlarining tabiat xarakterlari orqali aniqlanadi. Oldindan aytib berish, bashorat qilish faqat umumiy xossalar va qonuniylikka ega bo'lgan sabab va xulosalar aniq bo'lgan jarayonlarga bog'liqdir. Iqtisodiy bashorat konyunkturasining tuzishning asosiy imkoniyatlari iqtisodiy hodisalarni rivojlanishito’g’ridan - to’g’ri vaqt takozosiorqali aniqlanadi. Bashorat qiluvchining vazifasihozirgi kunda ko‘z ostida oldingilarni esga olib, kelajak elemetlarinitopish va umum tendentsiyalarinio’rganib shu hodisalarni rivojlanishining kelajagini ko’rsatib berishdir. Bashoratning maqsadi va xizmati ratsional yechimlar qabul qilish uchun muqobil iqtisodiy rivojlanish va uning ijtimoiy-iqtisodiy natijalarini ko’ra bilishdir. Bashorat qilish umumiy rejalashtirishni va boshqarishni rivojlantirish uchun samarali qurol bo’lib xizmat qiladi. Jahon bozori rivojlanish kelajagini aniq ko’ra bilish uning imkoniyatlarini va ehtiyojlarini aniqlash uchun davlat miqyosida qaysi sohalarini o’sishi va effektivligini aniqlash va radikal o’zgarishlarini va ilmiy ishlab chiqarishni baholashga imkoniyat beradi. Kon’yunkturanibashorat qilishda kon’yunktura rivojlanishi umumiy tendentsiya baholaridan boshlash kerak. Buning uchun esa kelajak kon’yunkturani zamonaviy kon’yunkturadan ajratish uchun hamma narsanie’tiborga olishikerak. Bu maqsad uchun esa uzoq davr uchun xizmat qiladi. Kon’yunktura rivojlanishidagi ichkiomillar bilan bir qatorda yana shu mamlakatning iqtisodiyotiga jahon kon’yunkturasinita’sir etishiniham kuzatish kerak, chunkiu ba’zimamlakatlar uchun kon’yunktura sinish paytida katta ahamiyatga ega bo'lishimumkin. Agar mamlakatning tashqi iqtisodiy aloqalari qancha kuchlibo'lsa, shunchalik unga bo'lgan ta’sir ortadi. 4. Bozor kon’yunkturasini bashorat qilish uslublari Umuman bashoratni aniqlash ma’lum ob’ektning bo'lajak holatini, ilmiy asosda obrazini yaratish demakdir. Bozor kon’yunkturasini tahlil va bashorat qilish natijalari firmaning biznesreja tuzishda yoki firmaning bozordagi butun faoliyatini tartibga solishda va boshqarishda keng qo'llaniladi. Bashoratni aniqlashda bir necha variantlardan foydalanish, ularning natijalari bir xil yoki yaqin bo’lishi. Ishlatilgan uslublarning ilmiy asosi etarli bo’lishi. Xulosalarni aniq va ravon tilda, ayniqsa qaror qabul qiluvchilargatushunarli ishlanganligi. Kelajakda bozor kon’yunkturasiga ta’sir etuvchi omillarni hisobga olgan holda ilmiy asoslangan, ishonchli va tizimli yondashish. 5, . Tovarlar bozoribashoratinianiqlashda quyidagi talablar e’tiborga olinishi shart: Bozor kon’yunkturasi istiqboli o‘z vaqtida aniqlanishi va korxona,assotsiatsiya, kompaniya va vazirliklar ishini boshqarishda qo'llaniladi. Faktografik uslublar. Bu bashorat qilishning shunday uslubiki, unda o’tgan davrda bo’lib o’tgan haqiqiy omillardan axborotliasos sifatida foydalaniladi. Bu ma’lumotlar miqdor va sifat xarakteriga egadir. Bozor kon’yunkturasinibashorat qilishning faktografik uslublario'z navbatida 3 turga bo'linadi. Birinchituriekstropolyatsiya va interpolyatsiya uslublari yig'indisidan iborat bo'lib, bu turdagimodellar uchun chiziqli funksiyalarni tuzishda boshlangich axborotdan foydalanish xarakterlidir. Ikkinchi turi statistik uslublar bo'lib, ular ikkiva undan ortiq o'zgaruvchan bashorat qilish ob’ektlarining o'zaro aloqalarinitadqiq qilishda qo'llaniladi. Uchinchiturimazkur ob’ektlarning kelgusidagirivojlanishinishunga o'xshash ob’ektlarning rivojlanish qonuniyatlari bo'yicha tadqiq qilishga asoslanadi. Ekspert uslublar u yoki bu sohadagi mutaxassis- ekspertlarning fikr va mulohazalarini qayta ishlashga asoslanadi. Bashorat qilishning ekspert baholash uslubi intuitiv va analitik uslubni o‘z ichiga oladi. Intuitiv uslublarga ekspertlarni jalb qilishga, amalda bashorat qilish ob’ektini rivojlantirish jarayonlarini aniqlash hamda shaxsiy yeruditsiya va tuygu vositasida kelgusidagi o'zgarishni baholashga asoslangan uslublar kiradi. Analitik uslublarga bashorat qilish ob’ektini tadqiq qilish jarayoni modelini mantiqan tahlil qilishga asoslangan usullari kiradi. Bozor kon’yunkturasini bashorat qilishda ekspert baholash uslublari, ayniqsa, intuitiv uslublar keng qo'llaniladi. Ekstropolyatsiya uslubi. Ekstropolyatsiya uslublari bozor kon’yunkturasining turli ko'rsatkichlari va xususiyatlarinibashorat qilishda qo'llaniladi. Ekstropolyatsiya formalar yokijarayonlarning kelgusidagiholati qonunlari, nazariyalari hamda tajribasini keng yoyishnitakozo qiladi, ya’nibu holda ekstropolyatsiya bashorat qilish amalga oshirilayotgan ob’ektning ilgarigi rivojlantirish tendentsiyalariga tayanadi. Ekstropolyatsiyaning bozor tadqiqotlarida qo'llaniladigan asosiy modellaridan biri - bu trend modelidir. Trend modellarijarayonlarni vaqtga nisbatan o'zgarishning asosiy yo'nalishlariniko'rsatadi.
Ular ishlab chtkarish va unga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar, bozordagi narxlar darajasi, raqobat va unga ta’sir ko'rsatuvchi omillar, iste’molchilarning ehtiyojlarini tahlil qilish, marketing tadbirlarini amalga oshirish va unga ta’sir qiluvchi omillar O'rtasidagi va boshqa jarayonlar o‘zgarishni matematik modellar yordamida tahlil qilishga hamda bashorat qilishga yordam beradi. Ekonometrik modellarning xususiy holi korrelyatsion va regression modellashdir. j| QISQA XULOSALAR Kon’yukturani o'rganish marketing xizmatini ajralmas qismini tashkil etadi. Bizning mamlakatimizda kon’yukturani o'rganish 20 yillarda tashkil •^etildi. «Kon’yuktura» lotincha so‘z bo‘lib, holat degan ma’noni anglatadi, u ( keng ma’noda ularning o‘zaro aloqasidan olingan shartlarning yig‘indisi, o‘tar •J sharoit, predmetlarining joylashishidir. Kon’yunktura tahlili o‘z ichiga ishlab chiqarish va iste’molning hajmi, tarkibi, bir tovarning boshqasining o‘rnini egalay olish imkoniyati, tovar zahiralari, narxning o‘zgarishi, reklama xizmati, bozor ishtirokchilarining o‘rganishni oladi. Bozor konyu’nkturasini muntazam ravishda o‘rganib borish savdo faoliyatini muvaffaqiyatli yakuniga imkon beradi. Har davrda bozor kon’yukturasi qaysi tovar chiqarishni ko‘paytirish, qaysi tovarga talabning kamayishi haqida aniq ma’lumotlar beradi. Bu ma’lumotlar ishlab chiqrish uchun ham savo firmasi uchun ham zarurdir. Oldindan ko‘ra bilish: -qisqa muddatli 1-1,5-2 yilgacha; -O‘rta muddatli 2-5 yilgacha; -uzoq muddatli 5 yil va undan ortiq turlarga bo‘linadi. Yüklə 342,49 Kb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||