Anιqlιq meyil
Xabar ma`nili ha`reketti bildiretug`ιn u`sh bette, birlik ha`m ko`plik sanlarda betlenetug`ιn feyiller anιqlιq meyil dep ataladι. Anιqlιq meyildin` arnawlι qosιmtasι joq. Ol u`sh ma`ha`lge qatnaslι bolιp, o`tken, keler, ha`zirge ma`ha`l qosιmtalarι arqalι jasaladι. mιs: men mektepte oqιp atιrman, ag`am qaladan keldi. Apam jumιsqa bardι.
Anιqlιq meyil o`zinin` arnawlι formalarιna iye. Olar –dι, -di, -jaq, -maqshι, -g`an, -ar, -er, -r qosιmtalarιnan keyin I bettin` –man, -mιz, mι, -q, -k jalg`awlarι. II bettin` –san`, -siz, -n`, -ιz jalg`awlarι jalg`anadι. Mιs: orιn-la-dιm, ayttι-n`-ιz, -bar-g`an-sιz, al-ar-mιz
Feyildin` 3 ma`ha`li bar
1.O`tken ma`ha`l Men oqιwg`a bardιm
2.ha`zirgi ma`ha`l Men oqιwg`a baratιrman
3. keler ma`ha`l Men oqιwg`a barajakpan
O`tken ma`ha`l
O`tken ma`ha`l
O`tken ma`ha`l feyilleri so`ylep turg`an waqιttan burιn bolg`an is-ha`reketti bildiredi. Ne qιldι? Ne issledi? Ne qιldιq? Ne isledik? Degen sorawlarg`a juwap beredi? Mιs: ja`rdemge bardιq (ne qιldιq?). Olar keldi. (ne qιldι?)
o`tken ma`ha`l feyilleri anιq bolιp o`tken ha`m burιn bolιp o`tken is-ha`reketlerdi bildiredi. Mιs: men bardιm. Men barg`an edim.
1-Anιq O`tken ma`ha`l . feyil tiykarιna –dι –di –tι –ti affikislerinin` jalg`anιwι arqalι jasaladι. al, I ha`m II bettin` betlik qosιmtalarι -dι (di), tι (ti) qosιmtalarιnan son` jalg`anadι. Mιs: kel-di-m, kel-di-n`, kel-di-n`iz, kel-dik, oqιdιm ,jazdιm ,oqιdιn` ,jazdι ,
2-burιng`ι o`tken ma`ha`l Feyil tiykarιna–g`an –gen –qan –ken formalarι ha`m olarg`a betlik qosιmtalarιnιn` jalg`anιwι arqalι bidiriledi .Ol mektepke barg`an, Azat Xojelige ketken
Dostları ilə paylaş: |
