[]

279 

 

AL rəngi türkligə,  YAŞIL  rəngi islamlığa və MAVİ rəngi  mədəniyyətə işarə olan bayrağımızın mənayi-mənə -

viyyəsi də budur. 

Adamlar  var  ki,  bizim  istiqlalımızı istəmiyordilər,  halbuki  bizə düşmən  dəgil  idilər  və  bu  istəməməzlikləri  də 

düşmənçilik  yüzindən  dəgil  idi;  fəqət,  onlar  qorxurdular.  Qorxurdular  ki,  biz  hökumət  etməgə,  məmləkət  dolandır-

mağa, dövlət saxlamağa qabil olmayub da müxtəlif millətli təbəmizin can və malını mühafizə edə bilməyərək, siyasətdə 

bacarıqsızhq göstərub xalqın istirahətini pozaq... 

Lakin,  növzad  dövlətimizin  yeni  başlamış  ömrünün  günləri  və  ayları gəlib  keçdikcə,  bu  fikirdəki adamlar öz 

fikirlərini  dəgişməgə  məcbur  oldular;  bolşeviklər  dövründə  həsrətini  çəkdigimiz  çörək  və  çörəkdən  artıq  həsrətində 

olduğumuz əmin və asayişin yoxluğu və cəmaəti qoz və fındıq kimi bizar olan qətl və qarətin çoxluğu - o da, bu da dəf 

edildi;  Azərbaycan  dövləti  çörək  ilə bərabər  əmin  və  asayişi də  iadə  etməklə  əhalini  həm  aclıq,  həm  də  qətl  və qarət 

bəlalarındən xilas qıldı; cavan dövlətimiz, dünyanı bürümüş olan sarı  xəstəliklərlə də mədənizar bir surətdə mübarizəyə 

girişib zəfər və müvəffəqiyyət qazandı... 

Düşmənlərimizin  virdi-zəban  etdiki  "bəg,  xan  və  şallaq  hökuməti"  əvəzinə  ən  demokratik  və  ən  hürriyyət-

pərvər  bir  dövlət  olduğunu  bildirdi.  Əhalisinə  bir  bu  qədər  geniş  və  genişligi  heç  bir  hökumətdə görünməmiş  bunca  

hürriyyət və azadlıqların vücudi qarsısında düşmənlərimizin gözləri heyrətlənib dilləri lal olacaq idi ki, hiylə və təzvirə əl 

atıb  hökumətimizin  bu  qədər  hürriyyətpərəstligini  cəbunluğa  və  səhlənkarhğa  isnad  ilə  bizi  gənə  də  ləkələndirmək 

istiyordilər. Lakin bu axırki zabastovkanı  - Azərbaycan istiqlalını məhv etmək və  məmləkətimizi anarşı halına salmaq 

niyyətilə qurulmuş zabastovkanı yatırmaq işində hökumətimizin və  millətimizin göstərmiş olduğu əzm və  səbat, ustadlıq 

və məharət düşmə nlərimizin bu ləkəsini üzərimizdən sildi və bu töhməti də rəf etdi... 

İçərisində çıxan qırmızı təhlükəni rəf və izaləyə qadir olan  bir  hökumət  və  millət,  xaricdəıı  sədası gələn  qara 

təhlükəni  də  dağıtmağa  və  darmadağın  etməgə  qadir  olmazmı,  zənn  ediyorsınız?  Siz  onun  bir  yaşar  olduğuna 

baxmayın;düşmən dəfində təcrübəsaz olduğuna, türklük və islamlığına məxsus  fəzilətlərinə baxub da əmin olunuz ki, 

bu  hökumət   və  bu  millət  öz  istiqlalını,  öz.  azadlığını  və  öz  təbəsini  şanlı  bir  surətdə  hər  bir  düşmə ndən  qorumağa 

qadirdir və bu qüdrətini lazım olduğu halda isbat edər. Bu təntənəli cəlal və şövkətli bayramımızı görənlər bunu yəqin bilsin 

ki, bir yaşar cavan Azərbaycan Türk  Dövlətinin istiqlali-mühafizəsindəki şüarı budur ki:  ÖLMƏK VAR,?    fDÖNMƏK 

YOXDUR.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bu  əziz  bayram  giinü  sidq  dil  ilə  -  yaşasın  müstəqil  Azərbaycan  deyənlər,  əmin  olmalı;  onu  müstəqil  yaşat-

mağa qadir olarlar." 

BĠRĠNCĠ      DÜNYA      MÜHARĠBƏSĠ      (1914-1918)-dünyanın  yenidən  bölüşdürmək,  nüfuz  dairəsi,  xammal 

mənbələ ri  və  satış  bazarla rı  uğrunda  böyük  dövlətlərin  iki  koa lisiyası  arasında  impe ria list  müharibəsi.  Hərb i  təlimləri 

izlə mək  üçün  Sarayevoya  gəlmiş  Avstriya-Macarıstan  taxt-tac ının  vəliəhdi  Frans  Ferdinandm  " Gənc  Bosna" təşkilat ının  

üzvü Qavrilo Prins tərəfindən öldürülməsi (1914, 28 iyun) Birinci dünya müharibəsinin başlanmasına bəhanə oldu. 

Avstriya-Macarıstan bu terror a ktı üçün Serb iyanı təqsirkar saydı. A lmaniya  Avstriya-Macarıstanı  müdafiə etdi. 

Avstriya-Macarıstanın Serbiyaya  müharibə elan et mə-sinə cavab olaraq Rusiya avqustun 1  -də ümu mi səfərbərlik  keç ird i. 

Almaniya  1914  il  avqustun  1-də  Rusiyaya,  avqus tun  3-də  isə  onun  müttəfıq i  olan  Fransaya  müharibə  e lan  etdi.  Alman  

ordularının  bitərəf  dövlət  olan  Belçikaya  müdaxiləsindən  sonra,  avqustun  4-də  Böyük  Britaniya  Alman iyaya  qarşı 

müharibəyə qoşuldu. 

Birinci  dünya  müharibəsi  (1914-18)  Avropada  bir-b irinə  zidd  iki  b lokun  -  Üçlər  İttifaq ı  (Alman iya,  Avstriya-

Macarıstan  və  İtaliya)  ilə  Antanta  (İngiltərə,  Fransa,  Rusiya)  arasında  mövcud  olan  ixtilafların  nəticəsində  baş vermişdi. 

Antanta  tərəfindən  Yaponiya  (1914),  İtaliya  (1915),  Po rtuqaliya  və  Ru muniya  (1916),  ABŞ  və  Yunanıstan  (1917),  Üçlə r 

İttifaqı tərəfindən isə Osman lı dövləti (1914), Bo lqarıstan (1915) müharibəyə qoşulmuşdular. 

Müharibədə  dünya  əhalisinin  87%-nin  yaşadığı  38  dövlət  iştirak  etmişdir.  Döyüşən  tərəflər  hərbi  əməliyyatları 

qışa  qədər  başa  çatdırmağ ı  düşünürdülər.  Almaniya  ordusu  Şliffen  plan ına  uyğun  olaraq  hərəkət  edirdi.  Bu  plana  görə, 

alman  qoşunları  Belç ikadan  keçərə k,  Elzas  və  Lotaringiyaya  girmək  istəyən  Fransa  qüvvələrinin  a rxasına  keç mə li  id i. 

Lakin  Alman iya ordularının hücu mları Marna döyüşündə dayandırıldı. Bundan sonra Qərb cəbhəsində Atlantik o keanından 

İsveçrəyə  qədər  ərazidə  mövqe  müharibəsi  get mişdir.  Səfərbərliy in  başa  çatmasını  gözləmədən  hücu ma  keçərək,  Şərq i 

Prussiyaya və Qalisiyaya soxulmuş Rusiya orduları bu cəbhədə məğlubiyyətə uğra mışdı. 

Cənubi Qafqa zda Os manlı və Rusiya ordula rı arasında döyüşlərin başlanması ilə Qafqaz cəbhəsi yaranmışdı. Qaf-

qaz cəbhəsi Qara dənizdən Cənubi Azərbaycandak ı Urmiya gölünə qədər u zanırdı. Bu  cəbhədə Osmanlı dövlətinin  başlıca  

məqsədi Rusiyanın Türkiyə ilə bağlı  işğalçılıq planla rının qarşısını almaq,  mü mkün olarsa, Azərbaycanı bütünlüklə,  Xəzə r 

dənizi hövzəsini və  Qafqa zı ö z nüfuz dairəsinə salmaq, Mərkə zi Asiyaya və Hind okeanına  yolları nə zarət  alt ına a lmaq, 

Rusiya  imperatorluğunun  əsarəti  altında  olan  türk  və  müsəlman  xalq larını  müstəmləkə  zü lmündən  xilas  etmək  və  s. 

olmuşdur. Bu cəbhədə Rusiyanın yaratdığı və silahlandırdığ ı  ermən i  quldur  dəstələri  Anadolunun  və Azərbaycanın dinc 

türk-müsəlman  əhalisinə  qarşı  kütləv i  soyqırımları    törətdilər    (bax    Şərqi  Anadoluda    türklərin  soyqırımı,  Cənubi 

Azərbaycanda soyqırımı, Mart soyqırımı (1918)). 

 

 

 

 

 

 

---