[]



Yüklə 6,32 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə266/282
tarix08.03.2018
ölçüsü6,32 Mb.
#30849
1   ...   262   263   264   265   266   267   268   269   ...   282

447 

 

Haqverdiyev 1919 ildə Dağlılar  Respublikasında Azərbaycan Xalq  Cü mhuriyyəti 



Höku mətin in nümayəndəsi təyin olunmuşdur. Lakin fəaliyyəti Denikin i qane etmədiyindən, 

Bakıya geri dönmüşdü. Növbəti dəfə, Ermənistana təyinat alan Haqverdiyev "xətti-hərəkəti" 

daşnak  hökumətinin  siyasi  mövqeyinə  müvafiq  gəlmədiyinə  görə  istefa  vermişdir.  Sovet 

hakimiyyəti  illərində  xalq  maa rif  komissarlığında  incəsənət  şöbəsinin  müdiri,  A zərbaycanı 

Tədqiq və Tətəbbö Cə miyyətinin sədri olmuş, A zərbaycan Dövlət Un iversitetində  müəllim 

işləmişdir.  Haqverdiyev  19  əsrin   sonu  -  20  əsrin  b irinci  qərinəsində  (1892-1933)  geniş 

yaradıcılıq  fəa liyyəti  göstərmiş,  "Həyat",  "İrşad",  "Təzə  həyat",  "Tərəqqi",  "Yeni  İrşad", 

"Açıq 


söz"  və  s.  dövri  mətbuat  orqanlarında  "Ə.Haqverdiyev",  "Ə.H.",  "Xo rtdan",  "Ceyranəli", 

"Həkimi  Nuni-Səğ ir"  imza ları  ilə   hekayə,  pyes,  məqalə  və  tərcü mə lər  dərc   etdirmişdir.  M.F.A xundzadənin  rea list 

ənənələrini  inkişaf etdirərək, Azərbaycan dramaturgiyasını "Dağılan tifaq", "Bəxtsiz cavan", "Pəri-cadu", "Ağa Məhəmməd 

şah  Qacar"  və  s.  səhnə  əsərləri  ilə  zənginləşdirmişdir.  Əd ibin  "Xortdanın  cəhənnəm  məktubları"  səyahətnamə-povesti, 

"Marallarım"  hekayələr  silsiləsi,  "Ata  və  oğul",  "Ayın  şahidliyi",  "Şey x  Şaban"  hekayələri  realizmin  dərinliyi,  hadisə  və 

obrazların tipikliy i, satirik gülüşün kəskinliyi baxımından ədəbi prosesdə hadisə kimi səciyyələndirilmişdir. 

Haqverdiyev  bədii  tərcü mə   ilə   də  məşğul  o lmuş,  U.Şekspirin  "Ha mlet",  F.Şillerin  "M əkr  və   məhəbbət", 

"Qaçaqlar",  Y.Çirikovun "Yəhudilər",  F.Vo lterin "So ltan Os man",  E.Zolyanın "Qazmaçılar", A.Çexovun "Dəhşətli gecə", 

Qorkinin  "Makar  Çudra", "İzerg il qan", Ce k  Londonun "Tətil etdi" və s. əsərləri tərcü mə  et mişdir.  Onun "Müs əlman larda 

teatr",  "M.F.A xundovun  həyatı  və  fəa liyyəti",  "M.Qorkin in  həyatı  və  ya radıcılığı",  "Ədəbi  d ilimiz  haqqında"  və  s. 

məqa lələ ri ciddi elmi araşdırma ların məhsuludur. 

Yaradıcılığ ının   janr  baxımından  rəngarəngliyinə  baxmayaraq,  əsərlərini  ü mu mi  ideya  -  əski  həyat  və  məişətin, 

onun rəzalətlə rin in, insan şəxsiyyətini və mənliyin i a lçaldan ict ima i müh itin tənqidi b irləşdirir. 

 

Əsəri: 



Seçilmiş əsərləri, 2 cilddə. B., 1971. 

Əd:.

  M əmmədov  K.,  Ə.Haqverdiyev,  B.,  1970;  Şərif  Ə.,  Keçmiş  günlərdən,  B.,  1977;  M ütəllimov  T.,  Ə.Haqverdiyevin 

poetikası, B., 1988. 



 

HARBORD  MĠSSĠYAS I  - Qafqazda və Kiçik Asiyada hərbi-siyasi vəziyyəti, coğrafi, iqtisadi, idarəçilik və digər 

məsələ ləri  ətra flı  öyrən mə k  üçün  göndərilmiş  xüsusi  Ame rika  missiyası.  1919  ildə  A merika   Birləş miş  Ştatlarının  (A BŞ) 

Qafqaza  marağ ının artdığı, A merika siyasi dairələrində Qafqaz  mandatı  məsələsi  müzakirə edildiy i şəraitdə ABŞ prezidenti 

Vilson  regiona  xüsusi  missiya  göndərmək  qərarına  gəld i.  1919  il  avqustun  ortalarında  Birləşmiş  Ştatların  Versalda  olan 

nümayəndəliyin in  başçısı  F.Polk  Qafqaz  respublikalarının  Parisdəki  nü mayəndələrinə  xüsusi  məktubla  müraciət  edərək, 

