[]
Yüklə 6,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- "Biz İran ilə 6 müahidənamə bağlamışıq. Bunlarda ticarət, poçt və teleqraf, gömrük, tranzit və sairə məsələlər həll edilmişdir. Bu
177
G ö m r ü k m ü q a v i l ə s i 11 maddədən ibarət idi. Hər iki tərəf yeni tarifin qüvvəyə min məsini gö zlə mə klə, İran və Rusiya arasında 1901 il 27 oktyabr tarixli gömrük bəyannaməsini, sonrakı leqal dəyişikliklərlə birlikdə, bu müqavilənin əsası kimi qəbul edir, gö mrü klə bağlı digər məsələlər üzrə razılığa gəlirdi. Digər b ir müqavilə qrupu poçt-teleqraf məsələ lərinə həsr olun muşdu. P o ç t m ü q a v i l ə s i II maddədən ibarət idi. Müqavilə tərə flə r arasında birbaşa poçt əlaqəsinin yaradılmasını təsbit edird i. Burada İran və Azərbaycanda xəbərlərin mübadilə məntəqələri, poçt xid mətinə görə tariflər və s. müəyyənləşdirilird i. Xüsusi bir müqavilə iki dövlət arasında p o ç t b a ğ l a m a l a r ı m ü b a d i l ə s i haqqında idi. 19 maddədən ibarət o lan bu müqavilədə İrandan Azərbaycana və əksinə, həmçin in tran zit vasitəsilə poçt bağlamaları göndərilməsi tənzimlənirdi. 18 maddəli t e le q r a f m ü q a v i l ə s i ilə iki dövlət arasında teleqraf əlaqəsi yaradılırd ı. Hər iki ölkənin sakinlərinə digər ölkənin ərazisi vasitəsilə tranzit teleqram göndərmək hüququ verilird i. Müqavilədə teleqraf xəbərlərinin sirrin in qorunması, tarif və digər məsələlər də əksin i tapmışdı. Bunlardan əlavə, Azərbaycan və İran arasında məhkə mə qərarlarının ic rası, bəzi cə zala rın A zərbaycan və İran təbəələrinə tətbiq edilmə məsi, cinayətkarla rın b ir-birinə verilməsi haqqında konvensiyalar da imza lan mışdı. Azərbaycan-İran müqavilə lərinə A zərbaycan Xa lq Cü mhuriyyəti Parla mentin in 1920 il aprelin 15-də, yüz q ırx birinci iclasında baxılmışdı. Parlamentdə çıxış edən xarici işlər naziri Fətəli xan Xoyski demişdi: "Biz İran ilə 6
təsdiq etmişdi. Lakin 12 gün sonra Azərbaycan Cü mhuriyyəti süquta uğradı. Azə rbaycan SSR isə sovet hökumətinin d iktəsi ilə bu müqavilə ləri tanımaqdan imt ina et məyə məcbur o ldu.
Azərbaycanın xarici siyasəti (1918-1920), B., 1996. AZƏRBAYCAN ĠS TEHLAK CƏMĠYYƏTLƏRĠ ĠTTĠFAQI, A zərittifaq - Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətində istehlak kooperasiyasının rəhbər təşkilat və təsərrüfat mərkə zi. A zərbaycanda kooperasiya hərəkatı neft mədənləri rayonlarında (Balaxanı, Bibiheybət) fəhlə istehlak kooperativlərinin təşkili ilə başlanmışdır. İlk istehlak cəmiyyəti Bakıda (1887), daha sonra is ə Xankəndidə (1899) yaradılmışdır. 1915 ilin may ında Bakın ın 12 istehlak cəmiyyəti (10 mədən-zavod və 2 şəhər) birləşərək "Topdansatış Əməliyyatları Cə miyyəti - Kooperasiya" adlı istehlak cə miyyətləri ittifaqını ya ratdıla r. Hə min il de kabrın orta larında cə miyyət Ba kı rayonunun 18 istehlak cə miyyətini birləşdirirdi. 1916 ilin dekabrında onların sayı 48-ə çatmışdı. 1917
ilin iyulunda Tiflis və İrəvan quberniyalarının ittifaqın tərkibinə daxil olması ilə əlaqədar müvəkkillərin növbəti yığıncağında ittifaq "Xəzər İstehlak Cəmiyyətləri İttifaqı‖ (idarəsi Bakıda olmaqla) adlandırıldı. 1918 ilin əvvəlində Azərbaycanda artıq 287 istehlakı cəmiyyəti fəaliyyət göstərirdi. Onların yarıdan çoxunu, təxminən 56%-ni
kənd istehlak cəmiyyətləri, 32%-ni
10%-ni isə
mədən-zavod cəmiyyətləri təşkil edirdi.
Rusiyada baş verən inqilabi sarsıntılar ərzaq böhranı yaratmaqla, istehlak cəmiyyətlərinin dağılmasına səbəb oldu. Azərbaycan Xa lq Cü mhuriyyəti Hö ku mətinin 1918 ilin sentyabrında Ba kıya köç məsi istehlak cə miyyətlərin in də işində dönüş yaratdı, dağılmış təşkilatlar bərpa o lunmağa başladı. Bunların 6-sı mədən-zavod, 5-i kənd, 8-i isə şəhər (Bakı) istehlak cə miyyətləri idi. 1919 il yanvarın 1-nə ittifaq ın 138574 manat pay kapita lı vard ı. Pay kap italının a zlığı istehlak kooperasiyasının 1918 il ə rzində zə if inkişaf et məsi ilə bağlı idi. Buna Ba xmayaraq, 1919 il yanvarın 1-nə dövriyyəsi 41 milyon 500 min manat olmuşdu. İttifaq, ilk növbədə, özünün sənaye fəaliyyətini genişləndirməyə, konyunkturadan asılı olma - yan möhkəm iqtisadi bünövrə yaratmağa başladı, sabun istehsalını genişləndirdi, sürtgü yağları istehsalını təşkil etdi, ma karon fabriki, yeni mətbəə, habelə 1919 ildə Qafqazda kı ilk konserv zavodunu və Tənəkə fabrikini də ald ı. İttifaq qeyri-istehsal sahəsində də fəaliyyət göstərirdi. Belə ki, 1918 ilin sonu - 1919 ilin əvvəlində musiqi studi- yası, orta təhsil müəssisəsi, əhaliyə ucuz tibbi xid mət göstərən ambulatoriya açmışdı. Nəşriyyat sahəsində də canlanma müşahidə olunurdu. " Yedineniye" ("Birlik") jurnalının əvəzinə, əvvəlcə " Vestnik p rikaspiyskoy kooperasii" ("Xəzəryanı kooperasiya xəbərlə ri"), sonra isə "Trudovaya jizn" ("Zəhmət həyatı") ç ıxmağa başladı. 1919 ildə "Zəh mət həyatı" jurnalı (cə mi 5 nömrə) nəşr olundu, Azərbaycan dilində təqvim və kooperasiyaya dair bir neçə kitabça bura xıldı. 1918 ilin axırlarından ittifaq ın təlimat şöbəsinin də işi fəallaşdı. Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti ərazisində ko- operasiya cəmiyyətlə rin in fəa liyyətini bərpa et mə k üçün, əsasən, azərbaycanlı təlimatçılar işə cəlb olundular. 1920 ilin fevralında ittifaq növbəti qurultayında yenidən təşkil olunaraq "Azərittifaq" adlandı.
Partiyasının rəhbərliyi a ltında fəa liyyət göstərən və onun proqram və zifə lərini Şima li A zərbaycanda həyata keçirən siyasi təşkilat. 1920 il fevra lın 11-12-də part iyanın birinc i
Yüklə 6,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|