” kafedrasi fanidan mustaqil ishi mavzu

Tekislovchi filtrlar
To’g’rilangan tok yoki kuchlanish amplitudasining pulslanishi ular spektrida o’zgarmas tashkil etuvchi bilan bir qatorda chastotaga ega bo’lgan o’zgaruvchan tashkil etuvchilar mavjudligidan kelib chiqadi. Bunga ishonch hosil qilish uchun to’g’rilangan kuchlanishni Furye qariga yoyish kerak. Masalan ikkita yarim davr davri to’g’rlash syemasining chiqish kuchlanishi quyidagicha ifodalanadi:

transformatorning ikkilamchi cho’lg’amidagi kuchlanish amplitudasi.
O’zgarmas tashkil etuvchi tok (kuchlanish)ni ajratib olish uchun nagruzka rezistoriga parallel qilib kondensator ulanishini ko’rdik. Lekin bu ko’p hollarda yoki yetarli bo’lmaydi, yoki butalay yaroqsiz bo’ladi. Shuning uchun o’zgarmas tashkil etuvchini ajratib olishda maxsus zanjirlar tekislovchi filtrlardan foydalaniladi. Ulaning vazifasi tok yoki kuchlanishning o’zgaruvchan tashkil etuvchilarini yutib qolishdan iborat. Lekin ular iloji boricha o’zgarmas tashkil etuvchi tok yoki kuchlanish miqdorini kamaytirmasligi kerak. Shuning uchun tekislovchi filtrlar asosan reaktiv qarshilikli elementlar - induktivlik g’altagi va kondensatorlarda yoziladi.
Ikkala holda ham induktivlik g’altagi-drossel dan tokning o’zgarmas tashkil etuvetis kam qarshilikka uchragan holda o’tadi. Kondensatorlar esa o’zgarmas tolni o’tkarmaydi. Natijada rezistorda o’zgarmas kuchlanish hosil bo’ladi. Uning o’zgarishsiz qolishi uchun tokning o’zgaruvchan tashkil etuvchisi drosselda yutilib qolib, nagruzkada kuchlanish tushuvini hosil qilmasligi kerak. Bu hot drossel qarshiligi kondensator qarshiligidan juda katta bo’lganda sodir bo’ladi:
va
Bunda o’zgaruvchan tashkil etuvchilarning eng kichik chastotasi. Bu shart bajarilganda o’zganuvchan tashkil etuvchilar asosan induktivlik g’altagida eng ko’p potensial rushuvini hosil qiladi va uning juda oz qismi kondensatorga to’g’ri keladi. Demak, tekislovchi filtr o’zgaruvchan tashkil etuvchilarga nisbatan kuchlanish bo’lgichi vazifasini bajarar ekan.
«P-simon» filmlarning ishlashi «G-simon» filtrlamikidan farq qiladi. Lekin qulaylik uchun uni ikki bosqichli filtrlash deb qarash mumkin. Birinchi bosqichda kondensator nagruzka rezistoriga parallel ulangan kondensator kabi ishlasa ikkinchi bosqich G-simons filmni tashkil etadi. Shuning uchun (1) tengsizlik quyidagicha ifodalanishi kerak:
va
Ko’pincha «P-simon- filtrlarda qilib olinadi. Demak, P-simon filtrlar «G-simons filtrlarga qaraganda sifatliroqdir. Lekin to’g’irlagich elementida tokning keskin o’zgarishlari kuzatiladigan bo’lsa, P-simons fildan foydalanish mumkin emas. Chunki sig’im tokni o’tkazib yuboradi. Bunday hollarda faqat «G-simons filtr ishlatiladi.
Yuqori kuchlanishli (4-5 kV dan ortiq) qurilmalarda va ayrim kichik kuchlanishli qurilmalarda drossel o’rniga reziszor ishlatiladi. Shunda to’g’rilagich sxemasi soddalashib, uning og’irligi kamayadi.