[]

122 

 

il"   dərsliy inin   tərtibi  işinə  cə lb  o lunmuşdur.  Ba kı  teatr  truppasında,  "Nicat"  cə miyyətin in  teatr  bö lməsində  aktyorluq 

etmişdir.  Bəd ii yaradıcılığa  19 əsrin axırlarında "Tamah kar"  ko mediyası  ilə başlamış,  Birinci rus inqilabı illərində azad lıq  

ideyalarını,  xalq hakimiyyətini tərənnü m edən "Qonaqlıq", "Yu xu", "Kövkəb i-hürriyyət", "Tutuquşu" hekayələrin i yazmış, 

Şəmsəddin  Samin in  istibdada  qarşı  xalq  üsyanını  təsvir  edən  "Dəmirçi  Gavə"  pyesini  tərcümə  etmişdir.  1913-14  illərdə 

"Qorxulu nağıllar" hekayələr silsiləsini yaratmışdır. Sovet hakimiyyəti illərində bədii nəsr ("Qan bulağı", "Cəhalət qurbanı", 

"Namus",  "Ümid  çırağı",  "Nə  üçün",  "Zarafat",  "Mister  Qreyin  köpəyi",  "Qatil  uşaq",  "Molla  Qasım"),  dramaturgiya 

("Laçın yuvası", "Eşq və intiqam") sahəsində çahşmışdır. 

 

Əsəri: Seçilmiş əsərləri, 2 cilddə, B., 1968. 

 

Əd.:  Vəliyev  M.,Süleyman  Sani  Axundov,  B.,  1956;  Vəlixanov  N.,  Süleyman  Sani  Axundov,  B.,  1968;  Mirəhmədov  Ə., 

Mükafatını  vicdanından  almışdır.,.,  "Azərbaycan"  jurnalı,  1975,  №12;  M əmmədov  X.,  S.S.Axundov  haqqında  yeni  materiallar, 

"Azərbaycan müəllimi" qəzeti, 1975, 19 dekabr.  

 

AXUNDZADƏ  Cavad  Məhəmmədəli  oğlu  (?-?)-şair,  müəllim  və  A zərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyəti  dövrünün 

ictima i xadimi, A zərbaycan Respublikası Dövlət himn i mətninin müə llifi (ba x Əhməd Cavad) 

 

 

AXUNDZADƏ  Hacı  Səlim Mirzə  İsmayıl  Qasir oğlu(1872,  Lən kəran - 15.12.1930, İran, Ən zəli) -  ictimai-siyasi 

xadim, A zərbaycan Xalq  Cü mhuriyyəti Parla mentin in üzvü. ―Müsavat‖və bitərəflər fraksiyasını tə msil et mişdir. İlk təhsilini 

atası,  şair  Mirzə  İsmay ıl  Qasirin  (1805-1900)  Lənkəranda  açd ığı  üsuli-cədid   məktəbində  almış,  sonra  gimnaziyada 

oxu muşdur.  Daha səkkiz  il  Ərdəbildə, Zəncanda,  Nəcəfdə təhsilini davam etdirmiş,  ilahiyyat elmlərinə 

yiyələn mişdir.  Lən kərana  qayıtdıqdan  sonra,  ş əhər  polis  idarəsində,  sonralar  isə  mü lkədar  Əskər  xan 

Talışinskinin  yanında  katib  işləmiş,  b ir  müddət  mollalıq   etmişdir.  1911  ildən  şəhər  gimnaziyasında 

şəriətdən  və  fransız  dilindən  dərs  demişdir.  1915  ilin  əvvəllərində  Türkiyəyə  getmişdir.  1917  ilin 

yayında  vətənə  qayıtdıqdan  sonra  "Türk  Ədəmi-Mərkəziyyət  "Müsavat"  partiyasına  daxil  olmuşdur. 

Partiyanın  birinci  qurultayında  (1917,  26-31  oktyabr)  iştirak  etmiş,  Zaqafqaziya  ko missarlığında  fəa-

liyyət göstərmiş, Zaqafqa ziya seyminin Müs əlman fra ksiyasının üzvü olmuşdur. Axundzadə Azərbaycan 

Milli  Şurasının  ü zvü  id i.  1918  ildə  daşnak  cəllad ı  Andronik  Zəngəzurda  azərbaycanlı  əhalin i 

amansızcasına  qətlə  yetirdikdə,  A xundzadə  mahalın  erməni  quldurlarından  təmizlən məsində  önəmli 

fəaliyyət  göstərmişdir.  A xundzadə  Azə rbaycan  Xalq  Cü mhuriyyəti  Pa rla ment inin  üzvü  seçilmiş, 

"Müsavat"  partiyasının  ikinci  qurultayında  (1919,  2-11  dekabr)  yaxından  iştirak  etmişdir.  A zərbaycan 

Xalq  Cü mhuriyyəti  dövründə  Bakıda  və  Azərbaycanın  digər  bölgəIə rində  həyata  keçirilən  mədəni-maa rif  tədbirlərinin  

təşkilatçıla rından olmuşdur. Aprel işğalından (1920) sonra İranın Ənzə li şəhərinə köç müş, orada hökumət  mə ktəbində şəri-

ətdən dərs demişdir. A xundzadə İrandakı müsavatçıların fəaliyyətinə rəhbərlik edənlərdən olmuşdur. 

 

Əd.: Əliyev M, Hacı Səlim Axundzadə, "Odlar yurdu" qəzeti, 1990, № 24; Oruclu M., Azərbaycanda və mühacirətdə Müsavat 

partiyasının fəaliyyəti (1911-1992), B., 2001. 

 

AXUNDZADƏ (A xundov) Mirzə Fətəli Məhəmmədtağı oğ lu (12.7.1812, Şəki - 10.3.1878, Tiflis) - ictimai xadim, 

yazıçı,  mütəfəkkir.  Azərbaycan  dramaturgiyası,  bədii  nəsri,  ədəbi  tənqidi  və  publisistikasının  banisi,  Şərqdə  milli  azad lıq  

ideyalarının ilk təbliğatçısı. Mollaxanada o xu muş, atalığı A xund Hacı Ələsgərdən, gəncəli Mo lla Hüseyn Pişnamazzadədən, 

şair Mirzə Şəfi  Vazehdən xüsusi dərslər almış, fars dillərini,  xəttatlığı, şəriət elmlərin i öyrənmişdir. 

1833  ildən Nu xa  (Şə ki) qəza   mə ktəbinə da xil o lmuş, bir il rus dilində təhsil a lmışdır. A xundzadə 

1834  ildə  A xund  Ələsgərin  təşəbbüsü  ilə   Tiflisə  köçərək  Qafqa z  can işinliyi  Baş  idarəsin in  dəf-

tərxanasında mü lki işlə r ü zrə  baş tərcüməç inin  kö mə kçisi,  6 aydan sonra is ə tərcüməç i işlə mişdir. 

1852  ildə  Qafqa z  canişinin in  baş  tərcüməçisi,  1858  ildə  canişinliyin  Baş  siyasi  idarəsinin 

tərcüməç isi  təyin  olunmuş,  Rusiya  ilə  İran  və  Türkiyə  arasında  məsul  diplo matik  danışıqlarda  və 

inzibati  tədbirlərin  həyata  keçirilməsində  iştira k  et mişdir.  1836-40  illə rdə  Tiflis  qəza  məktəbində 

Azərbaycan  və  fars  dilləri  müəllimi  işlə mişdir.  A xundzadə  Tiflisdə  diyarın  elmi  təşkilatla rın ın 

işində fəal iştirak etmiş, 1851 ildən Rusiya İmperator Coğrafıya Cəmiyyəti Qafqaz şöbəsinin həqiqi 

üzvü  seçilmiş,  1864  ildən  Qafqaz  arxivlərini  tədqiq  edən  "Qafqaz  Arxeoqrafiya  Ko missiyası"nın 

tədqiqat  işlərinə   cəlb   edilmişdir.  1873  ildə   ona  polkovnik  rütbəsi  verilmişdir.  Ömrünün  sonunda 

siyasi etibarsızlıqda ittiham edilərək işdən çıxarılmışdır. 

Axundzadə  məsul  dövlət  işlərin i  yerinə  yetirmə klə   yanaşı,  bədii  yaradıc ılıq la  da  məşğul  olmuş,  1850-55  illə r 

arasında  mövzusu  xalq  həyatı  və  məişətindən  alınmış  "Hekayəti-Mo lla  İbrahimxəlil  kimyagər",  "Hekayəti-Müsyö  Jordan 

həkimi-nəbatat  və  dərviş  Məstəli  şah  caduküni-məşhur",  "Sərgüzəşti-vəziri  xani-Lənkəran",  "Hekayəti-xırs  quldurbasan", 

"Sərgüzəşti mərdi-xəsis" ("Hacı Qa ra"), "Mürafiə vəkillə rin in hekayəti" adlı a ltı 

---