[]



Yüklə 6,32 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə251/282
tarix08.03.2018
ölçüsü6,32 Mb.
#30849
1   ...   247   248   249   250   251   252   253   254   ...   282

417 

 

Əd:. 

Süleymanov M., Azərbaycanda ilk milli hərbiyyə məktəbi, B., 2000.

 

GƏNCƏ XƏZĠNƏ PALATASI A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin  maliyyə sistemi tərkibinə daxil olan qurum. 

Cü mhuriyyət  Hökumətinin  1918  il  11  oktyabr  tarixli  qərarı  ilə  ləğv  olun muş  və  həmin  il  o ktyabrın  21-də  yarad ılmış 

Azərbaycan Xə zinə Palatasının tərkib inə da xil edilmişdir (ba x hə mç inin Azərbaycan Xəzinə Palatası). 



GƏNCƏ  QƏZAS I - A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti dövründə Gəncə quberniyasında inzibati-ərazi vahidi. Rusiya 

imperiyası  Gəncə  xanlığını  işğal etdikdən (1804 il, yanvar) sonra  xanlıq  ləğv ed ild i,  Yelizavetpol dairəsi yaradıldı.  Dairə 

Gü rcüstan  quberniyasının  tərkibinə  daxil  edildi.  1840  il  10  aprel  islahatı  nəticəsində  dairə  qəzaya  çevrild i.  Yelizavetpol 

qəzası  Gürcü-İmeret i  quberniyasının  tərkib inə  verildi.  Qə za  Ye lizavetpol,  Qaza x,  Şə mşəddil  və  Ayrım  məntəqələrinə 

bölündü. Yelizavetpol qəzasında qəza idarə sistemi təşkil olundu. 1846 il 14 dekabr tarixli in zibati-ərazi bölgüsündən sonra 

Yelizavetpol qəzası yeni yaradılmış  Tiflis quberniyasının tərkib inə da xil ed ild i.  Çar II Ale ksandrın 1867  il  9 de kabr tarixli 

fərmanı  ilə  Ye lizavetpol  quberniyası  yarad ıld ıqda,  Yelizavetpol  q ə zası  Tiflis  quberniyasından  alınaraq   onun  tərkibinə 

verild i,  yeni  Qaza x  qə zası  təşkil  ed ild i.  Qa fqaz  təqvimin in  (1917)  mə lu matına  görə,  qə zanın  ə ra zisi  8726,0  k v.verst  idi. 

Qəzada  214746 nə fər əhali yaşayırdı.  Onla rın  191096 nəfəri 

yerli  sakinlə r,  23650  nəfəri  müvəqqəti  yaşayanlar  idi. 

Əhalinin  111610  nəfəri  kişi,  103136  nəfəri  qadın  idi. 

Azərbaycanlılar  (140  mindən  çox)  əha lin in  65,2%-n i  təşkil 

edirdi.  Çarizmin  köçürmə  siyasəti  nəticəsində  qəzada  12,3 

min  rus  yaşayırdı.  Qəza  əhalisi  kənd  təsərrüfatı,  sənətkarlıq 

və ticarətlə   məşğul o lurdu.  Fevral  inqilab ından (1917) sonra 

Xəlil  bəy  Xasmə mmədovun  rəhbərliy i  ilə  icra iyyə  ko mitəsi 

təşkil  olundu.  Oktyabr  çevrilişindən  (1917)  sonra  qəzada 

bolşeviklərin  pozuculuq  fəaliyyəti  gücləndi.  Cü mhuriyyət 

Höku mətin in Yelizavetpola köçməsinin qəzanın da həyatında 

böyük rolu oldu.  Höku mətin 1918 il 30  iyul tarixli qərarı  ilə 

Yelizavetpol  Gəncə adlandırıld ıqdan sonra, qəza da,  müvafiq 

olaraq,  eyni  adı  aldı.  Gəncə  qəzasında  sabitliyin  yaradılması 

və  iqtisadi  in kişafın   tə min  edilməsi  üçün  tədbirlər  görüldü. 

Bolşeviklər  qəza  əhalisinin  əksər  hissəsinin  kəndlilərdən 

ibarət  olduğunu  nəzərə  alaraq,  kəndli  hərə katının  geniş-

ləndirilməsinə  çalışırdılar.  Dövlət  qəzan ın  idarəçiliyin i 

təkmilləşdirmə k  məqsədilə  Gəncə  qəzasını  iki  yerə  bölməy i 

qərara ald ı. Parla ment 1920 il aprelin 22-də Gəncə qəzasına da xil o lan 34 kənd ic ması əsasında Şamxo r qə za- 

 

 

 



 


418 

 

 



 

 



419 

 

 



 


420 

 

 



sının  yaradılması  haqqında  qanun  qəbul  etdi.  Lakin  q ısa  müddətdən sonra  Azərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyəti  süqut  etdi  və 

Gəncə  qəzası  da  sovetləşdirildi.  1929  ildə  Azərbaycan  SSR-də  həyata  keçirilən  rayonlaşdırma  za manı  Gəncə  qəzası  ləğv 

olundu. 

Əd.: 

Aзepбaйджанская  Демократиская    Pecnублика  (1918-1920),  Законодательные  акты  (сборник  документов),  Б.,  1998;  

Gəncə  (tarixi  oçerk),  B.,  1994;  Süleymanov  M .,  Azərbaycan  ordusu  (1918-1920),  B.,  1998;  Бабаев  Э.,  Из  истории  Гянджинского 

ханства, Б., 2003.

 

 

GƏNCƏ  QUBERNĠYAS I  –  Azərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyəti  dövründə  ən  iri  in zibati-ərazi  vahidi.  Qafqaz  və 

Zaqafqaziya  d iyarın ın  idarəsin in  dəyişdirilməsi  haqqında  1867  il  9  dekabr  tarixli  çar  fərman ı  əsasında  Yelizavetpol 

quberniyası yaradılmışdı.  Bakı quberniyasından Şuşa və Nuxa qəzaları,  Tiflis quberniyasından Yelizavetpol qəzası, İrəvan 

quberniyasından ləğv edilmiş Ordubad qəzasının b ir hissəsi onun tərkibinə daxil edildi, yeni  Qazax və Zəngəzur qəzaları 

yaradıldı.  1873  ildə  Yelizavetpol  quberniyası  tərkibində  Ərəş,  Cəbrayıl  və  Cavanşir  qəzaları  təşkil  olundu.  Sonralar 

Cəbrayıl  qəzasına  Azə rbaycana  qarşı  işğalçılıq  müharibəsində  iştirak  etmiş  rus  zabiti  P.M.Karyaginin  adı  verild i.  Qafqa z 

təqviminin (1917) mə lu mat ına görə Ye lizavetpol quberniyasında 4 ş əhər (Go rus, Ye lizavetpol, Nu xa, Şuşa) və 8 qəza  (Ərəş, 

Cavanşir,  Yelizavetpol, Zəngəzur, Qazax,  Karyagin, Nu xa,  Şuşa) var idi.  Yelizavetpol quberniyasının ərazisi  38922,43 kv. 



verst  idi.  Quberniyada  1275,131  nəfər  əhali  yaşayırdı,  onların  1213,626  nəfəri  yerli  sakinlə r,  61505  nəfər  müvəqqəti 

yaşayanlar  idi.  Əhalin in  676377  nəfəri  kişi,  598754  nəfəri  qadın  idi.  156,044  nəfər  (12,24%)  şəhərlərdə,  1119,087  nəfər 

(87,76%) qəza larda yaşayırdı.  Əhalinin etnik tərkibi belə  idi: a zərbaycanlılar  783065 nəfə r (61,41%), ruslar  36957  (2,90%) 

və s. Yelizavetpol quberniyasında quberniya idarə sistemi mövcud idi Quberniyanı hərbi qubernator, 1872 ilin martından isə 

qubernator idarə  edird i. Xan ların, bəylə rin, ağala rın  əlində  440,7  min,  kəndlilə rin  əlində  124,3  min desyatin torpaq vardı. 

Əhali mü xtəlif kənd təsərrüfatı sahələri (taxılçılıq ipəkçilik, ü zü mçülü k, heyvandarlıq və s.), sənətkarlıq sənaye fəaliyyəti və 

ticarətlə  məşğul  olurdu.  Quberniyada  dağ-mədən  və  əlvan  metallurg iya  s ənayesi  müəssiselər  (Ye lizavetpol  və  Zəngəzu r 

qəzala rı) yerləşird i. İpəkç iliy in əsas mərkə zi (Nu xa qə zası) də  burada id i. A zərbaycan pa mbığın ın xeyli h issəsi Ye lizavetpol 

quberniyasının  pambıqtəmizlə mə  zavodlarında  e mal  ed ilird i.  Üzü mçülü k  və  şərabçılıq  in kişaf  et mişdi.  Birinci  dünya 

müharibəsi (1914 18) quberniyanın iqtisadiyyatına ağır zərbə vurmuşdu. Fevral inqilabından (1917) sonra Yelizavetpolda və 

digər qəza  şəhərlərində ictimai təşkilatların  icra iyyə ko mitələri yaradılmış, quberniya və onun qəzalarına Müvəqqəti höku- 

mətin ko missarları təyin olun muşdu. Bununla bərabər  Yelizavetpolda Fəhlə və Əsgər Deputatları Soveti də yaranmışdı Eyni 

zamanda, qəza şəhərlərində (Şuşa, Nuxa, Karyagin və b. də sovetlər təşkil edilmişdi. Sovetlərdə bolşeviklərin nüfu zu zəif idi. 

Yelizavetpol  quberniyası  Azərbaycan  milli  azadlıq  hərəkatında  mühü m  yer  tuturdu.  1905-07  illər  inqilab 

dövründən  genişlənən  milli-siyasi  təşkilatlan ma  davam  ed irdi.  Milli  azadlıq  hərəkatının  görkəmli  xadimləri  Nəsib  bəy 



Yusifbəyli,  Xə lil  bəy  Xasməmmədov,  Xudadat  bəy  Rəfibəyli,  Həsən  bəy  Ağayev  və  b.  böyük  iş  aparırdılar  Nəsib  bəy 

Yusifbəyli  1917  ilin  mart ında  Türk   ədəmi-mərk əziyyət  partiyasının  əsasını  qoymuşdu.  Milli  a zadlıq  hərə katına  qarşı 

mübarizədə  ermən i-daşnak  və  bolşevik  siyasi  partiya  və  təşkilatları  b irləşərək,  eyni  mövqedən  mübarizə  aparırdılar.  

Oktyabr çevrilişindən (1917) sonra 




Yüklə 6,32 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   247   248   249   250   251   252   253   254   ...   282




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə