[]



Yüklə 6,32 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə35/282
tarix08.03.2018
ölçüsü6,32 Mb.
#30849
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   282

84 

 

lərin  və  müə llim  heyətinin  istifadəsi  üçün  kitab xana  yara -dıldı.  1919  ildə  kitab xananm  fondunda  250  nüsxə  çap 



vahidi  olmuşdur.  Kitab xanada  nadir  kitablar,  q iymət li  əlya zma ları,  şərqşünaslığa,  o   cü mlədən  a zərbaycanşünaslığa  aid  

əsərlər toplanırd ı. 

Kütlələrin  maariflən məsi  üçün  "Kooperasiya  ittifa-q ı"nm  kitab xanalan,  eləcə  də  "İqla"  cəmiyyəti  nəzdinde  olan  

kitab xanalar  da  mühü m  əhəmiyyət  kəsb  edirdi.  "Kooperasiya  ittifaqı"nın  kitab  anbarı  bütün  ş əhərdə  özii-nün  rayon 

şöbələrin i açırdı. 

Azərbaycan  Höku məti  tərəfindən  kitab xana  işinin  inkişafma  böyük  yardım  göstərilirdi.  Mü xtə lif  nazirliklər  ö z 

əmekdaşları üçün kitab xanalar açırdılar.  Xalq Maarifı  Na-zirliyi quru mları  respublikada kitab xana işinin  inkişafı sahəsində 

xeyli  iş  gördülər.  Məsələn,  Əd liyyə  Nazirliy i  hüquq  kitab xanası  yaratmaq  məqsədilə  dövlət  fondundan  50000  manat 

aynlmasına nail o ldu. Səh iyye Nazirliy i öz nəzd ində kitab xananın açılmasına 10000 manat ayırd ı. 

Azərbaycan  Cü mhuriyyəti  Parla mentin in  1919  il  sen-tyabnn  18-də  qəbul  etdiy i  qanuna  görə,  xa lq  mə ktəbləri 

kitab xanalarına türk dilində yeni kitablar almaq üçün dövlət xəzinəsindən Xalq Maarifı Nazirliyin in sərəncamına  1  mil-yon 

manat verild i. 



Aprel işğalı {1920) ərəfəsində Azərbaycanda artıq kitab fondu 95000 nüsxə o lan 11 kitabxana vardı. Lakin 1920 ilin  

əvvəllərində  regionda  vəziyyətin  mü rəkkəbləş məsi  və  hə-min  il  aprelin  27-də  Şimali  A zərbaycanm  Sovet  Rusiyası 

tərəfindən  işğalı  nəticəsində  ölkədə  xalq  maarifın in  inkişafı  sahəsində  nəzərdə  tutulan  çoxsaylı  tədbirlərin  həyata  keçi-

rilməsi yarımç ıq qald ı. 

Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin xa lq maarifinin inkişafında və mədəni quruculuq sahəsində qısa müddət ərzində  

həyata keçirdiy i mühü m tədbirler sonralar respub-likada xa lq maa rifınin təşkilində mühüm rol oynadı. 



Ədəbi  mühit.  Dünyanın  ən  zəngin   ədəbiyyatlanndan  birini  yaratmış  Azərbaycan  xalq ı  tarix  boyu  haqq-ədalət, 

bərabərlik, azad lıq idealları  ilə yaşamış, bu idealla r uğrunda  daim  mübarizə aparmışdır. Hə min  ideallar və onlar uğrun-dakı 

mübarizə  xalqın əsrlərcə yaratdığ ı edəbiyyatda -  istər fo lklorda, istərsə də yazılı bədii əsərlərdə əksin i tap mışdır. "Kitabi-

Dede  Qorqud",  "Koroğlu"  eposlarmda,  digər  qəh-rəmanlıq  dastanlannda,  Nizami  Gəncəvi,  Xaqani  Şirvani,  İmadəddin 

Nəsimi, Şah  İsmayıl  Xətai, Məhəmməd Füzu li və b. ədəbiyyat korifey lerinin eserlərində ümu mbəşəri  ide-a lla r, hu manizm, 

haqq-ədalət,  o  cümlədən  insan  haqları,  azadhq  və  vətənpərvərlik  ideyaları  tərennü m  edilmişdir.  Bütün  bunlar  19  əsrdən 

etibarən  azərbaycançıhq  ideyala-rının  meydana  gəlməsinə  zə min  yaratmışdır.  Bu  dövrdə  milli  birlik,  müstəqil  dövlətçilik 

idealları üzərində daha ar-dıcıl, daha dərindən düşünme - milli özünüdərk Azərbay-can xalqın ın daxili ehtiyacı id i. 19 əsrin  

sonu  -  20  əsrin  əv-vəllərində,  hətta  sonralar  da,  bütün  milli  a zadhq  hərəka-tlarmın  ideoloji  əsasmda  Abbasqulu  ağa 

Bakıxanov,  Mirzə  Fətəli  A xundzadə,  Cəmaləddin  Əfqani,  Həsən  bey  Zərdabi  və  bu  dövrün  digər  görkəmli  yaradıcı 

ziyalıları dayanırdı.  Bu  ideyalar, nəhayət, 20 əsrin əwelinde azerbaycançıhq ideologiyasının təşəkkülünə daha güclü təkan 

verdi.  Azə r-baycançılıq  ideologiyası,  Azə rbaycanda  milli  dövlətçilik  tə-fə kkürü  dövrün  Cə lil  Mə mmədquluzadə,  M irzə  

Ələkbər Sab ir,  Nəriman Nerimanov, Əbdürrehim bəy Haqverdiyev, Əli bəy Hüseynzadə, Hüseyn Cavid, Məhəmməd Had i, 

Abbas  Səhhət,  Abdulla  Şaiq,  Süley man  Sani  A xundov,  Yusif  Və zir  Çe mənzə min li,  Firidun  bəy  Köçerli  ve  onla rca  digər 

yazıçı,  publisist  və  maarif  xadimlərin in  əsərlərində,  konkret  fealiyyetlerində  əksini  tapdı.  Bu  dövrün  ədəbiyyatında  xalq  

kütlələrin in  azadlıq  istəyi,  inqilabi  hərəkatın  güclən mesi,  milli  şüurun  güclü  oyamşı  ilə  əlaqədar  o laraq  tənqidi  rea-lizm 

aparıcı  istiqamətə  cevrildi.  Həmin  dövrdə  Azərbay-canda  geniş vüsət  alan  istiqlaliyyət  uğrunda siyasi  mübarizə  ilə  bağlı 

azerbaycançıhq  ideologiyası  məzmunca  və  keyfıy-yətcə  yeni  mərhələyə  qədəm  qoydu  və  Azərbaycan  Xalq  

Cü mhuriyyətinin  qurulması ilə yüksək zirvəyə çatdı. Azər-baycanın şimalmda müstəqil dövlətçilik ənənelerinin d irçe-lişi və 

xalq ın  milli  təfəkküründə  baş  verən  oyanış,  mədə-niyyətin  mü xtəlif  sahələrində  olduğu  kimi,  ədebi  müh itdə  də  böyük 

canlanmaya səbəb oldu. 

Azərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyəti  A zərbaycan  xalquun  tarixi,  siyasi  və  mənevi-psixo loji  həyatında,  o  cümlədən  o 

dövriin  ədəbi-bədii  fikir  nümunəlerində  silin məz  izlər  buraxmışdır.  Cü mhuriyyət  dövrünün  öz  böyük  poeziyası,  nəsri, 

dramaturg iyası və publisistikası o lmuşdur. Araşdır-malar göstərir  ki, hətta ay da, u lduz da rəmz ve obraz  kimi rəs miləşən 

milli simvolikaya - üçrəngli bayrağa və gerbə poeziyadan, ro mantik nəsrden ve inqilab i publisistikadan keçərə k gəlmişdir. 

Aşkar  həqiqətdir  ki,  Cü mhuriyyət  dövrünün  ədəbiyya-tını  ilk  dəfə  araşdıran  və  dəyərlendirən lər  də  elə  Cü mhu-

riyyeti və  onun mədəniyyətini yaradanların ö zlə ri olmuşla r. Ədəbi prosesi tənzim edənlər və yaradanla r - Məhe mməd  Əmin  

Rəsulzadə,  M irzəba la  Mə mməd zadə,  Pa rla mentin  sedri  Əlimə rdan  bəy  Topçubaşov,  s ədr  müavin i  Həsən  bəy  Ağayev, 

Cü mhuriyyət höku mətin in sədri Fətəli xan Xoyski, həmçinin Əli bəy Hüseynzadə, Əh məd  bəy Ağaoğlu, Üze-yir və Ceyhun 

bəy Hacıbəyli qardaşları, Hüseyn Cavid, Cəlil Mə mmədqulu zadə, Məhə mməd Hadi, Əh məd Cavad, 




Yüklə 6,32 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   282




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə