[]


BÖYÜK  NAZĠRLƏR  ġ URAS I



Yüklə 6,32 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə167/282
tarix08.03.2018
ölçüsü6,32 Mb.
#30849
1   ...   163   164   165   166   167   168   169   170   ...   282

288 

 

BÖYÜK  NAZĠRLƏR  ġ URAS I  -  A zərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyətinin  fəaliyyət  göstərdiyi  illərdə  ölkədə  ali 

icraedic i  ha kimiyyət  orqanı  vəzifələ rin i  yerinə  yetirən  quru m.  1918  il  mayın  28-də  Tiflisdə  Azərbaycan  Milli  Şurası 

tərəfindən Azərbaycanın İstiqlal bəyannaməsi qəbul edildikdən sonra bəyannamənin 6-cı bəndinə uyğun olaraq, elə həmin  

gün  Müəssislər  Məclisi  çağırılana  qədər  Milli  Şura  qarşısında  məsul  olan  Azərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyətinin  müvəqqəti 

hökuməti  kimi  yaradılmışdı.  Böyük  Nazirlər  Şurasına  höku mət  başçısı  sədrlik  edirdi.  Fətəli  xan   Xoyski  11  nazirlikdən 

ibarət  olan  ilk  müvəqqəti  Na zirlər  Şurasının  sədri  təsdiq  olunmuşdu.  Azərbaycan  Milli  Şurası  və  höku məti  Tiflisdən 

Gəncəyə  köçdükdən sonra  burada  F.x.Xoyskin in  təşkil  etdiy i  ikinci  müvəqqəti  Höku mətin  tərkib inə  yenə  də  11  nazirlik 

daxil  id i.  A zərbaycan  Xalq  Cümhuriyyəti  Parlamentinin  1918  il  dekabrın  7-də  açılan  1-ci  ic lasında  F.x.Xoyski  ö z 

hökumətin in  fəaliyyəti  barədə  hesabat  verərək,  höku mətin  istefasını  qəbul  etməy i  xah iş  etmişdi.  Parlament  müvəqqəti 

hökumətin  istefasını  qəbul  edərək,  3-cü  höku mətin  də  təşkilin i  F.x.Xoyskiyə  tapşırmışdı.  Həmin  il  dekabrın  26-da 

F.x.Xoyski  14 na zirlikdən  ibarət yeni höku mət  kabinəsi təşkil et mişdi. 1919  ilin  fevra lında F.x.Xoyskinin  3-cü höku mət  

kabinəsi istefa verdi. Hə min  il apre lin  14-də Nəsib bəy Yusifbəylinin sədrliy i ilə  14 nazirlikdən ibarət yeni,  4-cü höku mət  

kabinəsi yaradılmışdı.  1919  il dekabrın 22-də N.Yusifbəyli Azə rbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin sonuncu - Beşinci hök umət 



k abinəsini forma laşdırmışdı. 

Azərbaycan  Cü mhuriyyətinin  fəaliyyəti  dövründə  ölkənin  idarəç iliyi  ilə  bağlı  bütün  məsələlə r  Böyük  Nazirlə r 

Şurasının iclaslarında ko lleg ial şəkildə mü zakirə və həll olunur, müvafiq qərarlar qəbul edilirdi. 

Böyük  Nazirlər  Şurasında  ölkən in  idarə  olun ması  ilə  bağlı  bütün  məsələlərə  -  dövlət  quruculuğu,  iqtisadiyyat, 

sənaye,  kənd  təsərrüfatı,  ma liyyə,  ü mu miyyətlə,  bütün  təsərrüfat  sahələri  üzrə  işlərin  təşkilinə,  e lmin,  təhsilin, 

mədəniyyətin  və  s.  yenidən  qurulmasına  ba xılırdı.  Ölkənin  xa ric i  siyasəti,  onun  müdafiəsi  və  s.  məsələ lər  məhz  Böyük 

Nazirlə r  Şurasın ın  ic laslarında  geniş  mü zakirə   edilir  və  müvafiq  qərarlar  qəbul  olunurdu.  Höku mətin  1918  il  12  noyabr 

tarixli  qərarına  əsasən,  Böyük  Nazirlər  Şurası  ilə   bərabər  Kiçik   Nazirlər  Şurası  da  yaradılmışdı.  1918  ilin  dekabrında 

Azərbaycan  Xa lq  Cü mhuriyyəti  Parla menti  qanunvericilik  orqanı  kimi  fəa liyyətə  başladıqdan  sonra  is ə  ayrı-ayrı  nazir-

liklərdə ha zırlan mış qanun layihələrinə əvvəlcə  Böyük  Nazirlə r Şu rasında baxılır, ta m hazır vəziyyətə gətirild ikdən sonra 

Parlamentin mü zakirəsinə təqdim olunurdu. 

 

Əd.:

 

Aзepбaйджанская  Демократиская    Pecnублика  (1918-1920),  Законодательные  акты  (сборник  документов), Б.,  1998; 



Aдpec-календары Aзepбaйджанской  Pecnублики нa 1920 r.,   B., 1920;   

 

BRES T-LĠTOVS K  S ÜLH  MÜQAVĠLƏS ĠNƏ  Ə LAVƏ   MƏ XFĠ  SAZĠġ  -  Almaniya-Rusiya  sazişi  (1918,  27 

avqust). Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti yarandığı zaman onun ən yaxın və etibarlı  müttəfiqi o lan Os manlı dövləti  Birinci 

dünya müharibəsində (1914-18) Alman iya ilə bir cəbhədə vuruşurdu. Türkiyə ilə müttəfiq olmasına baxmayaraq, A lmaniya 

Azərbaycana  münasibətdə  fərqli  siyasət  yeridird i.  Alman iya,  türk-A zərbaycan  qoşunlarının  Ba kın ı  daşnak-menşevik 

qüvvələrindən  azad  edəcəkləri  halda  ciddi  ehtiyac  duyduğu  neftdən  məhru m  o lacağından  narahat  idi.  Digər  tərəfdən, 

Bakın ı yenidən ələ keçirməyə cəhd göstərən bolşevik Rusiyası da Almaniyanın diplo matik yard ımına nail o lmaq  istəyirdi. 

Rusiya türklərin  Bakıda, həmçinin bütün Azərbaycanda möhkəmlən məsinə hər vasitə ilə  mane olmağa çalışırdı.  Buna görə 

də  ümumi  maraqlarla  bağlı  o laraq,  Azərbaycan  məsələsində  onların  a rasında  yaxın laşma  baş  verdi  və  bu,  üç  aya  qədər 

çəkən danışıqlardan sonra, 1918 il avqustun 27-də Berlində A lmaniya ilə sovet Rusiyası arasında Brest müqaviləsinə əlavə 

mə xfi sazişin imza lan ması ilə  nəticələndi (Bak ı məsələsi ilə bağlı olduğundan, bəzən Bakı barəsində saziş də adlandırılır). 

8  fəsil və  17  maddədən ibarət Alman iya-Rusiya  mə xfi sazişini  Berlindəki  rus səfiri A.İoffe  və Almaniya  Xaric i 

İşlər  Nazirliyinin   məsul  şəxsləri,  g izli  müşavirləri  -  xarici  işlər  idarəsinin  katib i,  istefada  olan   kontradmiral  Pavel  fon 

Hintse  və  xaric i  işlər  idarəsinin  direktoru  İohannes  Krüge  imzala mışla r.  Sa zişdə  Ukrayna,  Krım,  Qara  dəniz  sahili, 

Qafqazla bağlı məsələlər və bir sıra digər məsələlər də əksin i tap mışdır. 

Sazişin  altıncı  fəslinə  görə,  Rusiya  Sovet  Federativ  Sosialist  Respublikası  Gü rcüstanın  müstəqil  dövlət  kimi 

Almaniya  tərəfindən  tanınmasına  öz  ra zılığını  bildirirdi.  On  dördüncü  maddədə  deyilird i  ki,  Alman iya  Gürcüstanın  sər-

hədlərindən  kənarda  hər  hansı  üçüncü  dövlətə  hərbi  ə mə liyyatlarda  heç  b ir  yardım  et məyəcəkdir.  A lman iya,  hə mçin in, 

üçüncü  bir  dövlətin  silah lı  qüwələrinin  Kür  çay ımn  mənsəbinden  Petropavlovsk  kəndinə  qədər,  Şamaxı  qəza-sımn  

sərhədləri  boyunca  Əyrioba  kəndinədək,  düz  xət lə  Bakı,  Şa ma xı,  Quba  qəzaların ın  kəsişdiyi  nöqtəyə  qədər,  sonra  Bakı 

qəzasının  şimalından  dənizə  qədər  olan  əra zilərə  keç məyəcəyini  öhdəsinə  götürürdü.  Üçüncü  dövlət  dedikdə,  bu  za man  

artıq  A zərbaycan  ərazisində  fəal  xilaskarlıq  əməliyyatları  aparan  Türkiyə  nəzərdə  tutulurdu.  Rusiya  da,  öz  növbəsində, 

Bakını  tutandan sonra  burada neft  hasilatını  artırmağı,  hər  ay  çıxarılan  neftin  dörddə  bir  h issəsini  Donetsk  hövzəsindən 

aparılan  daş  kö mürun  əvəzində  Almaniyaya  verməyi  öhdəsinə  götürürdü.  Lakin  sazişdə  Alman iyaya  veriləcək  neftin  

miqdarı  müəyyənləşdirilməmişdi.  Bununla  Almaniya,  əslində,  bolşeviklərin  Azərbaycanla  bağlı  işğalçılıq  planlarına,  o  

cümlədən Bakı neftin in Rusiyanın əlinə keçməsinə razılıq verd i. 

Almaniyanın  Türkiyədən  gizli  imzaladığ ı  saziş,  bütövlükdə,  müttəfiqi  Tü rkiyəyə,  habelə  Azərbaycana  qarşı 

yönəlmişdi.  Bu   isə  həm  Türkiyənin,  həm  də  Azərbaycan  ictimaiyyəti  və  rəsmi  dairələrinin   narazılığına  səbəb  oldu. 

Sentyabrın  1-də  saziş  haqqında  İstanbuldan  Azərbaycan  hökumətinə  məlu mat  verən  Məhəmməd  Əmin  Rəsulzadə 

həyəcanla yazırd ı: "Necə olursa-olsun, Bakını almaq, almaq və almaq lazımdır". 

 

 



 

 

 



 


Yüklə 6,32 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   163   164   165   166   167   168   169   170   ...   282




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə