[]

416 

 

dan məhru m oldu. Sovet İttifaqı dağıld ıqdan və Azərbaycanın istiqla liyyəti bərpa olunduqdan (1991) sonra ş əhərin tarixi ad ı 

yenidən özünə qaytarıldı. 

 

Əd.:

  Aзepбaйджанская  Демократиская    Pecnублика  (1918-1920),  Законодательные  акты  (сборник  документов),  Б.,  1998;  

Gəncə (tarixi çerk), B., 1994; İsayev Ə., Gəncə və gəncəlilər, B., 1998; Süleymanov M ., Azərbaycan ordusu (1918-1920), B., 1998; Бабаев 

Э., Из истории Гянджинского ханства, Б., 2003.  

 

GƏNCƏ AKS ĠZ  ĠDARƏS Ġ  -  Gəncə quberniyası və Zaqatala dairəsi üçün yaradılmış qurum.  1918  il o ktyabrın 8-

də təsis olunmuşdur. Zaqafqaziya Aksiz İdarəsinin A zərbaycan əra zisində  mövcud olan və sonra ləğv edilmiş 3,5, 7-c i və 

qismən 4 və  6-c ı aksiz da irə lərini əvə z edən idarə  məntəqələrə,  məntəqələr isə rayonlara bölün müşdü. Məntəqələrə nəzarət 

məntəqə müfəttişlərinə həvalə olun muşdu. 

GƏNCƏ  DAĠRƏ  MƏHKƏMƏSĠ  NƏZDĠNDƏ  HƏRBĠ  MƏHKƏMƏ  YARADILMAS I  HAQQINDA 

QƏRAR -  1918  il dekabrın  5-də Azərbaycan Xalq  Cü mhuriyyəti  Höku məti tərəfindən qəbul edilmiş sənəd. Həmin qərara 

əsasən, Gəncə dairə məh kəməsi nəzdində hərb i məhkəmə yaradılmışdı. Tərkibinə sədr, iki ü zv, prokuror, prokuror müavini, 

katib, katibin iki kö məkçisi və dörd nəfər dəftərxana işçisi daxil idi. 

GƏNCƏ  ƏKĠNÇĠLĠK  VƏ  DÖVLƏT  ƏMLAKI  ĠDARƏSĠ  -  əkinçiliyin,  digər  kənd  təsərrüfatı  sahələrin in 

yayılmasına və təkmilləşdirilməsinə, dövlət əmlakının qorunmasına,  xəzinə və töycü rüsumlarının toplan masına,  meşələrin 

mühafizəsinə rəhbərlik və nəzarət edən qurum.  1903 il  mayın 1-də yaradılmışdı. Əkinçilik və dövlət əmlakı nazirliy inə tabe 

idi. 1918 ilin 2-c i yarısında idarə  1917 ilin sonu- 1918 ilin  əvvəllə rində baş vermiş hadisələ rlə  ə laqədar xüsusi mü lkiyyətdə 

olan  ma likanələ rə və torpaqlara , e ləcə də  dövlət ə mlakına dəy miş  ziyanı  müəyyənləşdirməyə, torpaq və  meşə sahələrində 

qayda yaratmağa başlamışdı. 

Meşələrin  amansızcasına  qırılmasın ı  dayandırmaq  üçün  ağac  materiallarına  və  oduna  kəndlər  ü zrə  məhdudiyyət 

qoyulmuşdu. 1919  ilin əvvəlində  1919-20 illər üçün yeni s metalar tərtib edilmişdi. Meşə təsərrüfatı  məsələlərini tam həll 

etmə k  üçün  meşə  sahələrin in  qorunması,  ağac  materia llarının  verilməsi  qaydasının  dəyişdirilməsi  və  s.  haqqında  qərarlar 

qəbul  olunmuşdu.  Torpaq  və  töycü sahəsində  istər  köçürülmüş  rus  kəndlilərinin,  istərsə  də  yerli  sakinlə rin  tərk  etdikləri 

torpaqların  müəyyən edilməsinə dair tədbirlər görülü rdü. 1919  ildə  xüsusi şəxslərin tərk etdikləri  mülklərin və torpaqların 

qeydiyyatı həyata keçirilir, onlardan səmərəli istifadəyə dair tədbirlər işlənib hazırlan ırdı. 

İdarə  xəzinə  torpaqlarının  gəlirliliyini  artırmaq  üçün  xəzinə  torpaqları,  yerləri  və  otlaq larından  istifadə  haqqını 

qaldırmışdı.  İstifadə  haqqı  torpaq  sahələrinin  gəlirliliyi  nəzərə  alın maq la  müəyyənləşdirilmişdi.  Meşə  materiallarının  da 

qiyməti  qaldırılmışdı.  Gəlirləri  tam  və  düzgün  hesablamaqdan  ötrü hökumət  1920  il  üçün  xə zinə  torpaqları  və  meşələrinin 

idarə olun masına dair ətraflı s meta tutmuşdu. 

Qarşıdakı  aqrar  islahatı  düzgün  aparmaq  məqsədilə  quberniyada  torpaqlardan  istifadəyə  dair  bir  sıra  cədvəl  və 

siyahılar tərtib olun muş, aqrar islahata aidiyyəti o lan mü xtəlif təsərrüfat məsələləri barədə arayışlar toplan mışdı. 

GƏNCƏ  HƏRBĠ  MƏKTƏBĠ,  Gəncə podpraporşiklər  məktəbi - Azərbaycan Xalq  Cü mhuriyyəti dövründə milli 

hərbi  kadrlar hazırlayan təhsil  müəssisəsi. 1918  ilin  iyununda  Gəncədə fəaliyyətə başlamışdı. Hə lə  1918  ilin  əvvəllə rində 

Müsəlman korpusunun komandanlığ ı Bakıda hərbi məktəb açmağ ı plan laşdırmışdı. Korpusun komandiri general Ə.Şıxlinski 

və qərargah rə isi polkovnik Menşukov 1918  il  fevralm  6-da  Qa fqaz cəbhəsi qoşunlarmm  Baş ko mandanma  göndərdikləri 

raportda  1-c i  müsəlman  d iviziyasının  nəzd ində  Ba kıda  hərbi  mə ktəbin  açılmasına  ra zılıq  verilməsini  xahiş  et mişdilər. 

Məktəbdə, əsasən, 18-25 yaşlı  müsəlman lar, hə mç inin  Cənubi  Qafqa zda yaşayan ruslar təhsil ala  bilərd ilə r.  Hərb i  məktəb 

100 nəfə r yunker üçün nəzərdə tutulmuşdu. Məktəbin təşkilati  işləri Tiflisdə aparıldıqdan sonra Bakıya köçürülməsi qərara 

alın mışdı.  1918  il  martın  1-də  poruçik  Nəsirbəyov  hərbi  məktəbin  (rusca  arxiv  sənədlərində  "Musulmanskaya  şkola 

podpraporşikov"  adlanır)  rəisi  təyin  ed ild i.  Bakıda  azərbaycanlılara  qarşı  1918  il  mart  soyqırımlarından  sonra  hərbi 

mə ktəbin  Ye lizavetpola  (Gəncəyə)  köçürülməsi  qəra ra  a lındı.  1918  il  aprelin  2-də  əvvəlcə  Yelizavetpol  dəmir  yolu 

mə ktəbinin  binasında, aprelin 9-da isə sənət məktəbin in binasında yerləşdirildi. A z sonra Gəncə hərb i məktəbi yenidən bağ-

landı və onun zabitləri artıq polkovnik Maqalovun dəstəsində olan poruçik Nəsirbəyovun sərəncamına göndərild i. 

1918 ilin apre lində Zaqafqaziya Ko missarlığı daşnak S.Şau myanın başçılıq etdiy i Ba kı Sovetinin qoşunlarına qarşı 

polkovnik Maqalovun rəhbərliyi a ltında Hacıqabula  silahlı dəstə göndərmişdi. Dəstəyə Gəncə hərb i mə ktəbinin zab it heyəti 

də cəlb edilmişdi. Məktəbin  müvəqqəti bağlanması barədə ə mrdə bildirilird i ki,  kursantlar könüllülük  əsasında sanitar kimi 

dəstəyə cəlb oluna bilərlər. A zərbaycanın müstəqilliy i e lan olunandan sonra mə ktəbin fəa liyyətinin bərpasına şərait yarandı. 

1918  il  iyunun əvvəlində türk hərbçilərin in yardımı və ya xından iştira kı ilə  əsası Müsəlman  korpusu tərəfindən qoyulmuş 

hərbi mə ktəb Gəncədə fəa liyyətə başladı. Mə ktəbə qəbul norması 100 nəfər olsa da, orada o xu maq istəyən azərbaycanlıların 

sayı  xeyli ço x id i. Təlim p rosesinə Gəncədə o lan türk hərb i qüvvələrinin   zabitləri cəlb edilmişdi.  Gəncə hərbi  məktəbinə 

albay  (polkovnik)  Atif  bəy  rəhbərlik  edirdi.  1918  ilin  oktyabrında  Gəncə  hərbi  mə ktəbinin  ilk  bura xılışı  o ldu.  Bu,  Azər-

baycan ordusunun milli kadrlarla tə min edilməsində tarixi əhə miyyətli b ir hadisə idi. 

Gəncə hərbi  məktəbin in bura xılış  mə rasimində iştira k et mə k üçün Nəsib bəy  Yusifbəyli,  Əlağa Şıxlinski, Qa fqaz 

İslam  Ordusunun  qərargah  rəisi  Nazim  bəy,  Nuru  paşanın  atası  Hacı  Əh məd  bəy  və  başqa  rəsmi  şəxslər  Gəncəyə 

gəlmişdilər.  1918  il  dekabrın  1-də  Gəncə  hərbi  mə ktəbinin  statusu  dəyişdirild i  və  onun  bazasında  Praporşiklər  mək təbi 

yaradıldı. 

 

---