[]
Yüklə 6,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- DÖVLƏT TEATRI
- DÖVLƏTĠ TANIMA
- ERMƏNĠ FRAKS ĠYASI
- "bizə fəlakət və səfalətdən başqa bir şey verməyən ədavət və ixtilafı bir tərəfə qoyaq. Tarix bizdən asılı
338
teatrlarından biri. H ö k u m ə t t e a t r ı da adlandırılırdı. A zərbaycan peşəkar teartının tarixi 1873 ildən başlansa da yalnız Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti dövrundə dövlət teatrı statusu almışdır. 1918 il oktyabrın 18-də Cü mhuriyyət Höku mət i xa lq maa rifi na zirin in A zərbaycan Dövlət Teatrının yaradılması haqqında mə ruzəsini din ləyərək, teatr üçün Mayılov qardaşları teatrı binasını (indiki A zərbaycan Dövlət A kademik Opera və Balet Teatrının binası) almaq barədə qərar qəbul etdi. Qərarda göstərilird i ki, Bakıda Dövlət Teatrının yaradılmasının vacib liyini və bu məqsəd üçün daha çox Mayılov qardaşları teatrı binasının yararlı olduğunu nəzərə alaraq, xalq maarifi nazirinə tapşırılsın ki, Mayılov qardaşları teatrını məcburi surətdə, lakin əda lətli q iy mətlə, dövlət teatrı üçün öz sərəncamına a lsın, onun satınalma qiy mətin i müəyyənləşdirmə k üçün xüsusi ko missiya yaratsın və həmin teatr bundan sonra Dövlət Teatrı adlandırılsın. Cü mhuriyyət dövründə Dövlət Teatrı səhnəsində opera, musiqili teatr tamaşaları, xalq musiq isindən ibarət konsert- lər keçirilmə klə yanaşı, ondan mühüm dövlət tədbirləri üçün istifadə et mə k də nə zərdə tutulurdu. Zülfüqar və Üzeyir Hacıbəyli qardaşları truppasının bütün tədbirləri Dövlət teatrın ın səhnəsində keçirilirdi. Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Dövlət teatrı ö z pərdələ rin i ilk dəfə 1918 il noyabrın 4-də Hacıbəyli qardaşları truppasının hazırladığı, Nəriman Nərimanovun "Nadir Şah" faciəsinin tamaşası ilə açdı. 1919-20 illərdə teatrın səhnəsində daha çox Üzeyir Hacıbəylinin opera ve operettaları göstərilird i. 1920 ilin aprelində Sovet Rusiyası Azərbaycanı işğal etdikdən sonra da bu teatr Sovet Azə rbaycanının dövlət teatrı kimi fəaliyyət göstərmiş və u zun illə r hə min b inadan təkcə teatr-sənət ocağı kimi deyil, hə m də ict ima i-siyasi və dövlət əhəmiyyətli tədbirlə rin keç irilməsi üçün istifadə edilmişdir. Əd :. Azərbaycan Xalq Cümhuriyy əti (Ədəbiyyat, dil, mədəniyyət quruculuğu), B., 1998; C əfərov C, Azərbaycan dram teatrı, B., 1959; Azərbaycan teatr salnaməsi (1850-1920) (toplayanı və tərtib edəni Qulam M əmmədli), B., 1975.
beynəlxa lq alə mə ç ıxması prosesini tənzimləyən norma ların məc musu. Əsas formala rı de-fak to və de-yure tanımadır. Geniş mənada tanıma dövlətin hər hansı konkret faktı təsdiq edən formal akt ı, ya xud hərə kətid ir.
əsasında Bakı Dövlət Un iversitetinin təsis olunması üçün yaradılmış ko missiyanın üzvü. Ko missiyanın 1919 il may ın 21də keçirilən ilk iclasında universiteti lazımi avadanlıq və vəsaitlə təmin etmək üçün yaradılan kitab xana yarımko missiyasının sədri, mənzil yarımko missiyasının isə üzvü seçilmişdi. Dubrovski Ba kı Dövlət Universiteti tarix-filo logiya fakü ltəsinin ilk dekanı olmuş, universitetin yüks ək ixtisaslı professor-müə llim kadrla rı ilə tə min edilməsində fəal çalışmışdır. Bu məqsədlə sentyabrın sonlarında re ktor V.İ.Ra zu- movski ilə birlikdə Rusiyanın cənubundakı universitet ş əhərlərinə eza m o lunmuşdu. 1919 il noyabrın 15-də - universitetin açılış günü ümumi tarixdən ilk mühazirən i Dubrovski o xu muşdu. O, universitetin ü mu mi tarix kafedrasının pro fessoru idi. Dubrovski 1922 ilin noyabrınadək tarix-filo logiya fakü ltəsinin dekanı olmuş, 1923 ilin yanvarından Moskva Universitetinə keçməsi ilə əlaqədar o laraq Bakı Dövlət Universitetindən ayrılmışdır. Əd: Atakişiyev A., Bakı Dövlət Universitetinin tarixi, B., 1991. DURS UNZADƏ Məmməd zəki (1890, A xalsix rayonu, Azqur kəndi - 1937, Tiflis) - A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Parlamentinin xüsusi qərarına (bax Xaricə təhsil almağa göndərilən azərbaycanlı tələbələr haqqında qərar) əsasən, dövlət hesabına ali təhsil a lmaq üçün xaricə göndərilmiş tələbələrdən biri. Müəllimlə r institutunun hüquq fakültəsini bitirmişdir. Parla mentin 1919 il 1 sentyabr tarixlı qəra rına əsasən təhsilin i tarix-filologiya sahəsində davam etdirmə k üçün İstanbul Un iversitetinə göndərilmişdi. Sonradan təhsilin i ö z hesabına davam etdirmiş, Türkiyədən Alman iyaya getmişdir. Təhsilini başa vurduqdan sonra Bakıya qayıtmış, qadın müəllimlər seminariyasında və yer quruluşu texn iku munda müəllimlik etmişdir. 1937 ildə doğma kəndinə getmiş, orada həbs olunaraq güllələn mişdir.
339
E
EDMUND L.Delli - A me rika hərbç isi, polkovnik, mühəndis. Birinci dünya müharibəsi (1914-18) dövründə Şərur və Na xç ıvan maha lla rında yaradılmış müttəfiq idarəç iliy i zonasına Antanta dövlətlərin in Ermənistandakı ali ko mis sarı, amerikalı po lkovnik V.Haskel tərəfindən təyin edilmiş qubernator. 1919 il oktyabrın 23-də vəzifəsinin icrasına başlayacağı bildirilsə də, yalnız Na xç ıvanın deyil, bütün İrəvan quberniyasının türk-müsəlman əhalisi Haske lin bu təyinatına qa rşı ç ıxd ı. 1919 il oktyabrın orta larında Haske l Pa risə çağırılmış, onun müavin i polkovnik Cey ms Rey is ə neytral zona məsələsini mü zakirə etmək üçün Bakıya getmişdi. Oktyabrın 24-də o, Naxçıvana gələrək, Haskelin bəyanatını elan etmiş və bu bəyanata uyğun olaraq, Şərur və Na xç ıvanda A merika qubernatorluğu yaradılması, polkovnik Ed mund L.De llin in qubernator təyin edilməsi haqqında sərəncam imzala mışdı. Lakin bundan narazı qalan Na xçıvan Milli Şu rasının və bütün Naxçıvan əhalisinin təkid i ilə Cey ms Rey qərarın ı dəyiş məli olmuş, polkovnik Ed mund L.Delli Naxçıvanda general- qubernator kimi deyil, ali ko missarın nümayəndəsi kimi qalmışdı. Ermən istanda olan ABŞ zab itlərinin noyabrda Ed mund L.De lliyə kö məyə gəlməsi Na xç ıvan və Şərur əha lisinin nara zılığ ını daha da artırmış və Delli ona kö məyə gəlmiş zab itlə ri yenidən İrəvana qaytarmağa məcbur olmuşdu. Ame rika lıla r 1920 ilin yanvarında Şəru ru və Na xçıvanı tərk et mişdilər. Əd.: Həsənov C, Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində (1918-1920-ci illər), B., 1993.
süvari d iviziyaya ko mandanlıq etmişdir. 1919 ildə Şimali Qafqaz və Çərkəz-Dağıstan diyarında hərbi əməliyyat aparan Denikin qoşunlarının baş ko mandanı o lmuşdur. Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Höku məti dağlıların azadlıq mübarizəsinə yardımlarını davam etdirdiy i üçün Erdeli Cü mhuriyyətin diplo matik nü mayəndəsi Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevdən Dağıstandan çıxmasını tələb etmişdi. 1920 ildə Fransaya mühacirət etmişdir.
Cü mhuriyyətinin ü mu mbəşəri demo kratiya ənənələrinə hörmət və sədaqətinin bariz nü munəsi. A zərbaycan Milli Şurasın ın 1918 il noyabrın 19-da, Cü mhuriyyət Parla mentinin forma laşdırılması ərə fəsində Ba kıda keç irilmiş ic lasında qeyd edilirdi ki, ö lkədə yarad ılacaq qanunvericilik və idarəçilik hakimiyyəti orqanlarında Azərbaycan ərazisində yaşayan bütün millət lərin nümayəndələri tə msil olun ma lıd ır. Azərbaycan Milli Şurasının noyabrın 19-da qəbul etdiyi "Azərbaycan Məclisi-
Parla mentdə təmsilç iliyi təsbit olunurdu. Hə min qanuna əsasən, Azərbaycan Parla mentində 21 e rməni nümayəndəsi tə msil olunmalı idi. A zərbaycan Milli Şurasın ın Parlamentin çağırılması ilə bağlı "Bütün Azərbaycan əhalisinə!" müraciətində deyilirdi ki, "bizə fəlakət və səfalətdən başqa bir şey verməyən ədavət və ixtilafı bir tərəfə qoyaq. Tarix bizdən asılı olmayaraq, hamımızı bir yerdə yaşamaq məcburiyyətində qoyub. Biitiin Azərbaycan vətəndaşları millət və məzhəb fərqinə baxmayaraq, bir vətənin övladlarıdı, onlar öz səadətlərini qurmaq üçün bir-birlərinə əl uzatmalı və yardım etməlidirlər". La kin Azə rbaycan Milli Şurasının s əylərinə ba xmayaraq, Bakıda fəa liyyət göstərən erməni və rus milli şuraları nəinki Parla mentə ö z nü mayəndələrin i göndərməd ilə r, əksinə, A zərbaycan Parla mentin in fəa liyyətə başlamasına c idd-cəhdlə mane o ldular. Onlar 1918 il dekabrm 7-də açı-lan Azərbaycan Parla mentinin ilk ic lasında iştirakdan imtina etdilər. Ermənilər Azərbaycan Parla mentini boykot et mək takt ikasını iki aydan artıq dava m etdirərə k, yalnız 1919 ilin fevra lından Pa rla mentin iclasla rına qatıldılar. Özü də ermənilər A zərbaycan Parla mentində iki fraksiya - 5 nəfərdən ibarət erməni fra ksiyası və 6 nəfərdən ibarət "Daşnaksutyun" fraksiyası ilə təmsil olunmuşdular. Bu fraksiyaların Parlamentdəki sonrakı fəa liyyətləri göstərdi ki, ermən ilərin Azərbaycan Parlamentində iştirakı Azərbaycan dövlətçiliyin in formalaş masına, ü mu mən, Azərbaycan iqtisadiyyatı və mədəniyyətinin in kişafına, A zərbaycanın əra zi bütövlüyünün təmin olunmasına hər vəchlə mane olmaq, özlərinin millətçi - separatçı "Böyük Ermənistan" yaratmaq xülyasının təbliği üçün yeni bir tribuna əldə etmək məqsədi güdmüşdür.
Yüklə 6,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|