[]



Yüklə 6,32 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə83/282
tarix08.03.2018
ölçüsü6,32 Mb.
#30849
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   282

153 

 

problemlə rin həllində əsas çıxış yolu olduğunu vurğuladı. De kabrın 17-də keç irilən ic lasda əsas müza kirə Mə mməd Həsən 



Hacınskinin  qald ırdığı  Cənubi  Qafqaz  Respublikaları  Konfederasiyası  məsələsinin  konfransın  gündəliyinə  çıxarılması 

ətrafında  getdi.  Erməni  nü mayəndə  heyəti  bu  məsələdə  hökuməti  tərəfindən  səlahiyyətli  olmadığın ı,  lakin  konfederasiya 

məsələsini prinsipcə dəstəkləyə biləcəklərini bəyan etdi. Konfederasiya  məsələsi A zərbaycan tərəfindən ü mu mi  iclasda da 

irə li  sürüldü.  Ermən i  nümayəndə  heyəti  bu  təklifi  dəstəklədi.  Nət icədə,  müvafiq  qətnamə  qəbul  edilməsi  qərara  a lındı. 

Hə min  məsələnin növbəti Tiflis konfransının  mü zakirəsinə çıxa rılması və hazırlan ması üçün Cənubi Qa fqaz respublika ları 

hökumətlərinə  müvafiq  təklif  verilməsi  nəzərdə  tutuldu.  Ərazi  məsələsinə  gəldikdə,  bu  məsələnin  mü zakirəsi  17  dekabr 

iclasında  da  baş  tutmamış,  növbəti  iclasa  saxlanılmış,  məhkəmə-hüquq  münasibətlərinə  və  konsulluq  agentliklərin in  təsis 

edilməsinə  dair  məsələlərin  isə  konfransın  gündəliyinə  salın ması  qərara  alın mışdı.  Fətəli  xan  Xoyskin in  s ədrlik  etdiy i  19 

dekabr iclasında konfederasiya məsələsinə yenidən önəm verilmiş, konfransın sonuncu - 21 dekabr tarixli  iclasında tərəflər 

arasında  əvvəlki  iclaslarda  razılaşdırılmış  formada  əlavə  məsələlər  mü zakirəyə  çıxarılmışdı.  Ərazi,  qaçqınlar,  ticarət  və 

dəmir yolla rına da ir müqavilə lərin bağlan ması məsələ lərinə ə lavə olaraq, hər iki respublika vətəndaşlarının məhkə mə -hüquq 

münasibətlərinə  dair,  həmçin in,  A zərbaycan  və  Ermənistanın  mü xtəlif  şəhərlərində  konsulluqların  təsisi  məsələləri  də 

konfransın gündəliyinə daxil edilmişdi. 

Konfrans Bakıdakı işini yekunlaşdıraraq, konfederasiya  məsələsi ilə yanaşı,qalan  məsələlərin də  müzakirəsini Tiflis 

konfransına keçirməyi qərarlaşdırdı (bax Zaqafqaziya konfransı). Konfrans bəyan etdi ki, hər  iki respublika arasında hərbi 

əməliyyatlar  dayandırılmalı  və  bütün  mübahisəli  məsələlər  sülh  yolu  ilə  həll  olun malıd ır.  Ümu miyyətlə  isə,  konfrans  iki 

dövlət  arasındakı  gərg in  münasibətlərə  heç  b ir  aydınlıq  gətirmədi,  mübahisəli  sərhəd-ərazi  məsələlərinin,  o  cü mlədən 

Zəngəzur proble minin hə llində ə mə li addımlar at mad ı, tərə flər a rasındakı  ziddiyyətləri hə ll edə bilməyərək,  işini yarımçıq  

dayandırdı. 

 

Əd.:

Aзepбaйджанская  Демократическая   Pecnублика  (1918-1920), Внешняя  политика  (документы  и  материалы) ,  Б.,  1998

Aзepбaйджанская  Демократическая  Pecnублика .  Документы и материалы  (1918-1920),  Б., 1998;  



Azərbaycan tarixi,  7 cilddə, c,5, 

B., 2001; 

 

AZƏRBAYCAN-ERMƏNĠS TAN  SAZĠġ Ġ  (1919)  -  noyabrın  23-də  Tiflisdə  imzalan mışdır.  Cənubi  Qafqazda 

müstəqil  respublikalar  yarandıqdan  sonra  qarşıda  ərazi-sərhəd  məsələlərin in  həll  edilməsi  məsələsi  dururdu.  Ermənistan 

Respublikası istər A zərbaycana,  istərsə də  Gürcüstana qarşı ərazi  iddiaların ı təcavüzkarlıq və etnik təmizləmə siyasəti ilə 

həyata  keçirməyə  çalışırd ı.  1919  ilin  payızında  Ermənistanın  Azərbaycana  qarşı  ərazi  iddia ları  daha  kəskin  şəkil  ald ı. 

Azərbaycan Höku mətin in dövlətin ərazi bütövlüyünü qorumaq üçün həyata keçirdiyi tədbirlər ermən ilə rin hərb i-dip lo matik 

fəaliyyətini  puça  çıxard ı.  A BŞ-ın  və  İngiltə rənin  Qafqa zdakı  nü mayəndələri  bölgədə  hərbi  vəziyyətin  kəskin ləşməsinin  

Paris sülh konfransının  işinə  maneçilik göstərəcəyi barədə narahatlıqlarını A zərbaycan və Ermənistan hökumət başçılarına 

bildirdilər. ABŞ nümayəndəsi C.Rey tərəflər arasındakı  mübahis əli  məsələ ləri dinc yolla həll et mə k üçün Tiflisdə konfrans 

keçirilməsin i təklif edird i.  Noyabrın  20-22-də Tiflisdə Azərbaycan və Ermənistan hökumət başçıları  Nəsib bəy  Yusifbəyli 

və  A.Xatisyanın  başçılığı  ilə  nü mayəndə  heyətlərinin  görüşləri  keç irild i.  Noyabrın  23-də  isə  vasitəçi-tə minatçıla r  olan  

müttəfıqlərin  Qafqazdakı  A li  ko missarının   müavini  C.Rey  və  Gürcüstanın  xarici  işlər  naziri  Y.Gegeçko rin in  iştirakı  ilə 

tərəflə r arasında saziş imza landı. 

Saziş beş maddədən ibarət idi:  1-ci  maddəyə görə, Ermənistan və Azərbaycan hökumətləri baş verən toqquşmaları 

dayandırmağı  və  yenidən  silah  gücünə  əl  atmamağı  öhdələrinə  götürürdülər;  2-ci  maddə  ilə  tərəflər  Zəngəzura  gələn  

yolların düzəldilməsi və açılması, bu yollarda hərəkətin təhlükəsizliy i üçün təsirli tədbirlər görülməsinə razılaşırdılar;  3-cü  

maddədə  tərəflər,  sərhədlər  haqqında  məsələlər  də  da xil  olmaq la,  bütün  mübahis ələri  d inc  yolla   həll  et məyi  öhdələrinə  

götürürdülər. Dinc yolla  razılığa gəlmək  mü mkün olmad ıqda, hər iki tərəf A merika polkovniki  Rey i  münsiflər  məh kəməsi 

sifəti ilə bitərə f şə xs kimi qəbul edir və onun qərarla rın ı məcburi yerinə yetirməyə ra zılaşırdılar; 4-cü maddədə noyabrın 26-

da Bakıda Azərbaycan -Ermənistan konfransının keçirilməsi qərara alınırd ı; 5-ci  maddə sazişi imzalandığ ı gündən qüvvədə 

sayır  və  parlamentlərin  təsdiqindən  sonra  hüquqi  qüvvəyə  mindiyini  təsbit  edirdi.  Lakin  real  tarixi  faktlar  göstərdi  ki, 

Ermənistan  bu  sazişlə  ü zərinə  düşən  öhdəlikləri  yerinə  yetirmədi.  Erməni  tərəfinin  günahı  ü zündən  noyabrın  26-da  

keçirilməsi nəzərdə tutulan Azərbaycan -  Ermən istan konfransı yalnız dekabrın  4-21-də baş tutdu. Bu konfransda da əməli 

qərarların  qəbul  ed ilməsi  mü mkün  olmad ı.  1920  ilin  apre lində  Cənubi  Qa fqaz  dövlətlərinin  Tiflisdəki  konfransı  za ma m 

aparılan mü zakirələr də müsbət nəticə vermədi. 

Azərbaycanda Aprel işğalının (1920) həyata keçirilməsi  ilə  1919  il A zərbaycan -  Ermən istan sazişi əhə miyyətini 

itirdi. 


Əd: Nəsibzadə N., Azerbaycanın  xarici siyasəti (1918-1920); B., 1996; Musayev İ., Azərbaycanın xarici siyasəti (XX əsr), 3 

hissədə, 1-ci hissə, B., 2003. 



 

AZƏRBAYCAN-GÜRCÜSTAN  HƏRBĠ-MÜDAFĠƏ  SAZĠġ Ġ  (1919)  -  Denikin  qoşunların ın  təcavüzü  təhlü-

kəsinə  qarşı  iki  respublika  a rasında  qarşılıq lı  müdafiə  haqqında  1919  il  iyunun  16-da  Tiflisdə  imza lan mış  sənəd.  Sazişi 

Azərbaycan  tərəfdən  xarici  işlə r  na ziri  Mə mməd  Yusif  Cəfə rov,  hərbi  na zir  Sə məd  bəy  Mehmandarov,  Baş  ərkan i-herb  

(qərargah) rə isi general-leytenant Məmməd bəy Sulkeviç,  Gürcüstan tərəfdən xa ric i  işlər na ziri  Y.P.Gegeçkori, hərbi na zir 

N.Ramişvili, hərbi nazirin müavini general-mayor Gedevanov və general Odişelid ze üç il 



Yüklə 6,32 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   282




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə