[]



Yüklə 6,32 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə116/282
tarix08.03.2018
ölçüsü6,32 Mb.
#30849
1   ...   112   113   114   115   116   117   118   119   ...   282

206 

 

Elə hə min  ay M.Y.Vəzirov Kiyevdə diplo mat ik fəa liyyətə başladı. Birinci dünya müharibəsində (1914—18) "Dördlər 



ittifaqi‖nın məğlub olması, Ukraynadan Almaniya, A zərbaycandan isə Osmanlı qoşunlarının geri çəkilməsi və hər  iki 

ölkəyə  Antanta  qoşunlarının  yeridilməsi,  keçmiş  Rusiya  imperiyası  ərazisində  yaranmış  hər  iki  yeni  dövlətin  həm 

bolşevik  hakimiyyəti,  həm  də  Den ikin  tərəfindən  təhdid  olunması  onların  beynəlxalq  aləmdə  o xşar  mövqedən  çıxış 

etmə lərini  zəruriləşdird i.  Buna  görə   Ukrayna  höku məti  də  A zərbaycan  Xa lq  Cü mhuriyyəti  ilə  sıx  d iplo matik  əlaqə  

qurmaq  məqsədilə  1919  il fev ralın  8-də A zərbaycana göndərilmək üçün keç miş da xili  işlər na ziri İvan Kraskovskinin 

başçılığı ilə xüsusi diplomatik missiya yaratdı. 

1919  ilin  martında  Azərbaycan  və  Ukrayna  nümayəndəlikləri  Antanta  dövlətlərinin  İstanbuldakı  hərb i 

rəhbərliy inə  müraciət  edərək  onlara  Paris  sülh  konfransında  (1919-20)  iştirak  et mə k  üçün  şərait  yaradılmasın ı  xah iş 

etdilər.  Hə min  va xt  Odessa  ş əhərində  müttəfiq ləra rası  ko missiya  fəaliyyətə  başlamışdı.  A zərbaycan  Hö ku məti  bu 

ko missiyada ölkənin mənafeyini tə msil et mək üçün 1919 il mart ın 14-də Rüstəm bəy Sultanovu nümayəndə təyin etdi. 

1919  ilin yazında Ukraynanın  Denikin o rdusu tərəfindən tutulması nəticəsində Azərbaycanın  Kiyevdəki dip -

lo matik  nümayəndəliyinin  normal  fəaliyyət  göstərməsi  pozuldu.  M.Y.Vəzirov  Odessaya  getmək  məcburiyyətində 

qaldı.  Burada  o,  İngiltərə  baş  konsulu  Kukla  görüşərək,  Azərbaycan  haqqında  ona  ətraflı  məlumat  verdi.  Lakin  yeni 

yaranmış dövlətlərin dip lo matik nümayəndələri burada da Den ikin o rdusu nümayəndələri tərəfindən təzyiqlərə və qaba 

münasibətə məruz qaldılar. İngilis və fransız nü mayəndəlikləri  isə baş verənlərə seyrçi  münasibət bəslədilər.  Nəticədə 

Mir Yusif Və zirov (Çə mən zə minli) may ın 14-də vətənə dönmə k üçün Odessanı tərk etdi və bolqar gə misi ilə  İstanbula 

yollandı. 

Cü mhuriyyət Höku məti 1920 ilin yanvar ayında keçmiş Rusiya imperiyası ərazisində yeni yaranmış dövlətlərə, 

o cümlədən Ukraynaya diplo matik  missiya göndərməy i qərara aldı.  Lakin Aprel işğalı (1920) nəticəsində Azərbaycan 

Xalq Cü mhuriyyətinin süqutu buna imkan vermədi. 



 

Əd.: 

Aзepбaйджанская  Демократическая   Pecnублика  (1918-1920),  Внешняя  политика  (документы  и  материалы),  Б., 

1998;  Aзepбaйджанская Демократическая  Pecnублика (1918-1920), Законодательные акты (сборник документов), Б., 1998.

 

 



"AZƏRBAYCANIN VƏ BAKl ġƏHƏRĠNĠN BÜTÜN ƏHALĠSĠNƏ" (1920, 28 APREL) Azərbaycan Mü-

vəqqəti  İnqilab  Ko mitəsinin   Xa lq  Cü mhuriyyətin in  devrilməsi,  sovet  hakimiyyətinin  qurulması  haqqında  müraciət i, 

Azərbaycanda  sovet  hakimiyyətinin  ilk  rəs mi  sənədi.  Azə rbaycan  Xalq  Cü mhuriyyəti  öz  yaran masını,  dünya  təcrü-

bəsinə  uyğun  olaraq  İstiqlal  bəyannaməsi  vasitəsilə  ifadə  et mişdisə,  İnqilab  Ko mitəsi  yalnız  mü raciətlə  kifayət-

lən mişdi.  Bu sənəddə Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin fəa liyyətinin tarixi əhə miyyəti açıq aşkar təhrif olunur, sovet 

hakimiyyəti siyasətinin əsas istiqamətləri göstərilirdi. Mürac iətdə inqilabi proletariat və kəndlilə rin qabaqcıl h issəsinin 

ölkədə  bütün  hakimiyyəti  İnqilab  Ko mitəsinə  verdiyi  bəyan  edilirdi.  A zərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyəti  hakimiyyətinin  

mah iyyəti,  ilk  dəfə  rəsmi  ola raq,  kobud  şəkildə  təftiş  edilmiş,  belə liklə,  sonrakı  sa xtalaşdırma lar  üçün  ideolo ji  ba za  

yaradılmışdı.  Müraciətdə  deyilirdi:  " Yoldaşlar!  "Müsavat"  partiyasının  cinayətkar  hökuməti  devrilmişdir".  Bunun 

ardınca o zamankı bolşevik  leksikonuna uyğun olaraq, siyasi rəqib ən kəskin ifadələrlə təhqir olunurdu. "İstismarçılar, 

qəsbkarla r və za limlə r güruhunun hakimiyyət günlərinin və saatlarının ö mrünə az qalıb". İnqilab ko mitəsi Azərbaycan 

Sovet Respublikası adından RSFSR-lə ittifaq təklif ed ir, Sovet Rusiyası ilə Sovet Azərbaycanının fəhlə və kəndlilərinin  

qüvvələrinin birləşdirilməsini, qarşılıqlı  kö məy ini Qa fqazda və  Şərqdə  fəhlə  inqilabla rın ın qələbəsinin  möhkə m rəhni 

hesab  edirdi.  Sovet  Rusiyasının  Qırmızı  ordusu  Azərbaycanın  da xili  işlərinə  qarış mağa,  ölkədə  sovet  hakimiyyətini 

möhkəmləndirməyə  dəvət  olunur,  onun  antiazərbaycan  fəaliyyəti  pərdələnirdi  (" Yoldaş  fəhlə  və  kəndlilər!  Biz  sizin  

azad o lunmağ ınız üçün, burada, Qafqazda  və müsəlman  Şərq ində inqilab ın qələbəsi üçün Qırmızı o rdunu buraya dəvət 

etmişik").  Azərbaycan  ordusu  əsgərlərinin  Qırmızı  orduya  müqavimət  göstərməməsi,  sovet  hakimiyyətinin  tərəfinə 

keçməsi  təbliğ  o lunurdu.  İnqilab  ko mitəsi  vətəndaş  müharibəsi  tərəfdarı  olmadığın ı  bəyan  etsə də,  ona  qarşı  hər  bir 

hərəkəti ağ te rror elan ed ir və buna qarşı a mansız kütləvi qırmızı terro rla  cavab verməyə hazır olduğunu bildirirdi ("Biz 

burjuaziyanın və mü lkədarların ağ terroruna amansız q ırmızı terrorla cavab verəcəyik.  Siz yü zlərlə  fəhləni qətlə yetirə 

bilərsin iz, b iz onların qanın ı bütöv qatillə r sinfinin  - ağ terrorçuların  məhv edilməsilə a lacağıq"). Mürac iətin sonunda 

Azərbaycanda  fəhlə  və  kəndlilə rin  qə ləbəsi,  müstəqil  Azərbaycan  Sovet  Respublikası,  Sovet  Azərbaycanı  və  Sovet 

Rusiyası  fəhlə  və  kəndlilərinin  inqilab i  ittifaqına  dair  üç  şüar  verilmişdi.  Sənəd  Azərbaycan  Müvəqqəti  İnqilab  

Ko mitəsinin  ü zvləri  (Nə riman  Nə rimanov,  Əliheydər  Qa rayev,  Hə mid  Su ltanov,  Qəzənfə r  Musabəyov,  A.Əlimov, 

Mirzə Davud Hüseynov) adından imzalan mışdı. 

 

Əd.: 

Декреты Азревкома (1920-1921 гг.) Сборник докунментов,Б., 1988. 



 

AZƏRBAYCANIN  ZAKASPĠDƏ  KONS ULLUĞU- Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin  Zakaspi müvəqqəti 

hökuməti yanında nümayəndəliyi. A zərbaycan Höku məti  1919  il aprelin 2-də Əkbər ağa Sadıqovu Zakaspi  müvəqqəti 

hökuməti  yanında  konsul  təyin  etdi.  İyunun  5-də  A zərbaycan  diplo matik  missiyası  Aşqabadda  fəaliyyətə  başladı. 

Konsulluq Zakaspi müvəqqəti hökuməti yanında Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin maraqların ı təmsil etməli id i. 

Konsulluq  1918  ildə  Ba kıda  mart  soyqırımı  və  bolşevik-daşnak  ağalığ ı  dövründə  Türkmənistana  qaçmış  

Azərbaycan vətəndaşlarına  da,  imkan  da xilində,  kö mək edird i. 

 

 



 


Yüklə 6,32 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   112   113   114   115   116   117   118   119   ...   282




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə