نقــره Silver

نقــره Silver

تـاریخچــه:

(آنگلوساکسون: Siolfur, Seolfor لاتین: نقره (Argentom). نقره از زمان‌های قدیم شناخته شده بوده است و در کتاب انجیل عهد عقیق به آن اشاره شده است. باقی مانده‌های سرباره‌ای در آسیای دور و در جزایری در دریای اژه نشان می‌دهد که بشر از 3000 سال پیش از میلاد قادر به جداسازی نقره از سرب بوده است.

منــابع

نقره به صورت خالص و در سنگ‌های معدنی و از جمله مهم‌ترین آنها آرگنیت (Ag₂S) و کلرید نقره (AgCL)؛ سرب، سرب-روی، مس، طلا، و سنگ‌های معدنی مس-نیکل وجود دارد.

مکزیک، کانادا، پرو، و ایالات متحده تولید کننده‌های اصلی نقره در نیم کره‌ی غربی هستند.

روش تولیـــد

نقره در طی پالایش الکترولیکی مس نیز بازیابی می شود. نقره ‌ی خالص تجاری حداقل 9/99 درصد نقره دارد. خلوص‌های بیش از 999/99 درصد به صورت تجاری قابل دسترسی هستند.

ویــژگی‌هــا

نقره‌ی خالص، درخشش فلزی سفید و خیره کننده‌ای دارد. کمی از طلا سخت‌تر و بسیار شکل پذیر و چکش خوار است و از این حیث بعد از طلا و شاید پالادیم قرار می‌گیرد. نقره‌ی خالص بالاترین رسانایی الکترونیکی و حرارتی و پایین‌ترین مقاومت تماسی را در بین همه‌ی فلزات دارد.نقره در هوا و آب و خالص پایدار است اما در تماس با ازن، سولفید هیدروژن یا هوای دارای گوگرد، تیره می‌شود. آلیاژهای نقره مهم هستند.

کـاربـرد

نقره‌ی ناب (نقره استرلینگ) در جواهرات و ظروف نقره که ظاهر در آنها مهم‌ترین عامل است، استفاده می شود. این آلیاژ حاوی 5/92 درصد نقره و باقی مانده مس و یا برخی از فلزات دیگر است. نقره از مهم‌ترین مواد در عکس‌برداری است، حدود 30 درصد مصرف صنعتی نقره در آمریکا به این کاربرد مربوط می‌شود. نقره در آلیاژهای دندانی نیز استفاده می‌شود. در ساخت لحیم و آلیاژهای لحیم‌کاری سخت، اتصالات الکتریکی و باتری‌های پر ظرفیت نقره-روی و نقره-کادمیم از نقره استفاده می‌گردد. رنگ‌های نقره در ساخت مدارهای چاپی به کار می‌روند.در تولید آیینه از نقره استفاده می‌شود و می‌توان آن را از طریق رسوب شیمیایی، رسوب الکتریکی یا تبخیر بر روی شیشه یا فلز رسوب داد. هنگامی که رسوب تازه است، مهمترین انعکاس دهنده‌ی نور مرئی شناخته می‌شود. اما به سرعت تیره شدن و بیش‌تر خاصیت انعکاسی خود را از دست می‌دهد. نقره انعکاس دهنده‌ی ضعیف اشعه‌ی ماوراء بنفش است. فولمینات نقره ماده‌ی منفجره‌ی قدرتمندی است که گاهاً در حین فرایند نقره پوشی تشکیل می‌گردد. یدید نقره در باردار کردن ابرها جهت تولید باران استفاده می‌شود. کلرید نقره خواص نوری جالبی دارد زیرا می‌توان آن را شفاف نمود، هم‌چنین به عنوان چسب شیشه کاربرد دارد. نیترات نقره یا سنگ جهنم، مهم‌ترین ترکیب نقره است و در عکس‌برداری کاربرد فراوانی دارد. نقره قرن‌ها به‌طور سنتی در ضرب سکه در بسیاری از کشورها استفاده می‌شده است. البته در سال‌های اخیر، مصرف نقره بسیار بیش‌تر از تولید آن بوده است.

ملاحــظات به ‌کـارگیـری

در حالی که نقره‌ی سفید سمی محسوب نمی‌‌شود اما بیش‌تر نمک‌های آن سمی هستند. تماس با نقره(فلز یا ترکیب‌های محلول) در هوا نباید بیش از 01/0 میلی گرم بر متر مکعب (با 8 ساعت کار روزانه و متوسط هفته ‌ای40سال کار) باشد. ترکیب‌های نقره را می توان در یک دستگاه چرخشی جذب کرده و نقره‌ی احیاء شده را در بافت‌های مختلف بدن رسوب داد. شرایطی مشهود به آرگیریا با ایجاد رنگ قهوه‌ای کم‌رنگ پوست و غشای مخاطی همراه است. نقره اثرات گندزدایی دارد و بسیاری از ارگانیسم‌های کوچک‌تر را بدون هیچ صدمه‌ی جدی به حیوانات بزرگ‌تر از بین می برد.

قیـمت

در 1939، قیمت نقره توسط آمریکا تثبیت گردید.................. در 71 سنت بر............ و در سال 1946، 5/90 سنت بر............... در نوامبر 1961...........

.......................

ضرب سکه در 1965............................

.............. . این اولین تغییر در ضرب سکه‌ی آمریکا از زمان وضع سیستم........................ در 1792 بود. .................................................

...............................

ترکیب سکه‌های یک‌و پنج سنتی بدون تغییر باقی ماند. سکه های یک سنتی 95درصد مس و5 درصد روی هستند. سکه‌های پنج سنتی 75 درصد مس و 25 درصد نیکل و دلار‌های قدیمی نقره، 90درصد نقره و10 درصد مس دارند. سکه‌های................... قدیمی‌تر با 90درصد نقره و 10 درصد مس............................................... : البته در عمل.............................(قانون گریشام)¹

زیرا ارزش کنونی نقره از ارزش پولی آن بیش‌تراست. سکه‌های نقره‌ی دیگر کشورها با سکه‌های ساخته شده از سایر فلزات جای گزین شده است. در24 ژانویه‌ی 1968، حکومت آمریکا........................................................................ . از آن زمان، قیمت نقره نوسان زیادی پیدا کرده است. مثلاً در ژانویه‌ی 1990، قیمت نقره تقریباً 25/5 دلار به ازای............................... بود. البته بیش نوسان قیمت به دلیل ناپایداری بازار بوده است.

نيكـــــل ( Nickel )

تـــاريخچــه

(نيكل آلماني، ..................................) كرونستد¹در 1751، نيكل را در كوپرنيكل (نيكوليت) كشف كرد.

منــــــابع

نيكل به عنوان يك جزء در بيش‌تر شهاب سنگ‌ها يافت مي‌شود و اغلب به عنوان يكي از معيارهاي تشخيص يك شهاب سنگ از ساير كانه‌ها به خدمت گرفته مي‌شود. شهاب ‌سنگهاي آهني يا سيدريت‌ها ممكن است حاوي آهن آلياژ شده با 5 تا 20 درصد نيكل باشند. نيكل تجاري از پننلنديت و پيرهوتيت منطقه‌ي سد‌ بودري‌²در انتاريو³به دست مي‌آيد. اين منطقه30 درصد مصرف جهاني نيكل را توليد مي‌كند.

منابع ديگري در ...............، استراليا، كوبا، اندونزي و چند جاي ديگر وجود دارد.

ويـژگي‌هـا

نيكل سفيد نقره‌اي است و جلاي زيادي پيدا مي‌كند. نيكل سخت، چكش خوار، شكل پذير، نسبتاً فرو مغناطيس و رساناي نسبي حرارت و الكتريسيته است. نيكل گروه فلزات آهن‌ـ‌كبالت تعلق دارد و در تشكيل آلياژها ارزش زيادي دارد.

كاربردهـــا

نيكل در توليد فولاد زنگ نزن و ساير آلياژهاي مقاوم به خوردگي مانند اينوار(R )، مونل(R )، اينكول(R ) و هستالو‌ي‌ها (R )كاربرد فراواني دارد. لوله‌هاي ساخته شده از آلياژ مس‌ـ‌نيكل به‌طور گسترده در ساخت كارخانه‌هاي آب شيرين‌كني براي تبديل آب دريا به آب شيرين استفاده مي‌شوند. نيكل درتوليد سكه‌ها به‌كار مي‌رود. فولادنيكل‌‌دارنيز براي ................. استفاده مي‌شود. نيكل جزيي از نيكروم(R )، پرمالوي(R )وكستنتان نيز هست.

نيكل شيشه‌اي با رنگ سبز كم‌رنگ به دست مي‌دهد. آب كاري نيكل اغلب در ايجاد پوشش محافظ روي ساير فلزات استفاده مي‌گردد و نيكل بسيار ريز، كاتاليستي براي هيدروژنه كردن روغن‌هاي گياهي است. در سراميك‌ها، در توليد مغناطيس‌هاي آلنيكو و در باتر‌ي ذخيره‌سازي اديسون (R ) نيز از نيكل استفاده مي‌گردد.

ايــزوتوپ‌هــــا

سولفات و اكسيدهاي نيكل تركيب‌هاي مهمي هستند. نيكل طبيعي مخلوطي از پنج ايزوتوپ پايدار است. نُه ايزوتوپ پايدار ديگر نيز شناخته شده‌اند.

ملاحظات به‌كـارگـيري

تماس با فلز نيكل و تركيب‌هاي محلول نبايد از 5/0 ميلي‌گرم بر سانتي مكعب ( با 8 ساعت كار روزانه و هفته‌اي 40 ساعت كار ) تجاوز ‌كند. بخار و گرد و غبار ‌سولفيد نيكل به عنوان ...............

كُـــرم Chromium

تـاريخچــه

(آلماني: كروما، رنگ). كُرم در 1797 توسط وايوكلين ⁴كشف‌ گرديد او كرم فلزي را در سال بعد از آن با رنگ خاكستري فولادي درخشان و سختي بالايي‌ كه براق‌كردن آن را ممكن مي‌سازد، تهيه نمود.

منـــابع

سنگ معدن اصلي كرم، كروميت است كه در زيمباوه، روسيه، ترانوال، تركيه، ايران، آلباني، فنلاند، ماداگاسكارو و فيليپين يافت مي‌شود. معمولاً اين فلز از احياي اكسيد آن با آلومينيوم توليد مي‌گردد.

كـاربردهــــا

كرم در سخت كردن فولاد، توليد فولاد زنگ نزن و ساخت بسياري از آلياژهاي مفيد استفاده مي‌شود. مقدار زيادي كرم در آب‌كاري به منظور ايجاد سطحي سخت و زيبا و جلوگيري از خوردگي به‌كار مي‌رود. كرم به شيشه رنگ سبز ياقوتي مي‌دهد و به‌عنوان كاتاليست استفاده‌ي فراواني دارد.

صنعت نسوز نيزكروميت را به‌دليل نقطه‌ي ذوب بالا، انبساط حرارتي متوسط و پايداري ساختار بلورين در ساخت آجرها و مدل‌ها مفيد دانسته است.

تـركـيب‌هـــــا

تمام تركيب‌هاي‌ كرم، رنگي‌ مي‌شوند. مهم‌ترين آنها كرومات سديم و پتاسيم، دي‌كرومات‌هاي آنها و زاج‌هاي كرم ‌آمونيوم و پتاسيم است. دي كرومات‌ها به عنوان اكساينده در تجزيه‌ كمّي و نيز در چرم سازي به‌كار مي‌روند. ساختار تركيب‌ها از ارزش صنعتي برخور دارند، كرومات سرب، زرد ‌رنگ است و رنگدانه ارزشمندي محسوب مي‌گردد.تركيب‌هاي‌ كرم‌ در ‌صنعت نساجي بعنوان ‌رنگ‌بر و‌ در صنعت هوافضا و ساير صنايع ‌به‌ عنوان ‌آندكننده آلومينبوم بكار مي‌روند.

ملاحظات به‌ كـارگـيري

تركيب‌هاي كرم سمّي هستند و بايد با ايمني مناسب با آنها كار نمود.

وانــاديم Vanadium

تاريخچـــه

(الهه‌ي اسكانديناوي، واناديس)، واناديم اولين بار توسط دل‌ريو¹ در 1801 كشف شد. متاسفانه، شميي‌دان فرانسوي به اشتباه ادعا نمود كه عنصر جديد ريو تنها كرم ناخالص بوده است. خود دل‌ريو نيز گمان كرد كه اشتباه كرده است و نظر شيمي دان فرانسوي را پذيرفت. اين‌عنصر‌ در 1830 توسط سفسترم² مجدداً كشف شد و به‌احترام ‌الهه‌ي ‌اسكانديناوي‌ـ واناديس‌ـ و به دليل تركيب‌هاي چند رنگ زيبايش، واناديم نام گرفت. وسكو ³در 1867 واناديم تقريباً خاص را از طريق احياي كلريد آن با هيدروژن، جداسازي نمود. واناديم با خلوص 3/99 تا 8/99 درصد تا 1922 توليد نگرديد.

منابـــع

واناديم در حدود 65 كانه مختلف يافت مي‌شود كه در ميان آنها، كارنوتيد، رسلوكيت، وانادينت و پاتورنيت منابع مهم اين فلز هستند. همچنين واناديم در سنگ فسفات و سنگ‌هاي معدني آهني مشخص و در برخي از روغن‌هاي خام به شكل تركيب‌هاي پيچيدة آلي يافت مي‌شود. واناديم در شهاب سنگ‌ها نيز به‌ ميزان كم وجود دارد.

توليد صنعتي واناديم از خاكستر نفتي اميد به داشتن منابع مهمي از اين عناصر را زنده نگه داشته است. واناديم پرخلوص و نرم را مي‌توان از طريق احياي تري‌كلريد واناديم با منيزم يا مخلوط سديم ـ منيزم به دست آورد.

امروزه حجم زيادي از واناديم توليدي از طريق احيا‌ي كلسيم از V₂ O₅ در ظرف تحت فشار توليد مي‌شود كه روش پذيرفته شده‌اي از فرآيند ابداعي مك‌كشني⁴ و سيباير⁵ است.

ايـزو‌توپ‌هــا

واناديم طبيعي مخلوطي از دو ايزوتوپ است 5.V (24 درصد ) و 51V (76/99 درصد ).5.V كمي راديو اكتيو است و نيمه عمر بيش از 10¹⁷ * 9/3 سال دارد. نُه ايزوتوپ ناپايدار ديگر نيز شناخته شده اند.

ويژگــي هــا

واناديم خالص فلز سفيد براق، نرم و شكل پذير است و مقاومت به خوردگي خوبي نسبت به بازها، اسيد سولفوريك، اسيد هيدروكلريك و آب شور دارد اما در بالاتر از 660^c به سرعت اكسيد مي‌شود. اين فلز استحكام سازه‌اي خوبي دارد ونفوذكم نوترون درسطح مقطع آن براي كاربردهاي هسته‌اي مفيد مي‌سازد.

كـــــاربردها

واناديم در توليد فولادهاي ابزار تندبر و مقاوم به زنگ‌زدگي استفاده مي‌شود و در فولاد سازي پايدار كننده كاربيد مهمي به شمار مي‌رود.

حدود 80 درصد واناديم توليد شده امروزي به صورت فروواناديم يا افزودني به فولاد بكار مي‌رود. ورقه نازك واناديمي به عنوان عامل اتصال دهنده در روكش دهي تيتانيوم برروي فولاد استفاده مي‌شود. پنتاكسيد واناديم در سراميك ها و به‌عنوان كاتاليست استفاده مي‌گردد. همچنين در ساخت مغناطيس‌هاي ابر رسانا با شدت ميدان 175000 گاووس از واناديم استفاده مي‌شود.

ملاحظات بكارگـيري

واناديم و تركيب هاي آن سمي هستند و بايد بادقت با آنها كاركرد. حداكثر غلظت مجاز غبار V₂O₅ در هوا حدود 05/0 در سطح ( با8 ساعت‌كار روزانه و هفته اي 40 ساعت كار ) است.

قيمت

واناديم شكل پذير به صورت تجاري موجود است. فلز ماناديم تجاري با خلوص حدود 95 درصد تقريباً 20 دلار بر پوند قيمت دارد. واناديم ( 9/99 درصد ) حدود 1004 دلار به ازاي هر انس ارزش دارد.

ايـترييــم Yttrium

تـاريخچـه

( ايتربي، دهكده اي در سوئد نزديك واكسهلم ) ايترييا كه منطقه اي حاوي ايترييم است در 1794 توسط گادولين ¹ كشف گرديد. ايتروبي، محل معدن روبازي است كه بسياري از كانه‌هاي معدني غير معمول حاوي عناصر خاكي نادر و ساير عناصر را در بر مي‌گيرد. اين شهر كوچك نزديك استكهلم علت نامگذاري اوربيوم، تربيوم، ايترييوم و هم‌چنين ايترييم است.

در 1843 موساندر² نشان داد كه ايتريا مي تواند به اكسيدهاي ( يا خاك هايي ) از سه عنصر تجزيه شود. نام ايترييا به اصلي ترين آنها اختصاص يافت و بقيه اربييا و تربييا نامگذاري شدند.

منابـــع

ايترييوم در تقريباً تمام كانه هاي فلزات خاكي نادر وجود دارد. تجزيه نمونه‌هاي سنگ ماه كه از ماموريت‌هاي آپولو به دست آمد، وجود مقدار نسبتاً بالايي از ايترييوم را نشان داد.

ايترييوم تجاري از ماسه منازيت كه حاوي حدود 3 درصد و از باسنازيت كه حدود 2 درصد ايترييوم دارند، بازيابي مي شوند. ولي عنصر ناخالص آن را در 1828 از طريق احياي كلريد با پتاسيم به دست آورد. هم اكنون اين فلز به صورت تجاري ازطريق احياي فلوريد آن با فلز كلسيم توليد مي‌شود. روشهاي ديگري براي تهيه آن وجود دارد.

ويژگـــــي‌هــا

ايترييم نقره‌اي فلزي درخشان و نسبتاً پايدار در هواست. البته تراشه‌هاي آن اگر دما از 400^c تجاوز كند مشتعل مي‌شوند. اترييم بسيار ريز شده در هوا بسيار ناپايدار است.

كـــــاربردهـــا

اكسيد اترييم يكي از مهم‌ترين تركيب‌هاي اترييم است و بيشترين استفاده را دارد و به طور گسترده‌اي در توليد يوروپيم YVO₄ و فسفرهاي يوروپيم Y₂O₃براي ايجاد رنگ در صفحه تلويزيونهاي رنگي استفاده مي‌شود. امروزه صدها هزار پوند از آن در اين كاربرد مصرف مي‌شوند. اكسيد ايترييم در توليد ايترييم ـ آهن ـ لعل استفاده مي‌شود كه فيلترهاي ريز موج بسيار مؤثري هستند.

ايترييم، آهن، آلومينيوم و لعل هاي گادولينيم با فرمول هايي مانند Y₃Fe₅O₁₂ و Y₃Al₅O₁₂ خواص مغناطيسي جالبي دارند. لعل آهن ايترييم كارآمدي استثنايي نيز در فرستنده و مبدل انرژي صوتي دارد. لعل و آلومينيوم ايترييم با سختي 5/8، به عنوان ................. ( الماس شبيه سازي شده ) كاربرد يافته است.

مقادير كم ايترييم ( 1/0 تا 2/0 درصد ) را مي توان براي كاهش اندازه ي دانه در آلياژهاي كرم، موليبدن، زيركونيم و تيتانيم مقادير كم ايترييم و در افزايش استحكام آلياژهاي آلومينيوم و منيزيم بكار گرفت. آلياژهايي با خواص مفيد ديگر را مي‌توان از طريق استفاده از ايترييم به عنوان افزودني به دست آورد. اين فلز را مي توان بعنوان اكسيژن زدا براي واناديم و ساير فلزات غير آهني بكار برد. اين فلز خوب سطح مقطع كمي براي گيرندگي هستگي دارد.

ايترييم 90، يكي از ايزوتوپ هاي آن است كه در تعادل با همراهش 90S_r به عنوان محصول انفجارهاي هسته اي وجود دارد. ايترييم بعنوان كروي كننده در توليد چدن كروي مورد توجه قرار گرفته است. در چدن كروي به جاي اينكه ورقه هاي معمولي گرافيتي وجود داشته باشد كره‌هاي فشرده گرافيتي شكل مي گيرند. اين چدن شكل پذيري زيادي دارد. ايترييم در دستگاه‌هاي ليزر و به عنوان كاتاليز در پليمريزاسيون اتيلن نيز كاربرد يافته است. ايترييم توانايي بالقوه‌ي استفاده در سراميك و شيشه را نيز دارا است زيرا اكسيد آن دماي ذوب بالا، مقاومت به شوك خوب و مشخصه‌هاي انبساطي كمي براي شيشه دارد. ‌

ايـزوتـوپ

ايترييم ‌طبيعي ‌فقط ‌شامل ‌يك ‌ايزوتوپ 89Y است. نونزده ‌ايزوتوپ ناپايدار ديگر نيز مشخص شده‌اند.

قيمت

فلز ايترييم با خلوص 9/99 درصد به صورت تجاري با قيمت75دلار به ازاي‌هرپوند موجود است.

تيتـــانيـوم Titanium

تاريخچه

( لاتين: تيتان ها titan، نخستين پسران زمين، ........................... ) اين عنصر در 1791 توسط گرزيگور¹ كشف و در 1795 توسط كلاپروت² نام‌گذاري شد. به هرحال تيتانيم ناخالص توسط نيلسون و پترسون در 1887 تهيه گرديد و فلز خالص آن (9/99 درصد ) تا 1910 كه توسط هانتر³ از طريق حرارت دادن Ticl₄ با سديم در يك محفظه‌ي فولادي به دست آمد، ساخته نشده بود.

منـــابـع

تيتانيوم در شهاب سنگ‌ها و خورشيد وجود دارد. سنگ‌هاي به دست آمده از سفر آپولوي 17 به ماه، حضور 1/12 درصد Tio₂ و سنگ‌هاي مربوط به ماموريت‌هاي قبل درصدهاي كم‌تري را نشان دادند.

نوارهاي اكسيد تيتانيوم در طيف ستارگان نوع M، هميشه وجود دارند. اين عنصر نهمين عنصر فراوان در پوسته‌ي زمين است. تيتانيم تقريباً هميشه در سنگ‌هاي آذرين و در رسوبات به دست آمده از آنها حضور دارند.

تيتانيم در كانه هاي روتيل، ايلمنيت، اسپن و در تيتانيت ها و سياري از سنگ هاي معدن آهني يافت مي‌شود. تيتانيم در خاكستر زغال سنگ، در گياهان و در بدن انسان وجود دارد.

اين فلز عنصر كمياب آزمايشگاهي بود تا اين كه كرول ⁴در 1946 نشان داد كه مي‌توان تيتانيم را به صورت تجاري از طريق احياي تتراكلريد تيتانيم با منيزيم توليد نمود. اين روش امروزه استفاده‌ي گسترده‌اي در توليد تيتانيم دارد. اين فلز را مـي‌توان از طـريق تجـزيـه‌ي يـديـدتـيـتــانيـم خالص سازي كرد.

ويــژگــي هـــا

تيتانيم در حالت خالص، فلز سفيد و براق است و چگالي كم، استحكام خوب، راحتي ساخت و مقاومت به خوردگي عالي دارد. تيتانيم تنها زماني شكل پذير است كه عاري از اكسيژن باشد. اين فلز كه در هوا مي‌سوزد تنها عنصري است كه در نيتروژن نيز آتش مي‌گيرد.

تيتانيم نسبت به اسيد سولفوريك رقيق، اسيد هيدروكليرك و اغلب اسيدهاي آلي، گاز كلر و محلول‌هاي كلريدي مقاوم است. گزارش شده است كه تيتانيم طبيعي پس از بمباران با ديوترون، بسيار راديواكتيو مي‌شود. تشعشعات تابيده شده اغلب پوزيترون و اشعه هاي گاماي سخت هستند. اين فلز دو شكلي است. شكا آلفاي هگزاگونال در 880^C به آهستگي به شكل بتاي مكعبي تبديل مي‌شود. اين فلز با اكسيژن در حرارت زياد و با كلر در 550^C تركيب مي‌شود.

فلز تيتانيم از لحاظ فيزيولوژكي، خنثي در نظر گرفته مي‌شود. هنگامي كه تيتانيم خالص باشد، اكسيد آن نسبتاً شفاف است و ضريب شكست بسيار بالا با پراكنش نوري بيش تر از الماس دارد.

ايزوتوپ ها

تيتانيم طبيعي حاوي پنج ايزيوتوپ با جرم هاي اتمي از 46 تا 50 است. همگي آنها ناپايدارند. هشت ايزوتوپ ناپايدار ديگر شناخته شده‌اند.

كــــاربردهــا

تيتانيم ، آلياژساز مهمي در آلومينيوم، موليبدن، منگنز، آهن و فلزات ديگر محسوب مي‌شود. آلياژهاي تيتانيم به طور اساسي در هواپيما و موشك‌ها كه استحكام سبك وزن و توانايي تحمل حدود دمايي مهم است، استفاده مي‌شوند.

تيتانيم به محكمي فولاد اما 45 درصد سبك تر است تيتانيم 60 درصد سنگين تر از آلومينيوم اما دو برابر مستحكم تر است. تيتانيم توانايي بالقو‌ي استفاده در كارخانه هاي آب شيرين‌كن براي تبديل آب دريا به آب شيرين را دارد. اين فلز مقاومت عالي نسبت به آب دريا دارد و در ميل‌گاردان‌ها، طناب‌ها و بادبان هاي كشتي و ساير قسمتهاي كشتي كه در معرض آب شورند، استفاده مي‌شوند. آند تيتانيمي پوشش يافته با پلاتين در ايجاد حفاظت كاتودي در مقابل خوردگي آب نمك بكار مي‌رود.

تيتانيوم به طور مصنوعي به عنوان ................. توليد مي‌شود اما نسبتاً نرم است. ياقوت هاي ستاره‌اي و ياقوت هاي سرخ خاصيت ستاره‌اي بودن‌خودرا به دليل حضور Tio₂ نشان مي‌دهند.

دي اكسيد تيتانيوم استفاده‌ي گسترده اي هم در رنگهاي ساختماني و هم رنگهاي هنري دارد زيرا دائمي است و توان پوشش دهي خوبي دارد. رنگدانه هاي اكسيد تيتانيوم بيشترين استفاده از اين عنصر را در بر مي‌گيرند. رنگ تيتانيوم، بازتابنده عالي اشعه مادون قرمز است و به همين دليل در رصد كننده هاي خورشيدي كه در آنها گرما باعث ايجاد شرايط ضعيف روئيت مي‌شود استفاده فراواني دارد.

تتراكلوريد تيتانيم براي رنگ كردن شيشه استفاده مي‌شود. اين تركيب در هوا، بخار مي‌شود و در توليد صفحه هاي دودي استفاده شده است.

قيمت

قيمت پودر تيتانيم فلزي (95/99 درصد ) در حدود 100 دلار بر پوند است.

موليبون Molybdenum

تاريخچه

(يوناني؛ موليبدوس (Molybdos)، سرب ) پيش از آن كه شل، موليبدنيت را به عنوان سنگ معدن متمايزي از يك عنصر جديد در 1778 مشخص كند، موليبدنيت با گرافيت و سنگ معدن سرب اشتباه گرفته مي‌شد. اين فاز در 1782 توسط هلم ¹به صورت ناخالص تهيه شد. مولبيدن به صورت آزاد يافت نمي‌شود اما عمدتاً از موليبدنيت به دست مي‌آيد. ولفنيت و پاوليت نيز سنگهاي معدني تجاري فرعي موليبدن هستند.

منـــابـع

موليبدن به صورت محصول جانبي عمليات معدن كاري تنگستن و مس نيز بازاريابي مي‌گردد. اين فلز از پودر ساخته شده از طريق احياي هيدروژن از تري اكسيد موليبيك تخليص شده يا موليبدات آمونيوم تهيه مي‌شود.

ويـــژگــي هـــا

اين فلز سفيد نقره‌اي، بسيار سخت اما نرم تر و شكل پذيرتر از تنگستن است. ضريب كشساني بالايي دارد و فقط تنگستن و تانتاليوم ـ از در دسترس ترين فلزات ـ نقاط ذوب بالاتري دارند. تيتانيم عنصر آلياژي ارزشمندي است زيرا در افزايش قابليت سخت پذيري و چقرمگي فولادهاي سريع سرد و بازپخت شده سهيم است. همچنين استحام فولاد را در دماي بالا بهبود مي‌دهد.

كـــاربردهـــا

موليبدن در آلياژهيا پايه نيكول مشخصي مانند هستالو‌ي‌ها ( R ) كه مقاوم به حرارت و خوردگي در مقابل محلول هاي شيميايي هستند، بكار مي‌رود. موليبدن در دماهاي بالا اكسيد مي‌شود. اين فلز كاربرد جديدي به عنوان الكترود كوره هاي شيشه اي برقي و انباره‌ها پيدا كرده است. تيتانيم در كاربردهاي هسته اي و قطعات موشك و هواپيما نيز بكار مي‌رود. موليبدن به عنوان كاتاليست در پالايش نفت ارزشمند است. كاربردهايي نيز به صورت ماده رشته‌اي در استفاده‌هاي الكتريكي و الكترونيك پيدا كرده است. موليبدن عنصر كم ولي ضروري در تغذيه گياه است. برخي از زمين‌ها به دليل فقدان اين عنصر در خاك‌شان، لم يزرع مي‌شوند. سولفيد موليبدن به عنوان روان‌ساز مخصوصاً در دماهاي بالا كه روغن‌ها تجزيه مي‌شوند، سودمند است. تقريباً همه فولادهاي فوق مستحكم و حداقل نقطه تسليم بالاتر از (Lb/In² ) 300000 Psi حاوي موليبدن از 25 درصد تا 8 درصد هستند.

جيوه (Mercury )

تاريخچـه

(سياره عطارد ) جيوه براي چيني ها و هندوهاي باستان شناخته شده بود و در مقبره هاي مصري با قدمت 1500 سال پيش از ميلاد يافت شد. جيوه تنها عنصر فلزي مايع رايج در دماهاي معمولي است و به ندرت به صورت آزاد در طبيعت يافت مي‌شود. سنگ معدن اصلي آن سينابار است. اسپانيا و ايتاليا تقريبا 50 درصد نياز جهاني اين فلز را توليد مي‌كنند. واحد تجاري كاري جيوه (فلاسك) است كه معادل 76 پوند است. اين فلز از حرارت دادن سينابار در جريان هوا و چگالش بخار آن به دست مي‌آيد. جيوه فلز سنگين، سفيد نقره اي، رساناي نسبتاً ضعيف گرما در مقايسه با ساير فلزات و رساناي جريان الكتريسيته است. به راحتي با بسياري از فلزات از جمله طلا، نقره و قلع آلياژ مي‌شود كه به اين آلياژها آمالگام (ملقمه) مي‌گويند. سهولت ملقمه سازي آن با طلا، استفاده از آن را در بازريابي طلا از سنگ هاي معدني اش ممكن ساخته است.

مهمترين نمك هاي آن، كلريد جيوه (بخارهاي خورنده ـ بسيار سمي )، كلريد جيوه اي (كالومل، هنوز بعضاً در پزشكي استفاده مي‌شود)، فولمينات جيوه (چاشني انفجاري مورد استفاده فراوان در انفجارها) و سولفيد جيوه (ورميليون، رنگدانه بسيار عالي)، تركيبات عالي جيوه، مهم هستند. معلوم شده است كه تخليه الكتريكي بار موجب تركيب بخار جيوه با نئون، ارگون، كريپتون و گرنون مي‌گردد. اين محصولات كه با نيروهاي واندروالس اتصال يافته اند با فرمول هاي زير نمايش داده مي‌شوند :

Hgxe – Hgkr – Hgar – Hgne جيوه بسيار سمي است و براحتي از طريق اندام تنفسي، ................... و يا از پوست .................. جذب مي‌شود. جيوه سم جمع شونده است و در هوا به سرعت به مقادير خطرناكي مي‌رسد. هواي اشباع شده با بخار جيوه در 20 درجه سانتيگراد حاوي غلظتي است كه چندين برابر بيش از حد سمي بودن است. اين خطر در دماهاي بالاتر افزايش مي‌يابد. بنابراين احتياط در كار با جيوه اهميت دارد. مخازن جيوه بايد با دقت پوشش داده شود و از تراوش آن جلوگيري نمود. اگر حرارت دادن جيوه يا تركيب هاي آن ضروري باشد بايد در زير هواكش با تهويه مناسب انجام گيرد. متيل جيوه يك آلاينده خطرناك است و امروزه در آب و جريانها به فراواني يافت مي شود. نقطه سه گانه جيوه ( 8344/38- ) درجه سانتيگراد نقطه ثابتي در مقياس دماي بين المللي² (Its – 90 ) است.

كاربــــردهــا

اين فلز بطور گسترده در كار آزمايشگاهي براي ساخت دماسنج ها، فشارسنج ها، پمپ هاي نفوذي و بسياري وسايلي ديگر استفاده مي‌شوند. جيوه در ساخت پمپ هاي بخار جيوه و علايم تبليغاتي، كليدهاي جيوه اي و ساير تجهيزات الكترونيكيبكار مي‌رود. ساير كاربردها عبارتند از : ........................ ، ........................ ، ........................ ، ........................

كبالت Cubalt

تاريخچــه

( آلماني، كوبالدKobald ، روح شرور يا ........... ، ........... . يوناني. مامن، (Mine ). كبالت توسط برانت³ در حدود سال 1735 كشف گرديد.

منــابـع

كبالت در كانه هاي كبالتيت و اريتريت يافت مي‌شود. اغلب همراه سنگ هاي معدني آهن، مس، سرب، نقره و نيكل وجود دارد و از آنها به عنوان يك محصول جانبي به دست مي‌آيد. درشهاب سنگ‌ها نيز كبالت وجود دارد.

مهم ترين منابع سنگ معدن آن در زئير، مراكش و كانادا يافت مي‌شود. مديريت جغرافي آمريكا اعلام داشته است كه پايين اقيانوس آرام شمالي احتمالاً منابع غني از كبالت در اعماق نسبتاً كم‌آب نزديك به جزاير هاوايي و ديگر ..................... آمريكا وجود دارد.

ويژگــي ها

كبالت فلز ترد و سخت و در ظاهر شبيه آهن و نيكل است. نفوذ پذيري فلزي در حدود دو سوم آهن دارد. كبالت گرايش به داشتن دو آلوتروپ در بازه‌ي وسيعي از دما دارد. اين استحاله .................................................................................................................

كـاربردهـــا

كبالت با آهن ، نيكل و ساير فلزات در تشكيل آلينكو آليژسازي مي‌شود. آلينكو آلياژ مستحكم و مغناطيسي غير معمولي است كه كاربردهاي مهم زيادي دارد. آلياژهاي استليت حاوي كبالت، كرم و تنگستن در ابزارهاي برش پرسرعت ، پركار و دما بالا و در ساخت قالب ها استفاده مي‌شوند. كبالت در فولادهاي مغناطيسي ديگروفولادهاي زنگ نزن‌و آلياژها‌ي مورد استفاده در توربين هاي جت و زنراتورهاي توربين گازي به كار مي‌رود. اين فلز به دليل ظاهر، سختي و مقاومت به اكسيد شدنش در آب كاري استفاده مي‌شود.

نمك هاي كبالت قرن ها براي توليد رنگ هاي دائمي و درخشان در چيني، شيشه، سفال، كاشي و لعب بكار مي‌رفته است. كبالت جزء مهمي در ....................................... . محلول‌كلريد .................................. . معلوم شده است كه كبالت به شكل كلريد، سولفات، استات يا نيترات در بهبود يك بيماري مشخص كمبود ماده‌ي معدني در حيوانات مؤثر است. خاك ها بايد تغذيه‌ي مناسب حيوانات از 13/0 تا 3/0 جزء در ميليون، كبالت داشته باشد.

ايزوتوپ ها

كبالت 60 يك ايزوتوپ مصنوعي است كه منبع مهمي براي اشعه ي گاما محسوب شده و استفاده‌ي فراواني به عنوان ردياب دارد و عامل راديوتراپي است.

قيــمت

قيمت قطعات فشرده‌ي كبالت 60 از 1 تا 10 دلار به ازاي هر كوري بسته به كيفيت و فعاليت ويژه تعبير مي‌كند.

ملاحظات به كـارگـــيري

تماس با كبالت (بخارها و غلارهاي فاز) بايد به 05/0 ميلي گرم بر هر مترمكعب محدود گردد (8ساعت كار روزانه در هفته اي 40 ساعت كار).

ســـرب Lead