№-li palata I

etdiklərini xatırlayıb düşündü: “Pərvərdigara, bunlar ki, hələ bu yaxında 

psixiatriyanı keçib imtahan veriblər. Bəs bu cəhət, nadanlıq haradandır? 

Bunlar ki, psixiatriyadan heç bir şey başa düşmürlər!”. 

      O, ömründə ilk dəfə özünü təhqir olunmuş hesab etdi və acığı tutdu. 

      Mixail  Averyanıç  həmən  günün  axşamı  onun  yanına  gəldi.  Poçt 

müdiri  salamlaşmadan  ona  yanaşıb  əllərindən  tutdu  və  həyəcanlı  bir 

səslə dedi: 

      - Əziz dostum, mənim sizə bəslədiyim səmimi hörmətə inandığınızı 

və  məni  dost  saydığınızı  sübut  edin...  –  O,  Andrey  Yefimıçın 

danışmasına  mane  olaraq  həyəcanla  davam  etdi:  -  Dostum!  Mən  sizi 

mərifətli  və  alicənab  olduğunuza  görə  sevirəm.  Məni  dinləyin,  əzizim. 

Elmin  qaydaları  həkimləri  məcbur  edir  ki,  həqiqət  sizdən  gizlətsinlər, 

lakin mən həqiqi bir əsgər kimi açıq-aşkar deyirəm: siz xəstəsiniz. Məni 

bağışlayın,  dostum,  amma  bu  həqiqətdir,  bunu  ətrafdakıların  hamısı 

artıq çoxdan müşahidə ediblər. Bu saat doktor Yevgeni Fyodorıç mənə 

dedi ki, Andrey Yefimıç, öz sağlamlığını qorumaq üçün istirahət etmək 

və  əylənmək  lazımdır.  Tamamilə  doğrudur!  Gözəl  təklifdir!  Bu 

günlərdə  mən  məzuniyyət  alıb,  havanı  dəyişmək  üçün  başqa  yerə 

gedəcəyəm.  Mənimlə  dost  olduğunuzu  sübut  edin,  bir  yerdə  gedək! 

Keçmişləri, cavanlığımızı yada salaq. 

      Andrey Yefimıç düşünərək dedi: 

      - Mən özümü tamamilə sağlam hesab edirəm. Gedə bilməyəcəyəm. 

İzin verin, dostluğumu sizə başqa yolla sübut edim. 

      Bir  səbəb  olmadan,  kitabsız,  Daryuşkasız,  pivəsiz  başqa  bir  yerə 

getmək  iyirmi  il  ərzində  qurulmuş  bir  qaydanı  birdən-birə  pozmaq,  - 

belə  bir  ideya  ilk  dəqiqədə  ona  vəhşi  və  fantastik  göründü.  Lakin 

bələdiyyə  idarəsindəki  söhbəti  və  oradan  evə  qayıdarkən  əhvalının 

pozulduğunu xatırladı və axmaq adamların onu dəli hesab etdikləri bir 

şəhərdən az bir müddətə başqa bir yerə getmək fikri xoşuna gəldi. 

      - Siz axı hara getmək fikrindəsiniz? – deyə soruşdu. 

      -  Moskvaya,  Peterburqa,  Varşavaya...  Varşavada  mən  beş  il 

yaşamışam. Həyatımın ən xoşbəxt illərini orada keçirmişəm. Nə gözəl 

şəhərdir! Gedək mənimlə, əzizim! 

 

                                                    XIII 

 

      Bir  həftədən  sonra  Andrey  Yefimıça  təklif  etdilər  ki,  istirahətə 

getsin, yəni istefa versin. Bu təklif ona çox da, təsir etmədi. Bir həftə də 

keçdikdən  sonra  o,  Mixail  Averyanıçla  bərabər  poçt  tarantasına  minib 

---

ən  yaxında  olan  dəmiryol  stansiyasına  getdi.  Günlər  sərin  və  aydın 

keçirdi, göy üzü mavi, üfüqlər şəffaf idi. Stansiyayadək iki yüz verstlik 

yolu iki günə getdilər və yolda iki dəfə gecələdilər. Poçt stansiyalarında 

pis  yuyulmuş  stəkanlarda  çay  verdikdə  və  ya  atları  gec  qoşduqda, 

Mixail Averyanıç hirsindən qızarır, bütün vücudu ilə əsir və “Sus! Çox 

danışma!”  deyə  bağırırdı.  Tarantasda  oturarkən  isə,  bir  dəqiqə  belə 

susmaq  bilmədən,  öz  Qafqaz  və  Polşa  səyahətindən  nağıl  edirdi.  Nə 

qədər  başına  macəralar  gəlmiş,  nə  qədər  xoş  təsadüflər  olmuşdu!  O, 

ucadan  danışır  və  danışarkən  gözlərində  elə  bir  heyrət  ifadəsi  əmələ 

gəlirdi  ki,  adam  onun  yalan  danışdığını  zənn  edirdi.  Bundan  başqa,  o, 

nağıl  edərkən,  nəfəsini  Andrey  Yefimıçın  üzünə  verir  və  qəhqəhə  ilə 

güləndə  ağzını  onun  qulağına  tuturdu.  Bu,  doktorun  xoşuna  gəlmir, 

onun düşünməyinə və fikrini toplamağa mane olurdu. 

      Dəmir  yolu  ilə,  qənaət  üçün,  üçüncü  klasda,  papiros  çəkməyənlərə 

məxsus  vaqonda  gedirdilər.  Sərnişinlərin  yarısı  yuxarı  təbəqədən  olan 

adamlar  idi.  Mixail  Averyanıç  çox  çəkmədən  sərnişinlərin  hamısı  ilə 

tanış  oldu.  O,  skamyadan-skamyaya  keçərək,  belə  biabırçı  yollarla 

getməyə dəyməz, - deyə ucadan danışırdı. – Hər yerdə dələduzlar yuva 

salıblar!  At  belində  getmək  bundan  min  dəfə  yaxşıdır:  bir  gündə  yüz 

verst yol getdikdən sonra özünü sağlam və gümrah hiss edirsən. Qıtlığa 

gələndə,  qıylığın  səbəbi  odur  ki,  Pinsk  bataqlıqlarını  qurudublar. 

Ümumiyyətlə,  qayda-qanunsuzluq  həddini  aşıbdır.  O  özündən  çıxır, 

ucadan  danışır  və  başqalarını  danışmağa  qoymurdu.  Bu  tükənməz 

boşboğazlıq,  uca  qəhqəhələr  və  ifadəli  hərəkətlər  Andrey  Yefimıçı 

yorurdu.  “Hansımız  dəliyik?”  –  deyə  təəssüflə  düşünürdü.  –  Heç  bir 

şeylə  sərnişinləri  narahat  etməməyə  çalışan  mənmi,  yoxsa  özünü 

buradakıların hamısından ağıllı və yaraşıqlı sayan və buna görə də heç 

kəsə dinclik verməyən bu xudpəsəndmi? 

      Moskvada  Mixail  Averyanıç  paqonsuz  zabit  sürkutu  və  qırmızı 

qaytanlı şalvar geydi. O, küçədə hərbi furajkada və şineldə gəzdiyi üçün 

soldatlar  ona  təzim  edirdilər.  Andrey  Yefimıça  indi  elə  gəlirdi  ki,  bu, 

vaxtilə  malik  olduğu  ağalıq  sifətlərindən  yaxşılarını  bilmərrə  unutmuş 

və  xarabalarını  mühafizə  etmiş  bir  adamdır.  O,  heç  lazım  olmadığı 

halda  belə,  ona  xidmət  göstərilməsini  sevirdi.  Kibrit  qutusu  stol  üstə 

olduğu  halda,  o  özünü  görməməzliyə  vurub,  lakeyə  bağırır,  kibrit 

gətirilməsini  əmr  edirdi,  qulluqçu  qızın  qabağında  köynək-tumanda 

gəzməkdən  utanmırdı,  lakeylərin  hamısını,  qocaları  belə  “sən”  deyə 

çağırır,  acıqlananda  onları  axmaq  və  səfeh  adlandırırdı.  Bu  cür  rəftar 

Andrey Yefimıça ağayana, lakin iyrənc görünürdü. 

---