[]
Yüklə 6,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- "əgər bu tələblər qəbul olunmasa, naxçıvanlılar öz istiqlaliyyətlərini əldə silah qoruyacaqlar".
- Türk eliyəm, deyib bayraq qaldırdın, Aslan kimi düşmən üstə saldırdın. Vətən üçün can verdin, can aldırdın
- Türk övladı kim olduğun bilsinlər. Düşmən qəmnak olub, dostlar gülsünlər, Deməsinlər Azərbaycan nə oldu!!
- Ey vətəndaş, bu gün sənin taleyinə Bir əbədi sönməyəcək ulduz doğur. ...Bundan sonra Azərbaycan ölkəsində
364
Əli Razin in "Eşq və məhəbbət" (1908), "İslam kitab xanası" (1908), " Yaman qardaş" (1908), "Nalələrim" (1908), "Dabamçatdaq xala və heyvərə" (1912) kitabları nəşr olun muşdur.
Əsəri: Nalələrim, fəğanlarım. Seçilmiş əsərləri (toplayıb tərtib edəni, müqəddimə və şərhlərin müəllifi İ.A ğayev), B., 1992. ƏLĠ SƏBRĠ, Qasımov ƏIi Camal oğlu (15.4.1892, indiki Babək rayonunun Nehrəm k. - 19.2.1983, Bakı) - yazıçı, ju rnalist. Qori Müəllimlər Seminariyasını bitirmiş (1913), bir müddət Bakıda müəllimlik etdikdən sonra Naxçıvana qayıdaraq, həmyerlilərin in ermən i-daş-nak təcavüzünə qarşı mübarizəsinə qoşulmuş, könüllü xalq dəstələrin in yaradılmasında təşəbbüskarlıq göstərmişdir. Nü mayəndə heyətinin tərkibində Naxçıvan əhalisin in 17 maddədən ibarət tələblərin i 1919 il sentyabrın 9-da Tiflisdə Na xç ıvan və Şərur-Dərə ləyə z qə zala rının neytral zona e lan o lunaraq, onların əra zisində Naxçıvan general-qubernatorluğu yaradılmasın ı nəzərdə tutan "Haskel layihəsi"nin müəllifi, Antanta dövlətlərinin Ermənistandakı ali ko missarı, amerikalı polkovnik V. Haskelə təqdim etmiş və bildirmişdir ki, "əgər bu tələblər qəbul olunmasa, naxçıvanlılar öz istiqlaliyyətlərini əldə silah
adından Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin rəhbərlərinə göndərilən 1919 il 9 sentyabr tarixli s ənədi Əli Səbri də imzalamışdır. Sənəddə Naxçıvanın Azərbaycanın tərkibində saxlanılması, Zəngəzura gedən yolun açılması və s. tələb lər irəli sürülürdü. 1919 ilin yayında ingilis-daşnak hərbi höku məti Şərur-Naxçıvan ərazisində repressiyaya başladı və apardığı kütləvi həbslər zamanı demo kratik fikirli adamlar içərisində Əli Səbri də həbs olunaraq, Aleksandropola (Gü mrü) sürgün edildi.
Ədəbi yaradıcılığa 1914 ildən başlamış, "Molla Nəsrəddin" jurnalında "Taqiyanuszadə" imzası ilə çıxış etmişdir. "Solğun çiçək" adlı ilk kitabı 1914 ildə nəşr olunmuşdur. Əli Səbri Azərbaycan Dövlət Universitetin in (indiki BDU) filologiya fa kültəsində təhsil almışdır (1925-30). "Maarif işçisi" jurnalın ın redaktoru, "Azərnəşr"in bədii ədəbiyyat şöbəsində redaktor, Azə rbaycan Ya zıç ılar İtt ifaqı ədəbi fondunun s ədri olmuşdur. Povest və hekayələri, xatirələ ri var. Rus və dünya ədəbiyyatlarından Azərbaycan dilinə, A zərbaycan ədəbiyyatından rus dilinə tərcü mələr etmişdir.
Əsərləri: Povest və hekayələr, B., 1978; Ömürd ənyarpaq düşür, B., 1983.
ƏLĠ ġÖVQĠ (?-?)- şair, milli istiqlal dövrü (1918-20) poeziyasının istedadlı nümayəndələrindən biri. Şeirləri "Azərbaycan", "İstiqlal", "Qurtuluş", "Hürriyyət", "Bəsirət", "Övraqi-Nəfisə", "Gənclər yurdu" və s. mətbuat orqanlarında çap olunurdu. Daha ço x klassik poeziya, aşıq şeri üslubunda şeirlər yazırdı. A zərbaycan istiqlalının, vətən məhəbbətinin, milli dövlətin, müstəqillik rəmzi üçrəngli bayrağın tərənnümü yaradıcılığ ında mühüm yer tuturdu. Şair dünyaya nur saçan Vətənini ift ixa rla tərənnüm ed irdi:
Azad Azərbaycanın şan-şöhrətinin və nüfuzunun yüksəlişi də şairi düşündürürdü. "Azərbaycan" şerində şair yazırdı: Türk eliyəm, deyib bayraq qaldırdın, Aslan kimi düşmən üstə saldırdın. Vətən üçün can verdin, can aldırdın, Bəs indi bu şövkət, bu şan nə oldu!! Hərəkət et, qoy, bir səni görsünlər, Türk övladı kim olduğun bilsinlər. Düşmən qəmnak olub, dostlar gülsünlər, Deməsinlər Azərbaycan nə oldu!!
Ya xud: Qarabağdan duşmənləri atdınmı? Naxçıvanın imdadına çatdınmı?
Əli Şövqi şeirlərində türkçülük ideyasının, ümu mbəşəri islami dəyərlərin təbliğinə üstünlük verirdi. Başqa şairlərlə yanaşı, onun da şeirləri elliklə yayılır, o xunur, marşa, h imnə, nəğ məyə çevrilird i. Əd.: Azərbaycan Xalq Cümhuriyy əti (ədəbiyyat, dil, mədəniyyət quruculuğu), B., 1998; Ağayev İ, XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan şeri, B., 2002.
365
ƏLĠ YUS ĠF, Yusifzadə Ağəli Cəlal oğlu (1.1.1900, Şuşa - 1926) - şair, Cü mhuriyyət dövrü poeziyasının istedadlı nümayəndələrindən biri. Hələ Şuşa realnı məktəbinin 6-cı sinfində o xuyarkən, "Qurtuluş" jurnalında Əli Rai (Rai - çoban) təxə llüsü ilə dərc edilmiş "Qüruba qarşı b ir yetimin lisanından" şeri müka fata lay iq görülmüşdü. Əli Yusif 1918-19 illə rdə Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Höku mətin in Xa lq Maarifi Na zirliyində ka rgüzar işlə miş və bu dövrdə yazdığı şeirlərini "Yusifzadə Əli Ra i", "Əli Yusif‖, "Əli Yusif Rai" və "Ə.Y." imza ları ilə dərc etdirmişdir. İlk şeirlərində, əsasən, həyatın, azadlığın, varlıq və yo xluğun, həqiqi idealını, insan ömrünün mənasını dərk etməyə can atır, vəfasızlığa, xəyanətə qarşı etiraz səsini ucaldırdı. Əli Yusif də Seyid Hüseynin 1919 ildə təşkil etdiyi " Yaşıl qə lə m" ədəbi birliyinin Cə fər Cabbarlı, Ümmügülsüm, Salman Mü mtaz və digər şairlərlə bərabər fəal üzv lərindən idi.
Əli Yusif istiqlal dövrü poeziyasında öz orijinallığı ilə seçilən simalardan idi. Bu dövrdə yazdığı "İdeal", "Bayraq", "Azərbaycanlıya - hörmətli Nəsib bəyə" (Nəsib bəy Yusifbəyliyə), "Ey türk oğlu" və s. şeirlərində, hə mç inin 1918-20 illər mətbuatında tez-tez dərc olunan məqalə lərində Azə rbaycanda milli dövlət quruculuğunu tərənnüm et mişdir. İstiqlalı, cümhuriyyəti, azad vətənə sonsuz sevgini böyük məhəbbətlə, ruh yüksəkliyi ilə qarşılayan gənc şair istibdad zəncirindən qurtulmağ ı Azərbaycan üfüqündə doğan sönməz b ir uldu z kimi mənalandırır, ilk dəfə milli dövlət elan edilməsindən öyünürdü:
Əli Yusif 1920 il yanvarın 14-də dövlət hesabına təhsil almaq üçün Parisə göndərilmişdi. Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra xa ricdə dövlət hesabına təhsil alan azə rbaycanlı tələbələ rin maddi və ziyyətini, təhsilin gedişini və məişət məsələlərini öyrənmək üçün 1921-22 illərdə Xalq Ko missarları Sovetinin sədri Nəriman Nərimanovun tapşırığ ı ilə xaricə ezam olunan nümayəndənin məlu matına görə, Əli Yusif təhsilini müvəffəq iyyətlə davam etdirird i. 1922 ildə o, Parisdə Siyasi Elmlə r İnstitutunu əla qiymət lərlə bit irib, Ba kıya qayıt mışdır. Əli Yusif bir müddət sonra mühacirətdə olan müsavatçılarla əlaqə saxlamaqda, "proletar dövlətinə qarşı yö- nəldilmiş digər c inayətlərdə" təqsirləndirilə rək, Sibirə sürgün edilmiş, orada qətlə yetirilmişdi. Avropaya təhsil almağa getmə zdən əvvəl şair sanki ta leyini qabaqcadan görürmüş kimi ya zırdı:
Məhəmməd Əmin Rəsulzadə mühacirətdə yazdığı əsərlərində Əli Yusifin şeirlə rinə dönə-dönə mürac iət et miş, onlardan nümunələr gətirmişdir. Əd:. Azərbaycan Xalq Cümhuriyy əti (ədəbiyyat, dil, mədəniyyət quruculuğu), B., 1998; Abdullayev A., Əli Yusif, "Ədəbiyyat və İncəsənət" qəzeti, 1989, 28 iyul; A ğayev İ., XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan şeri, B., 2002; Абутальбов Р., ―Азербайджанские студенты в Западной Европе‖,
―П
‖qəzeti, 1996, 15 mart. ƏLĠBƏYOV Mustafa bəy Cabir oğlu (1872, Nu xa -1943, Daşkənd) - ictimai xadim, hüquqşünas, naşir, publisist, dramaturq. Bəy a iləsində doğulmuşdur. Molla xanada, üçüncü dərəcəli şəhər mə ktəbində oxu muş, Tiflis gimnaziyasını bitirmişdir (1892). Bakı quberniyası dairə məh kəməsində baş müstəntiqin tərcüməçisi və vəkil (1892-1920) işləmişdir.
Əlibəyov 20 əsrin əvvəllərində Bakının ictimai-mədəni həyatında fəal iştirak etmiş, 1905 ildə Hacı Zeynalabdin Tağıyevin sədrliy i ilə yarad ılan " Hidayət" xeyriyyə cəmiyyətinin katib i olmuşdur. Bakı neftin i xarici kapitalın inhisarından qurtarıb xalqın rifah ına sərf etmək məqsədilə cəmiyyətin nəzdində "Hidayəti-islamiyyə" neft şirkəti yaratmağa təşəbbüs göstərmiş, onun 27 bənddən ibarət nizamnaməsini tərtib etmişdir. Əlibəyov 1907 ildə həyat yoldaşı, həkim Xəd icə xanım Əlibəyova-Sübhanquliyevanın redaktorluğu ilə "İşıq" adlı ilk qadın jurna lın ı (1911-12) nəşr etmişdir. Rusiyada Fevral inqilabından (1917) sonra fəal siyasi həyata qoşulan Mustafa bəy "Əhrar" partiyasına daxil o lmuşdur. "Möhtaclara kö mək" cəmiyyətinin ü zvü olaraq, ermən i-bolşevik- daşnaklarının 1918 ildə Bakıda törətdikləri qanlı mart soyqırımı ərəfəsində "Dikaya d iviziya" əsgərlərinin əllərindən alın mış silah ların qaytarılmasın ı Bakı ko missarlığından tələb etmiş, xüsusi tapşırığa əsasən, türk hərbi əsirlərini Türkiyəyə təhvil verməyə aparmışdır. A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti dövründə "Möhtaclara kö mək" təşkilatının xəttilə əhalinin ərzaq və paltarla təmin olunmasına yardım göstərmişdir. İranın Rəşt vilayətində inqilab i hərəkatla əlaqə saxlamış, Kiçik xanla görüşmüş, haqqında Bakı mətbuatında məqalə dərc etdirərək, fədailərin döyüş əzmin i alqışlamışdır. " Yaşıl qələm" ədəbi birliy inin ü zvü olmuşdur.
Yüklə 6,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|