Harbord missiyası barədə məlu mat verdi. Avqustun 13-də Azərbaycan nümayəndəliyinə göndərilən  məktubda qeyd edilird i 

ki, briqada generalı Cey ms Q.Harbord 12 zab itin müşayiətilə yaxın vaxtlarda Cənubi Qafqaza yola düşəcəkdir. Azərbaycan 

nümayəndələrindən bu barədə ö z höku mətinə  məlu mat verilməsi və general  Harborda yerlərdə öz vəzifəsini yerinə yetir-

mə kdə  höku mətin  ya rdım  göstərilməsi  xahiş  edilirdi.  Mə ktubun  sonunda  xatırladılırdı  ki,  missiyanın   göndərilməsi 

Azərbaycanın və  Cənubi  Qafqazın başqa respublika larının tanın ması  kimi qəbul edilmə məlid ir.  Bundan sonra, Ve rsaldakı 

Azərbaycan  nümayəndələri  Harbord  missiyasının  Azərbaycan  üzrə  müvəkkili  polkovnik  Rey  ilə  görüşüb,  onu  lazımi 

materia lla rla  təchiz et mişdilər. 

General  Cey ms  Q.Harbord  ABŞ  siyasi  dairələrində  tanınmış  şəxslərdən  biri  idi.  O,  Birinci  dünya  müharibəsinin 

(1914-18) sonlarında  Avropada Almaniyaya qarşı vuruşmuş,    müharibə    qurtardıqdan   sonra Ame rika    ordusunun v ətənə 

qayıtması işinə rəhbərlik etmişdi. Harbord missiyası 1919 il avqustun sonlarında Fransanın Brest şəhərindən yola düşmüş və 

sentyabrın  12-də  İstanbula  gəlmişdi.  Qısa  müddətdə  Harbord  İngiltərə,  Fransa,  İtaliya  ko missarları,  habelə  Yaxın  Şərqdə 

Amerika mənafey ini müdafiə edən İsveç səfiri ilə görüşmüşdü. 

Sentyabrın  ortalarında  general  Harbord  Sivasda  Qazi  Mustafa  Kamal  paşa  Atatürklə  görüşdü.  Dörd  saata  qədər 

davam  edən  danışıqlar  za manı  Harbordu  əsasən,  ka ma lçıların  Qafqa z  siyasəti  maraqlandırmışdı.  Görüş  za manı  Atatürk 

bildirmişdi: "Mərkəzi İrəvan olan Ermən i Cü mhuriyyətinə qarşı bizim heç bir düşmənçiliyimiz yo xdur". Mustafa Kamal paşa, 

eyni za manda, Ermənistan höku mətinin  öz ə razisində müsəlmanla ra qa rşı vəhşiliklər törətdiyin i, digər yerlərdəki ermən iləri 

də  bu  işə  təhrik  etdiy ini  və  hətta  Türkiyənin  hüdudlarına   müda xilə   etdiyin i  Ha rborda  bildirmişdi.  O,  bu   fikird ə  idi  ki, 

Ermənistandakı  müsəlman  əhalisin in  xilas edilməsi  xeyli dərəcədə  Qafqa zda Azə rbaycan hökumətin in qüvvətlənməsindən 

asılıd ır. General Harborda təqdim edilən raportda göstərilird i ki, 1918 il martın  11-12-də ermənilər təkcə Ərzuru mda üç min 

dinc  türk  əhalisini  qətlə  yetirmişlər.  Ərzuru m  valisi  Zakir  əfəndi  ermən ilərin  soyqırımı  törətdiyi  yerləri  Harborda 

göstərmişdi. 

Sonra  köhnə  Rusiya-Türkiyə  sərhədləri  boyunca  Qarsa gələn  Harbord  İstanbula  göndərdiyi  məlu matda  yol  boyu 

türklərin onlara böyük  xeyirxah lıq göstərdiyini və bu yerlərdə az  miqdarda erməni əhalisi o lduğunu yazırdı.  O qeyd edird i 

ki, sərhəd boyunca tez-tez ermən ilə r tərə findən yurd-yuvalarından didərgin salın mış müsəlman  köç  karvanları  ilə rastlaşır. 

Türkiyənin  ermən i  talanlarına  və  soyqırımlarına  məru z  qalmış  şərq  vilayətlərində  gördüyü  dəhşətli  vəziyyət  haqqında 

Harbord sentyabrın 28-də Qarsdan müttəfiqlərin İstanbulda olan nümayəndələrinə mə lu mat vermişdi. 

Harbordun başçılıq etdiyi A merika  missiyası İrəvan və Tiflisdən sonra oktyabrın əvvəllərində Bakıya gəldi.  Ermə-

nistan  və  Gürcüstanda  olduğu  kimi,  Azə rbaycanda  da  Amerika  missiyası  onları  maraq landıran  siyasi,  dövlət  quruluşu, 

ma liyyə,  ticarət,  sənaye,  səhiyyə,  əhali,  təbii  sərvətlər,  coğrafiya,  poçt-teleqraf,  hərbi  və  başqa  məsələlə ri,  hə mç inin 

Amerika mandatlığına münasibəti öyrən məli idi. Hacı Zeynalabdin Tağıyevin evində qalan general Harbord Baş nazir Nəsib 

bəy Yusifbəyli, xa ric i işlər naziri Mə mməd  Yusif Cə fərov, yolla r na ziri Xudadat bəy Məlik -Aslanov və digər rəsmi şə xslərlə 

danışıqlar  aparmışdı.  Harbord  Bakıda  keçirdiyi  görüşlər  zamanı  Azərbaycan  Parlamenti  və  Hö ku məti,  xalq  maarifinin 



Yüklə 6,32 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   262   263   264   265   266   267   268   269   ...   282




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə