[]

463 

 

Bu  zaman  "Hü mmət"in  redaktoru  Nəriman  Nərimanov  idi.  Redaksiya  heyətinə  mü xtəlif  vaxt larda  Dadaş  Bünyadzadə, 

Sultanməc id  Əfəndiyev, Hə mid  Sultanov, Tağı Şahbazi və b. da xil olmuşla r.  Yeni nəşrin sonuncu - 113-cü nömrəsi (ilk 

35 sayı həftəlik, 36-43-cü sayları günaşırı, sonrakı sayları isə gündəlik) 1918 il iyulun 30-da çıxmışdır. 

"Hümmət"in  səhifələrində,  əsasən,  fəhlələri  sosialist  inqilab ına  səsləyən  məqalələr  dərc  edilirdi.  Bakıda  sovet 

hakimiyyəti qurulduqdan sonra qəzet daşnak-bolşeviklərin rəhbərlik etdiy i  Bakı  Xalq  Ko missarları Sovetinin tədbirlərini 

işıqlandırmışdır.  1918  il  iyulun  31-də  Bakı  Xalq  Ko missarları  Sovetinin  (" Bakı  ko mmunası")  süqut  etməsi  ilə 

"Hümmət‖in  nəşri  dayandırıldı.  Qəzet  1919  ilin  mayından  1920  ilin   mayına  qədər  Həştərxanda  çap  olun muşdur.  Bu 

müddət  ərzində  "Hü mmət"in   cəmi  44  nö mrəsi  çıxmışdır.  Həştərxan   nəşrinin  redaktorları  mü xtəlif  vaxtlarda  Dadaş 

Bünyadzadə, Məmməd Səid Ordubadi olmuşlar. 

 

Əd

:. Azərbaycan tarixi, 7 cilddə, c.5, B., 2001; Siyasi tarix, c.l., B., 1995.

 

 

"HÜMMƏT"  FRAKS ĠYAS I  -  A zərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyəti  Parlamentində  "Hü mmət"  (menşevik)  parti-

yasını  təmsil  edən  fraksiya.  Fraksiyaya  Səməd  ağa  Ağamalıoğlu  başçılıq  edirdi.  " Hü mmət"  (menşevik)  partiyasını 

Parla mentdə  5  deputat  təmsil  edird i  (ba x  A zərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyəti  Parla menti).  Fra ksiyanın  üzvü  Əkbər  ağa 

Şey xülislamov Paris sülh konfransında iştirak edən nü mayəndə heyətinə daxil ed ilmişdi. "Hü mmət" fraksiyasının ü zvləri 

Parla mentin ma liyyə-büdcə, təsərrüfat, aqrar, sorğu ko missiyalarının tərkibinə da xil ed ilmişdilər. Fraksiyanın ü zvü Qasım 

bəy Ca ma lbəyov Müəssislər Məclisinin  çağırılması üzrə  Mərkəzi ko missiyanın üzvü  id i. Azə rbaycan Xa lq Cü mhuriyyəti 

Parlamenti  açılarkən,  "Hü mmət"  fraksiyası  tərəfindən  Ə.Şey xü lislamov  çıxış   edərək,  Parlament  ü zvlərini  partiyanın 

bəyannaməsi  ilə  tanış  etmişdi.  Bəyannamədə  fəhlə  hüququ,  qadın  azadlığı,  torpaq  məsələsi  kəskin  şəkildə  qoyulurdu. 

Fraksiya  Höku mət qarşısında konkret tələblər  irəli sürürdü. Fraksiya rəhbəri Səməd ağa Ağamalıoğlunun başçılıq etdiyi 

aqrar  ko missiyanın  yaradılması  da  təsadüfi  deyild i.  Belə  ki,  kəndlilərin   ağır  vəziyyəti  Parlamenti  xüsusi  komissiya 

yaratmağa  məcbur  etdi.  Lakin  aqrar  ko missiyanın  işləri  başa  çatmadı,  aqrar  qanun  layihələrin in  heç  biri  qanun  statusu 

almadı  və  bununla,  Azərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyətinin  varlığı  üçün  zəruri  olan  ən  mühü m  məsələlərdən  biri  həll 

olunmamış  qaldı.  "Hü mmət‖  partiyasından  olan  deputatlar  da  sosialistlər  fraksiyası  tərkib ində  Azərbaycan  Xalq 

Cü mhuriyyəti  Höku mətinin  fəaliyyətinə  münasibətdə  kəskin  mü xalifətdə  olmuş  və  Şimali  Azərbaycanın  yenidən 

Rusiyanın tərkibinə qatılmasında fəal ro l oynamışlar. 

 

Əd.: 

Azərbaycan tarixi, 3 cilddə, c.3, B., 1973; Azərbaycan tarixi, 7 cildd ə, c.5, B., 2001.

 

 

HÜS EYN  CAVĠD,  Hüseyn  Abdulla  oğlu  Rasizadə  (24.10.1882,  Naxçıvan-  5.12.1941,  Rusiya,  İrkutsk 

vilayətinin Tayşet rayonu, Şevçenko kəndi) - şair, dra maturq, maa rif   xadimi.   Tanın mış   ruhani ailəsində doğulmuşdur. 

İlk  təhsilini  Naxçıvanda  moilaxanada  (1891-95)    sonra  isə  Məhəmmədtağı  Sidqin in  məktəbində  almışdır  (1895-98).  

Klassik  üslubda  ilk  şerlərinı  də  ―Gülçin‖  və  "Salik"  imzaları  ilə  burada  yazmışdır.  1899-1903  illərdə  Cənubi 

Azərbaycanda  olmuş,  Təbrizin  Talibiyyə  mədrəsəsində  təhsilin i  dava m  etdirmişdir.  İstanbul 

Universitetinin  ədəbiyyat şöbəsini bitirmişdir (1909). Təsəvvüf fəlsəfəsini, Şərq-Qərb ədəbiyyatı və  

tarixin i,  ərəb,  fars  və  türk  dillərini  öyrən mişdir.  Təbrizdə  ticarət lə  məşğul  olmuş,  universiteti 

bitird ikdən  sonra  Na xçıvanda  açdığ ı  xüsusi  mə ktəbdə,  Tiflisdə  Qa fqaz  Müsəlman ları  Ruhani 

İdarəsinin altısinifli məktəbində, Gəncədə "Məktəbi-ruhaniyyə"də müəllim işləmişdir. 

İlk yazıları 20 əsrin əvvəllərində "Şərq i-Rus" və "İrşad" qəzetlərində, "Füyuzat" jurnalında 

çap olunan Hüseyn Cavid əsrin 10-cu illərindən etibarən "Həqiqət", "Məktəb", "İqbal", "Yeni İqbal" 

və s. qəzet və jurnalla rda lirik-ro mantik şeirlərin i,"Zavallı qadın" ("Maral")  faciəsini, "Na xç ıvanda 

nələr gördüm", "Na xçıvana nə la zım", "Həsbi-hal", "Na ka mlıq", "Mirzə Abdulla Məhə mməd zadə" 

məqa lələ rin i  dərc   etdirmişdir.  1913  ildə  "Ana"  faciəsi,  "Keç miş  günlər"  şeirlər  toplusu  nəşr 

olunmuşdur. 

Hüseyn  Cavid  sənəti  bədii  növ,  janr  və  forma  cəhətdən  zəngindir.  O,  lirik  şeirlərin,  lirik-epik  poemaların ı, 

Azərbaycan ədəbiyyatında ilk mən zu m fac iə və dra mla rın müəllifidir. Yarad ıcılığının  ilk dövrlə rində ictimai-siyasi lirika- 

ya daha ço x d iqqət vermişdir. "Öksüz Ənvər", "Çoban türküsü", "Kiç ik sərsəri", "Dün və  bugün", "Qadın", "Görmədim", 

"Vərə mli  qız"  və   s.  şerilərində  sosial  əda lətsizliy in  hökm  sürdüyü  cəmiyyətdə  ə məkç i  insanların  faciə li  həyatı  təsvir 

edilir.  "Məsud  və  Şəfiqə"  şerində  Bakı  neft  mədənlərində  çalışan  fəhlələrin  dözü lmə z  vəziyyəti  sahibkarları  tüfeyli, 

firavan  həyatı  ilə  qa rşılaşdırılır.  "Sən  nəsin,  kimsin  deyən  ariflərə"  (1912)  poemasında  şair  insanlara  işıqlı  həyat,  azad 

gələcək  yolu  arayırd ı.  "Məzlu mla r  üçün"  (1914),  "Hər  ilah ı  qarşısında"  (1917)  şeirlə rində  impe ria list  müharibə lərinə 

nifrət ə ksini tap mışdır. 

Hüseyn Cavid daha ço x dramaturq  kimi tanın mışdı  Onun fəlsəfi və tarixi faciələri, ailə-məişət dramları üslub, 

yazı  manerası,  fo rma  yeniliyi  baxımından  Azərbaycan  dramaturgiyasında  yeni  bir  mərhələ  yaratdığı  kimi,  milli  teatr 

mədəniyyətinin  inkişafına  da  qüvvətli  təsir  göstərmiş,  "Cavid  teatrı"  kimi  s əciyyələndirilmişdir.  Dra maturg iyasında 

dövrün  ümu mbəşəri,  böyük  ictimai-siyasi  və  mədəni  əhəmiyyətə  malik  problemləri  əksini  tapmışdır.  Mənzu m  "Ana" 

(1910) pyesində nəciblik, sədaqət, mə rdlik  kimi keyfiyyətlərin yaln ız sadə insanlarda olduğu göstərilir. "Mara l"  (1912) 

faciəsində  şəxsiyyət  və  qadın  azadlığı  məsələsi  qald ırılır,  a ilə  münasibətlərində  mürtəce  ə xlaqi  görüşləri  tənqid  edilir. 

Azərbaycan ədəbiyyatında ilk  mə zu m  faciə olan "Şey x  Sənan" (1914) əsərində  xa lqla rı b ir- birindən ayıran dini və  milli 

təəssübkeşlik ə leyhinə üsyankar etira z ruhu hakimd ir. 

 

---