[]

130 

 

Sənsiz  nedəm Allahı mən, dini mə n,  

Azərbaycan, mənim tacım, taxtım oy!..  

Oyanmazmı kor olası baxtım oy?! 

 

Almas İldırımın bu dövr yaradıcılığı A zərbaycan mühacir poeziyasının parlaq nümunələrindəndir: "Boğulmayan bir 

səs" (1936), "Azərbaycan  mahnıla rı"  (1938), "Bayatılar" (1943,  1947), "Seçilmiş şeirləri" (nəşri 1953), "İgidlə rə səsləniş" 

(nəşri  1990)  kitabları,  "Qa ra  dastan",  "Bir  gün  gələcək",  "Sürgün"  və  s.  poemaları.  Almas  İldırım  haqqında 

"Azərbaycanfilm" kinostudiyasında sənədli film çəkilmişdir (rej. Z.Məhərrə mov, 1990). Bakıda adına küçə var. 

 

Əsərləri: Azərbaycanın didərgin salınmış övladı - şair Almas İldırım şeirlərilə, B., 1990; Qara dastan. Şeir və poemalar (tərtibçi 

M aarif Teymur), B., 1994. 

 

Əd.: Cəfər Rəmzi, İldrım Almaszadə, "Ədəbiyyat və İncəsənət" qəz., 1988, 18 mart; Osmanoğlu M., "Yurd üçün qanlı bir çiçək 

olmadım...",  "Gənclik"  jurnalı,  1988,  №10;  Teymurov  M.,  "Azərbaycan. M ənim  tacım,  taxtım  oy",  "Azərbaycan  gəncləri",  1989,  19 

sentyabr; Vəliyev K., "Əlvida, ey  gözəl Bakı, əlvida!", "Açıq söz", 1990, №l; Nəbi Xəzri, "Allahım, mən neçin şair doğuldum", "Əİ", 

1990, 30 noyabr; Nəbiyev B., Didərgin şair, B., 1995.  

 

ANAPLI  (Mə mmədov) Əbülhəsən (1894, Quba -1921, Ba kıda  dəfn edilmişdir) - a ktyor. 1910-11 illə rdə "Səfa" və  

"Nicat"  mədəni-maarif cə miyyətlərinin teatr truppalarında,  1916  ildən Zülfüqar və  Üzey ir "Hacıbəyli 

qardaşlarının opera-operetta artistləri dəstəsi"ndə fəaliyyət göstərmiş, Qafqazın, İranın b ir ço x şəhərində 

qastrol  səfərlərində  olmuşdur.  Komik  a ktyor  olan  Anaplı  Xa lq  Cü mhuriyyəti  dövründə  (1918-20) 

Azərbaycan  dra maturgiyasının  ən  ya xşı  nü munələrində  -"Hac ı  Qara"da  (M .F.A xund zadə)  Kərə mə li,    

"Evliykən        subay"da  (Z.Hac ıbəyli)  Qaraç ı,  "Arşın  mal  a lan"da  və  "Məşədi  İbad"da  (Ü.Hac ıbəyli) 

Vəli, Ha mba l və s. ro lları ifa et mişdir. 

Bu  illərdə o, eyni  za manda  musiqili teatr s əhnəciklərində çıxış  et miş,  milli teatr s ənətimizin  

təbliğatçıla rından  olmuşdur.  "Hacıbəyli  qardaşlarının  opera-operetta  artistləri  dəstəsi"  Əbülhəsən 

Anaplının  şərəfınə  "Cəhənnəm"  tamaşasını  göstərmişdir.  Qarabağda  qastrolda  olarkən  ermən i-daşnak 

qaraguruhçuları tərəfindən xaincəsinə qətlə yetirilmişdir. 

"ANARXĠYA" -  Bakıda  fəaliyyət göstərmiş ən iri anarxist təşkilat.  1905  ildə yaradılmış bu 

təşkilata  ermən i  terrorçu  "Hnçak"  partiyasının  keç miş  üzvü  S.Ka laşyants  başçılıq  edirdi.  Ka laşyantsın  (ədəbi  təxə llüsü 

A.Sevuni)  1906  ilin  əvvəlində  nəşr  etdirdiyi  "Mübarizəyə  və  anarxiyaya  doğru"  kitabçasında  anarxizm  hərəkatının  

prinsipləri  şərh  olun muşdu.  1905  ildə  ermən i-daşnakların  a zərbaycanlılara  qarşı  törətdikləri  qırğından  sonra  anarxistlərin  

təsiri  xey li  gücləndi.  Bu  za man  və zifəli  şə xslərə  və  sənayeçilərə  qarşı  terror  a ktları  geniş  hal  ald ı  ki,  bu  da  anarxistlərin  

fəaliyyəti üçün əlverişli şərait yaratdı. Anarxistlərin başlıca  prinsipi onla rın  insan azadlığına  zidd saydıqları hər hansı dövlət 

hakimiyyətinin  məhv edilməsi id i. Əsası hələ  M.Bakunin  və P.Kropotkin tərə findən qoyulmuş anarxist təsəvvürlərə görə, 

Rusiyada  xalq ın  iradəsi  ilə anarxizm  ideyalarına əsaslanan inqilab  labüddür. Sonra  isə dövlətçiliyin  xarabalıqları ü zərində 

kollekt iv ə məyə və mü lkiyyətə əsaslanan azad şəhər və kənd ic ma ları yarad ılmalıdır. O dövr anarxistlərin in fəa liyyətində iki 

əsas cərəyan özünü göstərirdi -  Kropotkin in ardıcılları anarxist-ko mmunistlər və həmkarlar təşkilatlarında işləyən anarxist-

sindikalistlər.  Kropotkin  deyird i  ki,  "bizim  ko mmunizmimiz-anarxist,  höku mətsiz  ko mmunizmd ir,  a zad  insanların  

ko mmunizmid ir". 

Bakı  anarxistlərin in  sosial  tərkibinin  xüsusiyyəti  onda  idi  ki,  onların  sıralarına  fəhlələrdən  başqa,  sonralar  xeyli 

sayda sinfi simasını it irmiş ünsürlər, o cü mlədən ermən i quldurları da qoşulmuşdu. Təşkilata bir neçə sosial-de mo krat və  

"Hnçak"  partiyasının  üzv ləri  də  daxil  olmuşdu.  Anarxistlərin  Bakıda  ilkin  fəaliyyət  istiqamətlərindən  biri  anarxizm 

banilərinin   ideyalarının  təbliği,  broşür  və  intibahnamə lərin  nəşri  idi.  Bu   məqsədlə  mətbəə  də   yaradılmışdı.  La kin  ə məli 

fəaliyyətdə  onlar  əsasən  ekspropriasiya  və  terrorçuluqla  məşğul  olurdular.  A zərbaycan  xalq ına  qarşı  q ırğın lar  törətməyə  

çalışan ermənilər bu  işdə xüsusi fəallıq göstərirdilər. Fərdi terrorla yanaşı, iqtisadi təxribat da törədilird i.  Siyasi və iqtisadi 

tələblərlə  bağlı  o lan  "məfkurə li  anarxizm"  tədric lə  prinsipsiz  e kspropriatorluğa,  zora kılıqla  pul  qoparmağa,  soyğunçuluğa 

çevrildi.  1906  ilin   sentyabrında  daşnaklar  anarxistlərin  ö ldürdüyü  Mantaşov  zavodunun  direktoru,  " Daşnaksutyun" 

partiyasının  üzvü  C.Dolu xanovun  qisasını  alaraq  S.Kalaşyantsı  qətlə  yetirdilər.  Buna  cavab olaraq  anarxistlərin  yaraqlılar 

dəstəsi "Daşnaksutyun"a müharibə elan etdi.  Nəticədə  1906-07  illərdə 17 daşnak və 11 anarxist öldürüldü. 1908-09  illərdə  

Bakıda  anarxistlərin   həbsi  kütləv i  xarakter  ald ı  və  nəticədə  anarxizm  hərəkatı  xeyli  itki  verərək,  əslində,  Azərbaycanın 

siyasi səhnəsindən çıxdı. 

 

Əd.:    К  о  м  и  н  B.B.,  Анархизм  в  России,  Калинин,  1969;    Багирова  И.С.  Политические  партии  и  организации 

Азербайджана в начале XX вeкa, B., 1997. 

 

ANAġ KĠN  İvan  İvanoviç  (1880,  Tambov  quberniyası  -1938)  -  fəhlə  hərəkatı  iştirakçısı.  A zərbaycanda  sovet 

hakimiyyəti qurulması uğrunda mübarizə  aparmışdır.1901 ildə Ba kıya  gəlmişdir. 1905 ildən Rusiya Sosial-De mokrat Fəhlə  

Partiyasının  (RSDFP)  və  Bakı  fəh lə  deputatları  sovetinin  üzvü  olmuşdur.  1917  il  Fevral  inqilabından  sonra  RSDFP-nin  

bolşevik Bakı  ko mitəsinin, qırmızı hərbi drujinanın ü zvü, Ba kın ın Qaraşəhər rayonu fəhlə deputatları sovetinin sədri,  Bakı 

Fəhlə Konfransı rəyasət heyətinin üzvü olmuşdur. 1919 ilin  aprelində Zaqafqaziya hə mkarlar ittifaq ları ö lkə  şurasının sədri, 

həmin  ilin  mayında  RK(b)P  Qa fqaz  ölkə  ko mitəsinin  üzvü  seçilmişdir.  Azərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyəti  e lan  olunduqdan 

sonra dövlət əleyhinə geniş 

---