[]



Yüklə 6,32 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə13/282
tarix08.03.2018
ölçüsü6,32 Mb.
#30849
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   282

41 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 


42 

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 



 

 

 



 

 



43 

 

etdiyi prinsiplərə sadiq qalaraq və konkret tarixi şəraiti nəzərə alaraq ölkənin ərazi bütövlüyünü təmin etmək və 



müstəqilliyini qoruyub saxlamaq, insan haqları və azadlıqlarının dolğun təmin olunduğu ən müasir hüq uqi-demokratik 

dövlət yaratmaq məqsədi daşıyan çox mühüm qanunlar və qərarlar qəbul etmişdi. Bütün bu qanunlar və qərarlar, nəticə 

etibarilə, hakimiyyətin üç qolunun -qanunvericilik, icra və məhkəmə orqanlarının formalaşdırılmasına yönəlmişdi. 

Birinci  dünya  müharibəsi  (1914-1918)  illərində  böyük  dövlətlərin  dünyanı  bölüşdürmək  uğrunda  mübarizəsin in 

həllədic i  mərhələyə da xil olduğu və ölkənin  başı üzərin i yeni  işğal təhlükəsin in ald ığı ço x  mü rəkkəb da xili və beynəlxa lq 

şəraitdə  fealiyyət  göstərən  Azərbaycan  Parlamenti  öz  fəaliyyətinin  mühü m  hissəsini  dövlət  müstəqilliyin in  qorunub 

saxlan masına və ordu quruculuğu məsələlərinə yönəltmişdi. Qeyd olun malıdır ki, Parlamentin bu sahədə qəbul etdiyi qanun 

və qərarların mü za kirəsində Parla ment üzv ləri, b ir qayda olaraq, hə mrəylik və yekd illik nü mayiş etdirirdilər. 

Ço x  mürəkkəb  tarixi  şəraitdə  fəaliyyət  göstərməsinə  baxmayaraq,  Azərbaycan  xalqın ın  milli  oyanışını  əbədi  et-

məyə  ça lışan  Cü mhuriyyət  Hö ku məti  və  Parla menti  elmin,  təhsilin  və  xa lq  maa rifin in,  səhiyyənin  inkişafın ı  d iqqət 

mə rkə zində saxlayırdı. Ölkənin hər yerində  mü xtəlif pillədən olan  mə ktəblər, gimna ziyalar, qız  məktəblə ri, uşaq bağçaları, 

qısamüddətli müəllim kursları, kitabxanalar açılır, kənd yerində xəstəxana və feldşer məntəqələri şəbəkəsi yaradılır, yolu xucu 

xəstəliklə rə qarşı  mübarizə  aparılırdı.  Bu ba xımdan  Parla mentin  1919 il sentyabrın 1-də  Ba kı  Dövlət  Universitetin in təsis 

olunması haqqında qəbul etdiyi qanunu xüsusi qeyd etmək  lazımd ır. Milli universitetin açılması Cü mhuriyyət  xadimlərinin 

xalq  qarşısında  çox  mühüm  tarixi  xid məti  idi.  Sonralar  Azərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyəti  süqut  etsə  də,  Cümhuriyyət 

ideyalarının  yaşamasında  və  xalq ımızın  yenidən  müstəqilliyə  qovuşmasında  Bakı  Dövlət  Universiteti  misilsiz  rol  oynadı. 

1991  ildə  Azərbaycanın  müstəqilliy i  bərpa  olunduqdan sonra  Bakı  Dövlət  Un iversiteti  öz  tarixi  missiyasını  yenə  şərəflə 

davam etdird i və bu gün də davam etdirməkdədir (ba x Bak ı Dövlət Universiteti). 

Ölkədə elm və təhsilin  inkişafına  xüsusi diqqət yetirən Cü mhuriyyət Parlamenti və  Höku məti, vaxt  itirmədən, bu 

sahədə milli kadrlar ha zırlan masının sürətləndirilməsinə xüsusi səy göstərirdi. Bu za man A zərbaycan Parla menti Hö ku mətin 

təklifinə əsasən, 100 nəfə r a zə rbaycanlı gəncin  dövlət hesabına təhsil a lmaq  üçün xarici ölkə lərə  göndərilməsi barədə qanun 

qəbul  etmişdi.  Bu   iş ə  nə  qədər  böyük  əhə miyyət  verild iyi  ondan  görünür  ki,  Parla ment  xa ricə  göndəriləcək  gəncləri 

müəyyən  etmək  üçün  M.Ə.Rəsulzadənin  başçılığ ı  ilə  beş  nəfərdən  (Mehdi  bəy  Hacınski,  Əhməd  bəy  Pepinov,  Qara  bəy 

Qarabəyov, Abdulla bəy Əfəndiyev) ibarət xüsusi müsabiqə ko missiyası yaratmışdı. Ko missiyanın qərarına əsasən, ali təhsil 

almaq üçün 45 nəfər Fransa,  23 nəfər  İtaliya,  10 nəfər  İngiltərə,  9 nəfər Türkiyə ali  məktəblərinə göndərilmişdi.  Rusiyada 

oxu maq üçün se- 



44 

 

çilmiş 13 nəfər gənc orada vətəndaş müharibəsi getdiyi üçün təhsil almağa 



gedə  bilmə mişdi  (ba x  Xaricə  təhsil  almağa  göndərilən  azərbaycanlı 

tələbələr haqqında qərar). 

Azərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyətinin  Parla menti  və  Hö ku məti 

ölkənin başının üstünü alan xarici  müdaxilə təhlü kəsini sovuşdurmaq üçün 

gənc  respublikanın  beynəlxa lq  alə mdə   tanın masından  ötrü  də  böyük  iş 

aparırdı. Bununla bağlı o laraq Cü mhuriyyət Parlamenti 1918 il dekabrın 28-

də  Parla mentin  sədri  Ə.Topçubaşovun  başçılığı  ilə  Paris  sülh  konfransına 

xüsusi  nümayəndə  heyətinin  göndərilməsi  haqqında  qərar  qəbul  et mişdi. 

Cü mhuriyyət  dövrünün  görkəmli  dövlət  xadimi  Ə.Topçubaşov  ağır 

çətinlikləri  dəf  edərək  A zərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyətinin  Paris  sülh  kon-

fransında  iştirak  edən  müttəfiq   dövlətlərin  Ali  Şurası  tərəfindən  de-fakto 

tanınmasına nail o lsa da, 11  -ci Qırmızı o rdunun Şimali A zərbaycanı  işğal 

etməsilə onun bu sahədəki fəa liyyəti yarımçıq  qaldı. Əlimərdan bəy Topçu-

başov və onu müşayiət edən digər  Cü mhuriyyət  xad imləri b ir daha vətənə 

dönə bilmədilər və siyasi mühacir həyatı sürməyə məcbur oldular. 

Azərbaycan 

Parla mentin in 

və  

Cü mhuriyyət  Hö ku mətinin  



fəaliyyətinin  ço x  mühüm  və  daim  diqqət  mərkə zində  duran  hissəsi  yaxın 

qonşularla  münasibətlər  və  sərhəd  məsələləri  ilə  bağlı  olmuşdur.  Aparılan 

çox gərg in işdən sonra Gürcüstanla münasibətlər nizama salındı (bax Azər-

baycan-Gürcüstan  müqavilələrı).  Ermən istan  hökumətin in  böyük  ərazi 

iddiaları  üzündən  Azərbaycan-Ermənistan  münasibətlərini  isə  normal 

məc raya  yönəltmək  mü mkün  olmad ı.  Azə rbaycan  Xalq  Cü mhuriyyəti 

Höku məti fəaliyyətə başladığı ilk günlərdən, real vəziyyəti nəzərə alaraq və 

münasibətləri  n izama  salmaq   məqsədilə  Azərbaycanın  qədim  mədəniyyət 

mə rkə zlərindən  olan  İrəvanı  ermənilərə   güzəştə  getdi  və  onların   "siyasi 

mə rkə zi" kimi tanıd ı (1918, 29  may).  La kin buna baxmayaraq,  Ermənistan 

Respublikası  A zərbaycana  qarşı  yeni  əra zi  iddia ları  irə li  sürdü  və  qəsb-

karlıq planlarından əl çəkməd i (bax Azərbaycan-Ermənistan konfransı). 

Azərbaycan Cümhuriyyəti dövründə İranla da bir sıra müqavilə və 

sazişlər  imzalandı və həmin sənədlər Parlamentdə təsdiq olundu. 1920 ilin  martında İran Azərbaycan Xalq  Cü mhuriyyətini 

de-yure tanıdı (ba x Azərbaycan İran müqavilələri). 

Azərbaycan Xa lq  Cü mhuriyyəti, ü mu miyyətlə,  mövcud olduğu qısa tarixi dövr ərzində, son dərəcə  mürə kkəb  və 

ziddiyyətli  ta rixi  şəraitdə  olduqca  fəa l  xarici  siyasət  yeritdi.  A zərbaycan  dövləti  1920  il  yanvarın  11-də  Paris  sülh  kon-

fransında  Azərbaycan  haqqında  xüsusi  qərar  qəbul  edilməsinə  nail  oldu.  Həmin  qərara  əsasən,  konfrans  iştirakçısı  olan 

ölkələr A zərbaycanı müstəqil dövlət kimi de-fakto tanıdılar. 

Azərbaycan Xa lq  Cü mhuriyyəti Türkiyə, İran,  Ukrayna,  Böyük Britaniya, A BŞ,  Fransa, İta liya,  Belç ika, Ho llan -

diya,  Yunanıstan, Polşa, İsveçrə, İsveç, Danimarka,  Latviya,  Litva,  Estoniya, Finlandiya,  Ru mıniya, Almaniya,  Gürcüstan, 

Ermənistan,  Dağlılar  Respublikası,  Krım  və  başqa  ölkələrlə  səfirlik  və  nü mayəndəliklə r  səviyyəsində  diplo matik 

münasibətlər yaratdı,  ikitərəfli və ço xtərəfli  müqavilələr, sazişlər  imzaladı (bax Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin xaricdə 



nümayəndəlikləri, Bakıda xarici diplomatik nümayəndəliklər). 

Parla mentli  respublika  olan  Azə rbaycan  Xalq  Cü mhuriyyəti  dövründə  Azərbaycanda  parla mentçilik  ənənələri 

getdikcə  möhkə mlən ir  və  in kişaf  edir,  ən  müasir  parla ment  mədəniyyəti  forma laşırd ı.  A zərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyətinin 

mövcud olduğu dövrdə, ü mu miyyətlə, Parlamentin  155  iclası keçirilmişdir ki, bunun da 10-u A zərbaycan Milli  Şurasının 

(1918,  27  may  -  19  noyabr),  145-i  isə  Azerbaycan  Parla mentinin  fəa liyyət  göstərdiyi  dövrdə  (1918,  7  dekabr  -  1920,  27 

aprel) o lmuşdur. 

Parlamentin  müzakirəsinə  270-dən  çox  qanun  layihəsi  çıxarılmış,  onlardan  230-a  yaxını  qəbul  olun muşdu. 

Qanunlar qızğ ın və işgüza fikir mübadiləsi şəraitində müzakirə o lunur, özü də yalnız üçüncü oxunuşdan sonra qəbul edilirdi. 

Parlament  qanunlarının  hazırlan ması,  müzakirəsi  və  təsdiq olunmasında  11  fraksiya  və  qrupa  mənsub  olan  millət 

vəkillə ri iştirak ed ird ilə r. 

 

 



Yüklə 6,32 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   282




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə