[]
Yüklə 6,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
443
birlikdə A zərbaycan tərəfini tə msil et mişdir. ZDFR-in süqutundan sonra (1918, 26 may) Hac ınski mayın 27-də yaradılan Azərbaycan Milli Şu rasının üzvü olmuşdu. O, Milli Şuranın Azərbaycanın İstiqlal bəyannaməsini qəbul edən 26 üzvündən biri idi. Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin 1-ci Höku mət kabinəsi təşkil olunarkən, Batu mda olmasına ba xmayaraq, Hacınski A zərbaycanın ilk xarici işlər naziri təyin edilmişdi. O, Os manlı dövləti xarici işlər nazirliyindən Azərbaycanın müstəqilliy inin Rusiya və Avropa ölkələri tərəfindən tanınmasında vasitəçi olmasını xahiş etmişdi. Os manlı dövləti ilə Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti arasında dostluq müqaviləsini (Batum müqavilələri (1918) Azərbaycan tərəfindən M.Ə.Rəsulzadə ilə birlikdə Hacınski imzalamışdır. Müqavilən in 4-cü bəndinə əsaslanan Rəsulzadə və Hacınski Os manlı dövlətindən erməni-daşnak soyqırımlarına məru z qalan Azərbaycana hərbi yard ım üçün müraciət etmişdilər. Os manlı dövləti ilə Bakı-Batum neft kəmərinin istismarına dair, Cənubi Qafqaz dəmir yollarından istifadə haqqında sazişlər də imzalan mışdı. Hacınski 1918 il iyunun 14-də Gü rcüstan Respublikası höku mətinə etiraz notası göndərmiş, gürcü qoşunlarının Borçalı qəzası hüdudlarından dərhal çıxarılmasını tələb etmişdi. Hacınski Cənubi Qafqaz respublikaları arasında sərhədlərin dəqiqləşdirilməsi üçün müştərək ko missiyalar yaratmaq təklifi ilə Gürcüstan və Ermənistan respublikaları höku mətlərinə mü raciət etmişdi. O, iyulun 15-də Höku mət başçısı Fətəli xan Xoyskiyə müraciət edərək, ermənilərin dinc türk-müsəlman əhalisinə qarşı törətdiklə ri soyqırımlarını təhqiq et mək üçün fövqəladə təhqiqat komissiyası yaradılmasın ın zəruri o lduğunu bildirmişdi. Hacınski İstanbuldakı A zərbaycan nümayəndə heyətinin başçısı M.Ə.Rəsulzadə ilə müntəzə m rəsmi əlaqə sa xla mışdır. Azərbaycan Xa lq Cü mhuriyyəti 2-ci Hö ku mət kabinəsində xa ric i işlər naziri olmuş Hac ınski 1918 il oktyabrın 6- dək hə m də, müvəqqəti olaraq, nəza rət nazirliyinə rəhbərlik et miş, 6 oktyabrdan is ə ma liyyə na ziri olmuşdur. Hacınski ma liyyə naziri kimi 1918 il noyabrın 28-də A zərbaycan Xa lq Cü mhuriyyəti ilə Şima li Qafqa z Dağlı Xalq ları İttifaq ı Respublikası arasında müqavilə imzalamışdır. Müqaviləyə görə, Dağlılar Respublikasına 10 milyon rubl faizsiz borc vermişdi. O, 3-cü Hö ku mət kab inəsində dövlət nəzarətçisi vəzifəsin i tuturdu. Hacınski Azərbaycan Parlamentin in üzvü olmuşdur. O, Əlimərdan bəy Topçubaşovun başçılığı ilə Paris sülh konfransında (1919-20) iştirak edən nü mayəndə heyətinin tərkibinə daxil id i. Paris sülh danışıq ları zamanı Ə.Topçubaşovla birlikdə ABŞ, B.Britaniya, Almaniya, İta liya, Türkiyə, İran və b. ölkə lərin başçıları, dövlət nümayəndələri, dip lo matla rı ilə görüşərək, Azərbaycan xalq ının istiqlal mübarizəsi, ölkənin ağır iqtisadi vəziyyəti, zəngin neft ehtiyatı haqqında məlu mat vermişdir. 1919 il sentyabrın 16-da Parisdə ABŞ vətəndaşı M.Robinovun Azərbaycan nümayəndə heyətinin ma liyyə müşaviri təyin edilməsi haqqında Ə.Topçubaşovla birlikdə saziş imzala mışdır. Hacınski Parisdə də Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti və Dağlıla r Respublikası a rasında ikitərə fli sazişin hazırlan masında iştira k et mişdir. Azərbaycana qayıdan Hac ınski 1919 ilin noyabrında baş nazir Nəsib bəy Yusifbəyli ilə b irlikdə Ermən istan hökuməti ilə danışıq lar aparmaq üçün Tiflisə getmiş, noyabrın 23-də Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti ilə Ermənistan Respublikası arasında sülh sazişinin imzalan masında iştirak etmişdir. Səfər zamanı Hacınski Parisdə Azərbaycan-gürcü birgə iqtisadi bölməsinin sədri kimi Gü rcüstan hökumətinə məru zə etmiş, iri ingilis və amerikan cəmiyyətləri ilə A zərbaycan və Gü rcüstan üçün çox mühüm və sərfəli olan iqtisadi müqavilələ rin lay ihələrin i gətirdiy ini bildirmişdir. Hacınski Dövlət Müdafiə Ko mitəsinin 1919 il 9 dekabr tarixli qərarı ilə Fətəli xan Xoyski və Məmmədrza bəy Vəkilovla birlikdə Azərbaycan-Ermənistan konfransında iştira k edəcək höku mət nü mayəndə heyətinə daxil edilmişdi. Konfransda (1919, 14- 21 dekabr) çıxış edən Hacınski bild irmişdi ki, A zərbaycan və Ermən istan respublikaları arasında dostluq münasibətlərinin yaranmasına əsas maneə mübahisəli ərazilər məsələsidir. Qafqaz respublikaları müstəqil dövlət kimi ittifaqda - konfederasiyada birləşsələr, bu mübahisəli məsələ lər ö z-ö zünə həll ediləcəkd ir. Hacınski "Müsavat" partiyasının 2-ci qurultayında (1919, 2-11 dekabr) partiyanın siyasi ko missiyasının və MK 444
üzvü seçilmişdi. Dekab rın 24-də N.Yusifbəylin in yeni Höku mət kabinəsində Hacınski daxili işlər naziri, 1920 il fervalın 18- dən isə ticarət, sənaye və ərzaq naziri və zifəsini tut muşdu. 1920 il fevralın 5-də Hac ınski yollar na ziri Xudadat bəy Məlik- Aslanovla Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti ilə Gürcüstan Respublikası arasında sərbəst yük daşınması haqqında tranzit müqaviləsi və ona əlavə saziş imzalamışdır. 1920 il martın 30-da Höku mət istefa verd ikdə, A zərbaycan Cü mhuriyyəti Parlamenti yeni Hö ku mətin təşkilini Hacınskiyə tapşırdı. O, b ir müddət Parla mentdə fəaliyyət göstərən partiya və fra ksiya nümayəndələri ilə danışıqla r apardı, hətta bolşeviklə rlə də görüşdü və onlara öz hö ku mətində nazir vəzifə ləri də tə klif etdi. Bo lşeviklərdən müsbət cavab almayan Hacınski aprelin 22-də yeni höku mət təşkil etməyin mü mkün olmadığın ı, Parlamentin sədrini əvəz edən Məmməd Yusif Cə fərova bild irmiş, hə mçin in "Müsavat" partiyasından çıxdığ ını və bolşeviklə r partiyasına daxil olduğunu bəyan etmişdi.Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin taleyi üçün son dərəcə məsuliyyətli b ir zamanda Hacınskinin lənglik göstərərək hökuməti təşkil edə bilməməsi hakimiyyət böhranını daha da dərinləşdirmişdi. Azərbaycan Xa lq Cü mhuriyyəti devrildikdən sonra Hac ınski A zərbaycan Sovet Sosialist Respublikası Ali Xa lq Təsərrüfatı Şurasında, Zaqafqaziya Dövlət Plan Ko mitəsində mü xtə lif rəhbər vəzifə lərdə çalış mış, Azə rbaycan şəhərlərinin abadlaşdırılmasında iştirak etmişdir. 1920 il mətbuatında Hacınskin in Azərbaycanın tikinti-quruculuq işlərinə dair məqa lələ ri dərc edilmişdir. Sovet hakimiyyəti dövründə Azərbaycanın başqa görkəmli ict ima i-siyasi xadimləri kimi Hacınski də repressiyaya mə ruz qalmışdır. L.Beriyanın göstərişi ilə 1930 il dekabrın 3-də Tiflisdə Zaqafqa ziya Dövlət Siyasi İdarəsi (DSİ) tərəfindən həbs edilərə k, ağır işgəncələr verilən Hac ınski "Azərbaycan Milli Mərkə zin in" işi üzrə ittiha m olun muşdur (ba x "Azərbaycan Milli Mərk əzi "(Bakı)). Ağır həbsxana həyatına dö zməyərək ürək xəstəliy inə və vərəmə tutulan Hacınski, istintaq sənədlərinə görə, "özünü asmaqla" intihar et mişdir. Əd.: Aзepбaйджанская Демократиская Pecnублика (1918-1920), Внешняя политика (документы и материалы) , Б., 1998; Azərbaycan Demokratik Respublikası: Azərbaycan Hökuməti (1918-1920), B., 1990; Azərbaycan tarixi, 7 cilddə, c.5, B., 2001; Elşad Qoca, Sibir dərsi, B., 2000; Qasımlı M ., Hüseynova E., Azərbaycanın xarici işlər nazirləri, B., 2003. HACIYEV Bay ra m İbrahim oğlu (30.6.1900, Şuşa - ? ) - Azə rbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Parlamentinin xüsusi qərarı (bax Xaricə təhsil almağa göndərilən azərbaycanlı tələbələr haqqında qərar) ilə dövlət hesabına ali təhsil a lmaq üçün xaricə göndərilmiş tələbələ rdən biri. Şuşa realnı mə ktəbini bit irmişdir (1918). Parla mentin 1919 il 1 sentyabr tarixli qə rarına əsasən, təhsilini iqtisadiyyat sahəsində davam etdirmə k üçün Parisə (Fransa) göndərilmişdir. A zərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra xaricdə dövlət hesabına təhsil alan azə rbaycanlı tələbələ rin vəziyyətini öyrənən Azə rbaycanlı Tələbələr İttifaqının 1923-25 illə r üçün mə lu matında onun təhsilinin bit məsinə 6 ay qaldığ ı göstərilird i. Sonrakı taley i barədə mə lu mat aşkar olun mamışdır.
Parlamentinin xüsusi qərarı (bax Xaricə təhsil almağa göndərilən azərbaycanlı tələbələr haq-qında qərar) ilə dövlət hesabına ali təhsil a lmaq üçün xa ricə göndərilmiş tələbələ rdən biri. 1917 ildə İrəvan kişi gimnaziyasını bitirmiş, Petroqrad dağ-mədən institutuna daxil olmuş, lakin madd i çətinlik üzündən təhsilini yarımçıq buraxıb geri qayıt mağa məcbur olmuşdu. Parlamentin 1919 il 1 sentyabr tarixli qəra rına əsasən, təhsilini davam etdirmə k üçün Rusiyaya göndərilmişdir. Sonrakı ta leyi barədə mə lu mat aşkar o lun ma mışdır.
HACIYEV Mə mməd bəy Kərim bəy oğlu (6.3.1896, Şuşa - ? ) - Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Parla mentinin xüsusi qərarı (ba x Xaricə təhsil almağa göndərilən azərbaycanlı tələbələr haqqında qərar) ilə dövlət hesabına ali təhsil a lmaq üçün xa ricə göndərilmiş tələbələrdən biri. Şuşa rea lnı mə ktəbini b itirmişdi (1916). Parla mentin 1919 il 1 sentyabr tarixli qərarına əsasən, təhsilini maşın-qayırma sahəsində davam etdirmək üçün Berlin Universitetinə (Almaniya) göndərilmişdir. A zərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra xaricdə dövlət hesabına təhsil alan azərbaycanlı tələbələrin vəziyyətini öyrənən Azərbaycanlı Tələbələr İttifaqının 1923-25 illə r üçün məlu mat ında onun təhsilin in bitməsinə il yarım qald ığı göstərilirdi. Sonrakı taley i barədə mə lu mat aşkar o lunma mışdır.
(1897, Gəncə - 1980, İstanbul) - A zərbaycan Xa lq Cü mhuriyyəti Pa rla mentinin xüsusi qərarı (ba x Xaricə təhsil almağa göndərilən azərbaycanlı tələbələr haqqında qərar) ilə dövlət hesabına ali təhsil almaq üçün xaricə göndərilmiş tələbələrdən biri.Yelizavetpol kişi gimnaziyasını b itirmiş (1915), Xarkovdakı Novo-Aleksandr İnstitutunun kənd təsərrüfatı və meşəçilik şöbəsində oxu muşdur. Parlamentin 1919 il 1 sentyabr tarixli qərarına əsasən, təhsilini kənd təsərrüfatı sahəsində davam etdirmək üçün Be rlin Universitetinə (Almaniya) göndərilmişdir. Təhsilini başa vurduqdan sonra Hacızadə artıq sovet işğalına məru z qalmış Azərbaycana dönə bilmə mişdir. O, 1926 ildə Berlində doktorluq dissertasiyası müdafiə etmişdir. Bu illərdə bütün cəhdlərinə Yüklə 6,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|