391
Nazirlə r Şurası 1919 il 5 avqust tarixli qərarı ilə ə mə k nazirliyinin yeni idarə strukturunu yaratdı, həmin strukturun
əmək mü fəttişliy inə aid h issəsi təsdiq olundu, ümu mi dəftərxananın strukturuna baxıldı və onun tərkibində yeni şöbələr
(qanunvericilik təklifləri, mədəni-maa rif, münaqiş ə məsələ ləri) və ü mu mi ic ra - nə zarət orqanı olan ə mə k mü fəttişliy i
yaradıldı.
Nazirliyin mədəni-maarif şöbəsi rayonların ə mə k müfəttişlə ri və müəssisələrin in zibati aparatların ın nüma-
yəndələri ilə b irlikdə Azə rbaycan Cü mhuriyyəti əra zisində, ixt isasa və milli tə rkibə görə bölunmə klə , hər iki c insdən və
bütün kateqoriyalardan o lan fəh lələrin əmək haqqı və maddi vəziyyətlərinin dəqiq qeydiyyatını aparır, fəhlələrə türk dilində
savad öyrətmək üçün məktəblərin açılması barədə layihə hazırlayır, habelə mədən-zavod rayonlarında, təşkilatlarda
Azərbaycan xalq ının tarixi və mədəniyyətini, hə mç inin iqtisadiyyatı, kooperativ və hə mka rlar hərə katı tarixin i öyrət mə k
üçün xüsusi kurslar təşkil ed irdi.
1919 il o ktyabrın 1-dən fəaliyyətə başlayan münaqişə məsələləri şöbəsi əmək müfəttişliyinə bilavasitə rəhbərlik
edən orqan olmaqla , qüvvədə olan qanunvericiliyin tələb lərinə uyğun şəkildə iş verənlərlə işə götürülənlər arasında baş
verən münaqişələrə və onla rın hə llinə nə zarət edirdi.
Əmək müfəttişliyi şöbəsindən başqa, bütün şöbələrin kargü zarlıq sənədləri ü mu mi şöbədə cəmləş mişdi. Nazirliy in
hazırlad ığı kollektiv müqavilə, bəzi əlavələr və dəyişiklərlə, Nazirlər Şurası tərəfindən təsdiq olunmuşdu. Nazirlik
mədənlə rdə məhkə mələ rin təşkili barədə qərar layihəsi, hə mkarlar ittifaqı və zavod ko mitələ ri haqqında da təlimatla r
hazırlay ırdı.
Əmək mü fəttişliyi şöbəsi 1919 il avqustun 5-də təşkil olundu. O vaxta qədər bu iş üçün sənaye və ticarət nazir-
liy inin fabrik mü fəttişliy inin xid mətlərindən istifadə edilirdi. Əmək müfəttişliyin in yaran ması Azərbaycan Xalq
Cü mhuriyyətinin bütün ərazisində əməy in müdafiəsi məsələlərinə nəzarətin vahid təşkilatın sərəncamında cəmləş-
dirilməsinə imkan yaratdı. Bu məqsədlə bütün Cü mhuriyyət əra zisi 8 rayona bölündü. Onlara ü mu mi rəhbərliyi Azə rbaycan
Xalq Cü mhuriyyətinin baş əmək mü fəttişliy i həyata keçirirdi.
İş verənlərlə işə götürülənlər arasında mürəkkəb münaqişələr yarandıqda, tətillər baş verdikdə kollektiv
müqavilələr hazırlamaq və əmək haqqının ödənilməsi üçün maaş dərəcələrini müəyyənləşdirmək məqsədilə razılaşdırıcı
ko missiyalar da yaradılırdı. 1919 il yanvarın 1-dən oktyabrın 15-nə qədər 30 belə ko missiya yaradılmış və onların 98 iclası
keçirilmişdi. Bu müddətdə fəhlələr tərəfindən nazirliyə 1537 şikayət daxil olmuşdu ki, onlardan da 922-si fəhlələrin xeyrinə
həll o lunmuş, 145-nə rədd cavabı verilmiş, 14-ü məhkə məyə verilmiş, 456-sı həll olun ma mış qalmışdı.
1919 il apre lin 14-də Nəsib bəy Yusifbəylinin təşkil etdiyi 4-cü Hö ku mət kabinəsində Aslan bəy Səfikürdski
ədliyyə nazirliyi ilə bərabər əmək nazirliyinə də rəhbərlik edirdi. 1919 il dekabrın 24-də yenə də Nəsib bəy Yusifbəylinin
təşkil etdiy i 5-c i Höku mət kabinəsində Əh məd Cövdət Pepinov əkinçilik na zirliy i ilə bərabər ə mək nazirliyinə də başçılıq
etdi. Başqa nazirliklər kimi, əmək nazirliyin in də öz fəaliyyətini getdikcə genişləndird iyi və nizama saldığı b ir zamanda,
1920 il aprelin 27-də, Sovet Rusiyasının hərbi müda xiləsi nəticəsində Azərbaycan Cü mhuriyyətinin varlığ ına son qoyuldu.
Əd.:
Aзepбaйджанская Демократиская Pecnублика (1918-1920), Законодательные акты (сборник документов), Б., 1998;
Aдpec-календары Aзepбaйджанской Pecnублики нa 1920 r., B., 1920;
ƏMĠN ABĠD, Əh mədov Əmin Mütəllib zadə (1898,Bakı - 1938) - fo lklorşünas-
ədəbiyyatşünas alim, şair. Bakıdakı rus gimnaziyasında, 1918-21 illərdə İstanbul müəllimlər
seminariyasında (Darü lmüəllimin), 1922-26 illərdə İstanbul Universitetinin tarix-filologiya
fakültəsində təhsil almışdır. 1926 ilin sonunda Bakıya dönən Omin Abid Türkiyədə tamamladığ ı
"Azərbaycan türklərinin ədəbiyyat tarixi"əsərini xalq maarif ko missarı Ruhulla A xundova təhvil
vermişdir. 1927 ildən başlayaraq, Əmin Abid müəllimliklə yanaşı, mətbuatda məqalələr dərc
etdirmiş, həm də fundamental tədqiqatlar aparmışdır. O, "Azərbaycanı Tədqiq və Tətəbbö Cəmiy-
yəti" nəzdində bayatı külliyyatını hazırlayaraq, nəşriyyata təqdim et mişdir. 1931 ilin nəşriyyat
planına Əmin Abidin"Bayatının türk xalqları ədəbiyyatında qədim mövqeyi","Azərbaycan
ədəbiyyatının qədim ab idələrindən" monoqrafiyaları daxil ed ilmişdi. Məhəmməd Fü zulinin
"Söhbətül-əsmar" əsərini elm aləminə ilk dəfə məlu m edən də Əmin Abid olmuşdur. Türkiyədə təhsil alarkən Nafiə Şükrü
qızılə evlənən Əmin Abid 1931 ildə yenidən Türkiyəyə getmiş və yalnız 1935 ildə qayıt mışdır. Əmin Abid 1938
ildə" millətçi", "pantürkist" adı ilə həbs dilmiş və güllə lən mişdir. Əmin Abidin yaradıc ılığ ını 2 qis mə bölmə k o lar: bədii
əsərlər və elmi araşdırmalar. Cü mhuriyyət dövrünə qədər, əsasən, kiçik şeir və hekayələr yazan Əmin Abid Cümhuriyyət
dövründən sonra Türkiyədə " Gültəkin" imzası ilə qələmə aldığı istiqlal şeirləri ilə mühacirətdə mübariz istiqlal poeziyasının
əsasını qoymuşdur. Bu şeirlər 1927 ildə "İstiqlal uğrunda" kitabında dərc olunmuşdur. 1949 ildə İstabbulda Mirzəbala
Məmməd zadənin müqəddiməsi ilə Əmin Abidin "Bu zlu cəhənnəm" kitabı nəşr edilmişdir.