[]



Yüklə 6,32 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə97/282
tarix08.03.2018
ölçüsü6,32 Mb.
#30849
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   282

176 

 

Məlu matda  qeyd  edilirdi  ki,  bütün  bu dörd  madd ə  bir-birilə  bağlıdır  və  A zərbaycan  nümayəndələrinin  ö zü  tərə-



findən  kimə   la zımd ırsa,  elan  ed ilməlid ir.  Digər  bir  qeydə  görə,  Azərbaycan  nümayəndələri  ingilis  hökumətinin   nüma-

yəndələri  ilə görüşüb müvafiq  izahat verməli  id i. Azərbaycan - İran birgə  ko missiyasının Parisdəki fəa liyyəti a z sonra bu 

ölkələr  arasında  əməkdaşlığ ın  və  işgüzar  münasibətlərin   yaradılmasında  uğurlu  başlanğıc  oldu.  1920  ilin  mart-aprelində 

Azərbaycan - İran  konfransı (ba x Azərbaycan - İran müqavilələri) keçirildi. İki tərəf a rasında siyasi, iqtisadi, ticarət, poçt-

teleqraf,  gö mrü k,  konsulluq  mübadiləsi  və  digər  məsələlə rlə  bağlı  ikitərə fli  müqavilə lər  imza landı.  İran  A zərbaycan 

Respublikasının müstəqilliyini de-yure tanıyan dövlətlərdən biri o ldu. 



 

Əd: Həsənov C, Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində (1918-1920-ci  illər), B., 1993; Nəsibzadə N., Azərbaycanın 

xarici siyasəti (1918-1920), B., 1996. 



 

AZƏRBAYCAN  -  ĠRAN  MÜQAVĠLƏLƏRĠ  Azərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyəti  bütün  qonşu  dövlətlərlə  olduğu 

kimi, İran la da d iplo matik münasibətlər yaradılmasına xüsusi diqqət verird i. Lakin Şimali A zərbaycanda müstəqil dövlətin - 

Azərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyətinin  yaran ması  ilk  vaxt lar  İran  tərəfindən  soyuq  qarşılandı.  Azərbaycanın  İstanbuldakı 

nümayəndə heyətinin 1918  ilin  iyulunda  Cü mhuriyyətin yaran ması haqqında İran  konsulluğuna təqdim etdiyi bəyannamə 

geri  qaytarıldı,  İran ın  Azərbaycan  adlı  dövləti  tanımadığı  b ildirildi.  Lakin  bu  vəziyyət  ço x  çəkmədi,  İran ın  Azərbaycana 

münasibətində  dəyişiklik  yarandı.  İran  dip lo matiyası  hər  iki  ölkənin  vahid  dövlətdə  birləşməsi  ideyasını  ortaya  atdı.  İran  

nümayəndələrin in  1918  ilin  sonlarında  Bakıda,  1919  ilin  yanvarında  is ə  İstanbulda  irəli  sürdüyü  bu  ideya  müstəqil 

Azərbaycan  dövləti  tərəfindən  müsbət  qarşılanmad ı.  Bununla  belə,  Azərbaycan  Höku məti  İran la  diplo matik  münasibətlər 

yaradılması sahəsində fəaliyyətini davam etdird i. 1919 ilin yazında İsmay ıl xan  Ziyadxanovun rəhbərliy i ilə İrana fövqəladə 

missiya  göndərildi,  orada  dip lo matik  nü mayəndəlik  yarad ılması  və  b.  məsələlər  mü zakirə  ed ild i.  İyulun  16-da  İranda 

Azərbaycan diplo mat ik nü mayəndəliyi təsis olundu. Adil  xan Ziyad xanovun rəhbərlik etdiyi nü mayəndəlik Azə rbaycanla 

İran  arasında  ən  mühü m  sahələr  ü zrə  müqavilə  və  sazişlər  bağlan ması  üçün  zəmin  hazırlamağa  başladı.  Bu  dövrdə  Əli-

mə rdan  bəy  Topçubaşov  başda  olmaqla ,  Paris  sülh  konfransındakı  Azərbaycan  nümayəndə  heyəti  ilə  oradakı  İran  nü-

mayəndəliyi  arasında  da  danışıqla r  aparılırd ı.  Dan ışıqlarda   İran   nümayəndə  heyətinin  irəli  sürdüyü  ərazi  iddiala rı  c iddi 

qəbul  edilmird i.  Lakin  İran  nümayəndə  heyətinin  tərkibində  baş  verən  dəyişiklik  bu  işdə  müəyyən  irə liləyişə  səbəb  oldu. 

Parisdə  Azərbaycan  nümayəndələri  ilə  görüşən  İran  xaric i  işlə r  naziri  Firu z  M irzə  Qa fqazda  müstəqil  Azə rbaycanın 

mövcudluğunun  zərüriliy ini  xüsusi  qeyd  etmiş  və  İran ın  Qafqaz  A zərbaycanının  heç  bir  h issəsini  təhdid  etmədiy ini 

qətiyyətlə  bildirmişdi.  Azərbaycan  -  İran  danışıqların ı  davam  etdirmə k  qərara  a lınd ı.  1919  ilin  oktyabr  ayında  Parisdə 



Azərbaycan - İran birgə k omissiyası yaradıldı. Ko missiya iki dövlət arasında əmə kdaşlığın əsasları haqqında saziş layihəsi 

hazırlad ı.  Bu  məqsədlə  1919  il  noyabrın  15-də  Azərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyəti  Xarici  İşlər  Nazirliy i  yanında  daimi 

müşavirələr,  konfranslar  keçirilməsi  qərarlaşdırıldı.  Dekabrın  1  -də  Seyid  Ziyaəddin  Təbatəbai  başda  olmaq la,  İran  

nümayəndə heyəti Bakıya gəldi. A zərbaycan - İran konfransının  ilk  iclası dekabrın  5-də  Xarici İşlər  Nazirliy ində keçirild i. 

Elə hə min gün  müqavilə  lay ihələrini hazırla maq  məqsədilə qarşılıq lı hüquqi-siyasi, ticarət-gö mrü k-tran zit və poçt-teleqraf 

ko missiyaları  yaradıld ı.  Yo llar  naziri  Xudadat  bəy  Məlik-Aslanov  və  poçt-teleqraf  naziri  Camo  bəy  Hacınski  müvafiq  

ko missiyaların  sədrləri  təsdiq  olundular.  Siyasi,  hüquqi  və  hərbi  problemlərə  dair  məsələlərin  mü zakirəsi  zamanı 

danışıqlarda  Səməd  bəy  Mehmandarov  və  Aslan  bəy Səfikürdski də  iştirak  edird i.  Azərbaycanda  Hökumət  dəyişikliy i  ilə 

əlaqədar müəyyən fasilə verilmiş konfransın işi dekabrın 28-də yenidən bərpa edildi. A zərbaycan - İran konfransının yekun 

iclası 1920 il  martın 20-də  keçirilmişdi. Azərbaycanla İran arasında danışıqlar nəticəsində aşağıdakı  müqavilə və sənədlər 

imzalan mışdı. 

A z ə r b a  y c a n  R e s p u b l i k a s ı  (Q a f q a  z)  v ə  İ r a n  i m p e r i y a  s ı  a  r a  s ı n d a   d o s t l u q  m ü q a  

v i l ə s i. Müqavilə 4  maddədən ibarət idi.  1-c i  maddəyə əsasən, İran Azərbaycan Respublikasın ın (Qa fqaz)  müstəqilliy ini 

tanıdığını bəyan edirdi.  2-ci  maddədə razılığa gələn hər iki tərəfin dostluq münasibətləri və sabit iqtisadi əlaqələr yaratmaq  

üçün  ticarət-gömrük,  poçt-teleqraf  və  i.a.  konvensiyalar  bağladığı  qeyd  olunurdu.  3-cü  maddə  iki  dövlət  arasında səfirlik 

səviyyəsində diplomat ik  münasibətlər yaradılmasına həsr ed ilmişdi.  4-cü   maddədə  müqavilən in  2 nüs xədə fransız dilində 

imzalandığı,  həmin  gündən bir  ay  müddətində  ratifikasiya  ediləcəyi  və  ratifikasiya  aktlarının  Bakıda  mübadilə  olunacağı 

bildirilird i. Müqaviləni  Cü mhuriyyət adından  xarici işlər naziri Fətəli  xan Xoyski, ədliyyə naziri Xəlil bəy Xasməmmədov, 

yollar na ziri Xudadat bəy Məlik-Aslanov, İran impe riyası adından Seyid Ziyaəddin Təbatəbai imzala mışdılar. 

A z ə  r b a y c  a n  R e s p u b l i k a s ı (Q a  f q a z)  v ə İ r a n  i m p e r i y a  s ı  a r a  s ı n  d a  k o n s u l  k o n  v e  

n  s  i  y  a   s  ı.  17  maddədən  ibarət  konvensiyanın  1  -ci  maddəsi  ilə   tərəflərə  b ir-birin in  əra zisindəki  liman   və  ticarət  

şəhərlərində  baş  konsul,  konsul,  vitse-konsul  və  ya  konsul  agentləri  təyin  etmək  hüququ  verilird i.  Digər  maddələr  bu 

vəzifələ rə təyin olun ma, onların fəa liyyəti və bununla bağlı olan başqa məsələlə rə həsr olun muşdu. 

Bir  sıra  konvensiya  və  müqavilə  ticarət-gö mrü k  məsələləri  haqqında  idi.  T  i  c  a  r  ə  t-g  ö  m  r  ü  k    k  o  n  v  e  n 

s iy as ı  17  maddədən ibarət id i. Müqavilədə hər  iki ölkə təbəələrinin  digər ö lkə ərazisində ticarətlə,  istehsalla və nəzərdə 

tutulan  başqa  fəaliyyətlə  məşğul  olması,  bu  fəaliyyətin  tənzimlən məsi,  tranzit  və  sair  məsələlər  ətraflı  şəkildə  əhatə 

olunurdu.  Ticarət lə   bağlı  məsələ lər  9  maddədən  ibarət  xüsusi  t i c a r ə t   k  o   n  v   e   n  s  i  y  a   s  ı  n  d   a  ə ksini  tap mışdı. 

Azərbaycanla İran arasında 1  maddədən ibarət gizli  müqavilədə  il ərzində ərzaq  mallarına  ixrac  rüsumunun art ırılma ması 

nəzərdə tutulurdu.  

 

 



 

 

 



 


Yüklə 6,32 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   282




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə