[]



Yüklə 6,32 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə165/282
tarix08.03.2018
ölçüsü6,32 Mb.
#30849
1   ...   161   162   163   164   165   166   167   168   ...   282

286 

 

Kəllə quruluşuna görə aparılan antropoloji tədqiqatlar erməniləri qısabaşlıla r və ya bra xikranlar qrupuna aid edir. 



Antropoloqlar (Virxov və başqa məşhur alimlə r) Qafqa zm qədim qəbiristanlıq larından tapılan kə llələ rin ö lçülməsinə əsasən 

müəyyenləşdirmişlər ki. bu diyarm aborigen əhalisi, yəni ən qədim yerli sakin ləri u zunbaşlılar və ya dolixokranlar qrupuna 

aiddirlər. Bu da sübut edir ki, indiki e rmənilər Qa fqazın yerli əhalisi deyillər (Джава хашвили И.А., Ис тория грузинслого  

народа, Тифлис,1916, s.11-12). 

İlk  mənbələr  və  tədqiqatlar  göstərir  ki,  müasir  ermən ilərin  əcdadları  o lduğu  güman  edilən  köçəri  qəbilələr  era-

mızdan əvvəl təxminən 12 əsrdə Balkan yarımadasından hərəkətə başlayıb Kiçik Asiyaya keçmiş və Yu xarı Fərat vadisində 

(Van  gölünə  doğru  ərazilərdə)  məskən  salmışlar.  Ermənilərin  əcdadlarmın ın  bu  əraziyə  sonradan  gəlmə  olduqları  tarix 

elmində  İ.M.Dya konov  tərəfindən  sübut  edilmiş  faktdır  (Дьяконов  И.М.,  Предыстория  армянского  народа,  Ереван,1968). 

Ermənilərin əcdadları hesab edilən qəbilə lərin yerləşdiyi hə min  əra zi (Yu xarı Fə rat vadisi) sonralar Urartu dövlətin in, Mada  

(Midiya) və İran-Əhə mən i (Hə xə maniş) impe riyasının tərkib inə daxil olmuşdur. Əhə məni  imperiyasının süqutundan sonra 

onların  yu xarı Fərat vadisində kiçik bir knyazlığı yaran mış və tədriclə güclənən bu knyazlıq  mənşəcə parfiyalı o lan II Tiq-

ranın  (e.ə.95-55) hakimiyyətinin  əvvəllərində qonşu ölkələrə (Kiçik Asiyanın qərb inə və Mesopotamiyaya doğru)  işğalçı 

yürüşlər edərək, q ısa bir  müddət ərzində öz ərazisini genişləndirə b ilmişdi.  Lakin e.ə.66 ildə  Ro ma sərkərdəsi Po mpey II 

Tiqranın hərb i qüvvələrini darmadağın etdikdən sonra, Kiçik Asiyanın şərqində mövcud olmuş erməni  knyazlığ ı  müstəqil 

dövlət kimi tarix səhnəsindən silin mişdir. 

Kiç ik  Asiyanın  şərqində  ermənilərin  yenidən  siyasi  səhnəyə  gəlməsi  xristian  dininin  meydana  gəlməsi  və  yayıl-

ması dövrünə təsadüf edir. 

Xristianlığ ı qəbul etdikdən sonra vahid xristian kilsəsindən üz döndərən ermən ilər təriqətçi monofizitlərin  tərəfinə 

keçdilər  və  özlərinin   əlah iddə  qriqorian  kilsəsini  yaratdılar.  Qriqorian  kilsəsi,  dövlətin  o lmad ığı  şəraitdə,  ermən i 

icmalarının  təkcə d ini deyil, eyni zamanda, siyasi h imayəçisi funksiyasını da ö z ü zərinə götürdü. Qriqorian kilsəsinin idarə 

etdiyi  ermənilə r  bu  vaxtdan  başlayaraq,  öz  mövqelərin i  qoruyub  saxla maq  və  təcavüzkar  məqsədlərinə  nail  olmaq  üçün 

həmişə  daha  güclü  xa ric i  qüvvəyə  sığınmaq  yolunu  tutdular.  Be lə  ki,  e rmənilər  Bizansa  qarşı  ərəb  xə lifələ ri  ilə  

sövdələşməyə gird ilər.  Qriqorian  kilsəsi "Böyük  Ermənistan"ı dirçəltmək üçün ilk dəfə ərəb  işğalları dövründə fəallaşdı. 

Öz  qonşularına  xəyanət  edərək  ərəb  xəlifələrinə  sığınan  və  yadelli  təcavüzkarlar  tərəfindən  müdafiə  o lunan  qriqorian  

kilsəsi  Azə rbaycan  dövləti  olan  Qafqa z  Albaniyasının  qərb-dağlıq  ə razilərində  (indiki  Dağlıq  Qarabağda  və  indiki 

Ermənistan  Respublikasının  mövcud  olduğu  Qərbi  Azərbaycan  topraqlarında)  yaşayan  yerli  alban-xristian  əhali  arasında 

qriqorian lığ ı  yay mağa  başladı.  Zaman  keçd ikcə  qriqorianlığı  qəbul  etmiş  alban-Azərbaycan  tayfalarının  

erməniləşdirilməsinə  başlandı.  Bununla da  Xilafət  dövründə qriqorian  kilsəsinin dini təsir dairəsi  Cənubi  Qafqa za  doğru 

genişlənməyə  başladı.  Qriqorian  missionerlərinin   gəlişi  ilə  Cənubi  Qafqaz  əvvəlcə  din i  toqquşmalar,  sonralar  isə  etnik 

qarşıdurmalar dövrünə qədəm qoydu. 

Ərəb  xilafəti  zəiflədikdən  sonra  qriqorian  kilsəsi  bu  dəfə  A zərbaycan  türk  dövlətlərinə  və  nəhayət,  Os manlı 

imperiyasına  sığındı,  qriqorian  kilsəsi  və  ermənilər  Osman lı  sultanları  tərəfindən  himayə  olundu.  Zaman  keçd ikcə  er-

mən ilə r Osman lı imperiyasının ma liyyə-iqtisadi və hərbi-siyasi həyatında mühüm mövqelər ələ  keç ird ilə r. Qriqorian kilsəsi 

və  ermən ilə r,  eyni  za manda,  A zərbaycan  dövlətlərindən,  o  cümlədən  Ağqoyunlu  və  Səfəvi  hökmdarlarından  da  geniş 

imtiya zlar  qopara  bildilər.  Os manlı  sultanları  kimi,  A zərbaycan  hökmdarla rı  da  qriqorian  kils əsinə  sərbəstlik  verdilə r. 

Ölkənin   mü xtəlif yerlərində, o cü mlədən indiki  Ermən istan Respublikasının ərazisində erməni  kilsələri tikildi.  Ermən ilər 

Səfəvi dövlətində, xüsusilə Şah Abbas (1587-1629) dövründə daha mühüm mövqelər ə lə keçirdilər. 

Be ləliklə,  Osman lı,  A zərbaycan  Ağqoyunlu  və  Səfəvi  dövlətlərinin   himayəsi  sayəsində  Anadoluda,  İran  ə razi-

sində, Cənubi Qa fqazda qriqorian kils əsi və ermən ilə rin mövqeyi xey li gücləndi. 

Qərb  dövlətlərinin  antitürkiyə  siyasəti  gücləndikcə  ermənilə r  Os manlı  dövlətinə  də  xəyanət  etdilər.  Ağqoyunlu, 

Səfəvi  və  qərb  hökmda rla rına   " xid mət"  edən  ermənilər  Os manlı  imperiyasına  qarşı  antitürkiyə  koa lisiyasının  

formalaşdırılmasında fəal iştirak etdilər.  Beləliklə, ermənilərin qərb  dövlətlərinin  əlində Azərbaycana və Türkiyəyə qarşı 

alətə çevrilməsi dövrü başlandı. 

Çar  Rusiyası  Cənubi  Qafqazda  işğalçılıq  müharibələrinə  başladıqda  qriqorian  kilsəsi  və  ermənilər  bu  dəfə  yeni 

təcavüzkarın  tərə finə  keçdilər,  ilk  dəfə  silah lanaraq  Rusiya  qoşunlarının  tərkibində  Azərbaycan  dövlətlərinə  və  Os manlı 

imperiyasına qarşı hərbi əməliyyatlarda iştirak etdilər. Azərbaycanın xristian alban əhalisinin zorla qriqorianlaşdırılması və 

alban  kilsəsinin  təqib  olunması  gücləndi.  Bununla  yanaşı,  silahlı  e rməni  quldur  dəstələrinin  A zərbaycanda  və  Şərqi 

Anadoluda  dinc  türk-müsəlman  əhalisinə  qarşı  soyqırımları  dövrü  başlandı.  Çar  Rusiyası  ermənilərin   və  qriqorian  

kilsəsinin  bu  "xid mətlə rini"  nəzə rə  a laraq  Os manlı  impe riyası  və  Qacarlar  İran ı  əra zisindən  ermənilərin  kütləvi  surətdə 

şimali  Azərbaycana,  xüsusilə  İrəvan,  Naxçıvan  və  Qarabağ  xanlıqların ın  ərazilərinə  köçürülməsini  təmin  etdi.  Gü lüstan 

(1813) və Türkmənçay (1828)  müqavilə lərinə əsasən, Azərbaycan torpaqları  Rusiya ilə  İran arasında bölüşdürüldükdən və 

Azərbaycanın  müstəqil dövlətlə ri-xan lıq lar aradan qald ırıld ıqdan sonra çar  Rusiyası Azərbaycan torpaqlarında  (Na xç ıvan 

və İrəvan xan lıq larının ə ra ziləri əsasında) "Erməni vilayəti" adlı inzibati idarə  vahidi yaratdı. Bununla da tarixi A zərbaycan 

ərazisində  gələcək  ermən i  dövlətinin  əsası  qoyuldu.  1836  ildə  isə  ermən i  qriqorian  kilsəsinin  təhriki  ilə  müstəqil  alban 

kilsəsi  ləğv  olundu.  Çar  Rusiyası  tərəfindən  himayə  və  müdafiə  olunan  ermənilər  bu  vaxtdan  etibarən  Azərbaycanda  və 

Anadoluda türk-müsəlman əhaliyə qarşı kütləvi q ırğ ınlara başladılar. 

 

 

 



 

 

 




Yüklə 6,32 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   161   162   163   164   165   166   167   168   ...   282




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə