[]

348 

 

 

1920  il aprelin  27-də Azərbaycan Sovet Rusiyası tərəfindən işğal edild ikdən sonra Ədliyyə Na zirliyi də fəa liyyəti 

dayandırdı. 

Əd.:

 Aдpec-календары Aзepбaйджанской  Pecnублики нa 1920 r.,   B., 1920;  Aзepбaйджанская Демократическая  Pecnублика   (1918-1920),  

Б., 

1998; 

ƏDLĠYYƏ  NAZĠRLĠYĠNĠN  FÖVQƏLADƏ  TƏHQĠQAT  KOMĠSS ĠYAS I  -  bax  Fövqəladə  Təhqiqat  Ko-

missiyası. 

ƏFƏNDĠYEV  Abdulla  Molla  İbrahim  oğlu  (30.9.1897,  Dağıstan  -  ?)  -  A zərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyəti 

Parla mentinin  xüsusi qərarına  (ba x Xaricə təhsil almağa göndərilən azərbaycanlı tələbələr haqqında 

qərar) əsasən, dövlət hesabına ali təhsil almaq üçün  xaricə göndərilmiş tələbələrdən biri. Ba kı rea lnı 

mə ktəbini bitirmiş (1916), Moskva Ko mmersiya İnstitutunun iqtisadiyyat şöbəsində 2-ci kursa qədər 

oxu muş,  lakin  maddi  çətinlik  üzündən  təhsilini  yarımçıq  qoymağa  məcbur  o lmuşdu.  Parlamentin 

1919  il  1  sentyabr  tarixli  qəra rına   əsasən,  təhsilin i  dava m  etdirmə k  üçün  Be rlin  Ko mme rsiya 

institutuna  (Almaniya)  göndərilmişdi.  Azərbaycanda  sovet  hakimiyyəti  qurulduqdan  sonra  xaricdə 

dövlət  hesabına  təhsil  alan   azərbaycanlı  tələbələrin  vəziyyətini  öyrənən  Azərbaycanlı  Tələbələr 

İttifaqınm 1923-25 illər üçün məlu matında onun təhsilinin b itməsinə 6 ay qaldığ ı göstərilird i. Sonrakı 

taleyi barədə mə lu mat aşkar o lunma mışdır. 

ƏFƏNDĠYEV  Hacı  Hüseyn  (?-?)-  Azərbaycan  milli  azad lıq  hərəkatın ın  iştirakçılarından 

biri,  A zərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyəti  Parla mentin in  üzvü.  A zərbaycan  Milli  Şu rasının  "Azərbaycan 

Məclisi-Məbusanının  təsisi  haqqında  qanun"una  (1918,  19  noyabr)  əsasən,  Göyçay  qəzasından  Cümhuriyyət 

Parla mentinin tərkibinə da xil edilmişdi. 

ƏFƏNDĠYEV  Məmmədəmin  (14.2.1897,  İrəvan  -  ?)  -Azərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyəti 

Parlamentinin   xüsusi qərarına (bax Xaricə təhsil almağa göndərilən azərbaycanlı tələbələr haqqında 

qərar)  əsasən  dövlət  hesabına  ali  təhsil  a lmaq   üçün  xaricə  göndərilmiş  tələbələrdən  biri.  Tiflisdəki 

imperator  I  A leksandr  kişi  gimnaziyas ını  bitirmiş  (1916),  Moskva  Universitetinin  fizika-riyaziyyat 

şöbəsində  təhsil  almış,  lakin   maddi  çətinlik  üzündən  təhsilin i  yarımçıq   qoymağa  məcbur  olmuşdu. 

Parla mentin  1919  il  1  sentyabr  tarixli  qəra rına  əsasən  təhsilin i  yol  nəqliyyatı  sahəsində  davam 

etdirmək  üçün  Darmstadt  institutuna  (Almaniya)  gö ndərilmişdi.  A zərbaycanda  sovet  hakimiyyəti 

qurulduqdan  sonra  xaricdə  dövlət  hesabına  təhsil  alan  a zərbaycanlı  tələbə lərin  vəziyyətin i  öyrənən 

Azərbaycanlı  Tələbələr  İttifaqının  1923-25  illər  üçün  mə lu mat ında  M.  Əfəndiyevin  təhsilin in 

bitməsinə 1 il qald ığı göstərilirdi. Sonrakı ta leyi barədə məlu mat aşkar olun ma mışdır. 

ƏFƏNDĠYEV,Əfəndizadə Rəşidbəy İsmayıloğlu(1863, Şəki-31.8.1942, Şəki) - maarif xad imi, yazıçı, alim.Ruhani 

mə mu r  ailəsində  doğulmuşdur.  Nu xada  (Şəkidə)cü mə  məscidindəki  mo lla xanada  ibtida i  (1870-76),  dörd  sinifli  ş əhər 

mə ktəbində orta (1876-79),  Qori  Müəllimlər  Se minariyasında    orta  pedaqoji  (1879-82),  Ale ksandr  Müəllimlər 

İnstitutunda (Tiflis) ali təhsil almışdır. Nu xa qəzasının Qutqaşen ikisinifli  məktəbində (1882-92), Xaçmaz kənd  məktəbində 

(1890-92)  müdir,  Qafqa z  Müs əlmanla rı  Ruhani  İdarəsində  kat ib  müavini  (1892-1900),  Qori  Müəllimlər  Se minariyasının 

"tatar şöbəsi"ndə Azərbaycan dili və şəriət  müəllimi  (1902-16),  İrəvan quberniyası  xalq  məktəblərinin  mü fəttişi (1916-18) 

işləmişdir.  Əfəndiyev  1918  ildə  Bakıya  gələrək,  Azərbaycan  Xalq   Cü mhuriyyətinin  xalq  maarifi  sahəsində  tədbirlərin in 

həyata  keçirilməsinə  ya xından  kö mə k  göstərmiş,  maarif  nazirinin  ə mri  ilə   Bakı  kişi  seminariyasının  dire ktoru  təyin 

olunmuşdur.  Maarif  na zirliy i  yanında  əlifba  ko missiyasının  tərkibində  latın  qra fikasına  keç mək 

üçün  təqdim  olun muş  layihələrin  mü zakirəsində  fəal  iştirak  etmişdir.  Sovet  hakimiyyəti  illərində 

Şəki pedaqoji texn iku munda müəllim işləmişdir. 

Əfəndiyev geniş yaradıcılıq  diapazonuna  malik yazıçı, alim  idi.  Əsasən, uşaq ədəbiyyatı, 

dramaturg iya  və  bədii  tərcü mə  sahəsində  çalışmışdır.  Əfəndiyev  pedaqoji  fəaliyyətinin  ilk 

günlərindən  məktəblərin  milli  zəmində  hazırlan mış  dərsliyə,  uşaqların  sağlam  mündəricəli 

ədəbiyyata  ehtiyacı  ilə  qarşılaşmış,  orijinal  əsərlərdən  iqtibas  və  tərcümələrdən  ibarət  "Uşaq 

bağçası" (1898), "Bəsirətül-ətfal" (1901) dərsliklərini nəşr etdirmişdir.  Hər  iki dərslik  Qafqazda və 

türk  xalqları  yaşayan  digər  bölgələrin  məktəblərində  tədris  olunmuşdur.  Əfəndiyevin  adı  Mirzə 

Fətəli A xundzadənin dra maturgiya ənənələrini  inkişaf etdirən ko mediyanəvislər arasında şərəfli yer 

tutur.  Məşhur  pedaqoq  A.O.Çernyayevskinin  tövsiyəsi  ilə  "Qan   ocağı"  adlı  ilk  pyesini  Qori 

seminariyasında yazıb tamaşaya qoyan Əfəndiyev 20 əsrin  əvvəllərində "Qonşu qonşu olsa, kor q ız ərə gedər", "Saqqalın 

kəra mət i",  "Pul  də lisi",  " Bir  saç  telinin  q iy məti",  "Tiflis  səfərlə ri",  "Qızılgül"  əsərlərini  nəşr  etdirmişdir.  İ.A.Krılovun 

təmsillə rin in  mühüm  b ir  qis mini,  A.S.Puşkinin,  M.Y.Le rmontovun  şeir  v ə  poemalarını,  F.Şillerin  "Ca m"  mən zu məsini, 

Firdovsinin "Şahnamə" epopeyasından "Rüstəm və Söhrab" dastanının dilimizə çev irmişdir.  Əfəndiyevin "Arvad məsələsi" 

adlı  kitabı  qızların  təhsilinə  və  qadının  cəmiyyətdə  yeri  probleminə  həsr  o lunmuşdur.  O,  iki  hissədən  ibarət  "Müxtəsər 

şəriət"  dərsliyin in  də  müəllifidir.  Əfəndiyev  etnoqrafiya  ("Nu xada  evlən mək  adətləri",  "Qəbələ  mahalı",  "Qutqaşen  kəndi 

haqqında  bir  neçə  məlu mat"),  ədəbiyyatşünaslıq  ("Azərbaycan  türklərinə  məxsus  ədəbiyyat",  "Azərbaycan  ədəbiyyatı 

nümunələri", " Lev  Niko layeviç To lstoy", "Seyid  Əzim  Şirvani"), publisistika ("İbtidai savad t əlimi haqqında  müsəlman ın 

rəyi", "Bizə kitab" nidası") sahəsində də fəaliyyət göstərmişdir. 

 

 

 

 

 

---