32
(Səhih sünnətdə gələn xəbərlərə iman etmək)
[15] Qiyamət günü (Allahı) görməyə iman etmək
27
. Başlarındakı gözlər
vasitəsilə Allahı görəcəklər və O, arada bir pərdə və ya bir tərcüməçi
olmadan onları hesaba çəkəcək.
[16] Qiyamət günündə tərəziyə iman etmək
28
. Orada hər bir xeyir və hər bir
şərr ölçüləcək. Onun iki gözü və bir dili vardır.
[17] Qəbir əzabına, Münkir ilə Nəkirə iman etmək
29
.
27
əl-Hafiz İbn Hacər “Fəthul-Bari bi Şərh Sahih əl-Buxari” kitabında (17/448) deyir:
“Allahu Təalənin axirətdə görünməsi haqqında varid olmuş hədislərin rəvayət
kanallarını əd-Dəraqutni bir araya toplayıb və sayı iyirmidən çox olub. İbnul-Qayyim
“Hədi əl-Ərvah” kitabında bu hədisləri axtarmış və otuza çatmışdır və onların çoxu
ceyyiddir. əd-Dəraqutni sənədi ilə Yəhya bin Main’dən onun belə dediyini rəvayət edir:
“Məndə (Allahı) görmək barədə on yeddi səhih hədis vardır.” əl-Hafiz İbnul-Qayyim –
rahmətullahi aleyhi – bu hədislərin mütəvatir olduğunu deyir. Mötəzilə firqəsi Allahı
Axirətdə belə görməyin mümkün olacağını inkar ediblər. Onlara görə Allah cism deyildir
və cism olmayan bir şey hər hansı bir cihətdə, istiqamətdə mövcud deyildir və əgər bir
şey bir cihətdə, bir istiqamətdə mövcud deyildirsə onu görmək olmaz. Bu isə mötəzili
alimlərinin bu cür ilahi məsələlərdə əqlin qoyduğu qaydalara etibar etmələrindən irəli
gəlir, halbuki insan əqli Allahı dərk edə bilməz. Əşarilər isə bu məsələdə bir-birinə zidd
iki etiqadı birləşdirməyə çalışıblar, belə ki, onlar mötəzilə ilə razılaşaraq Allahın cims
olmadığını və hər hansı bir cihətdə olmadığını deyiblər, lakin mötəzilədən fərqli olaraq
göz ilə görmək üçün cihətin lazım olmadığını deyiblər. Buna görə də məşhur filosof İbn
Rüşd əl-Həfid onların bu etiqadlarını lağa qoyaraq bunun saçmalıq olduğunu
göstərmişdir. Şeyxul-İslam İbn Teymiyyə - rahiməhullah – İbn Rüşdün özünün də
əqidəsinin batil olduğunu, onun əqidəsinin zındıqlıq olduğunu qeyd etdikdən sonra
əşarilərə verdiyi rəddiyənin yerində olduğuna diqqət çəkmişdir. Ona görə də sələf cihəti
inkar
etməyiblər,
sadəcə
olaraq
şəriətin
gətirdiyi
xəbərləri
təsdiqləməklə
kifayətləniblər. Biz də etiqad edirik ki, Allahu Təalə axirət günü həqiqi gözlərimizlə
görüləcəkdir.
28
əl-Hafiz İbn Hacər “Fəthul-Bari”də (17/628) deyir: “Əbu İshaq əz-Zəccac dedi:
“Tərəziyə, Qiyamət günündə qulların əməllərinin çəkiləcəyinə, tərəzinin iki gözünün və
bir dilinin olmasına və əməllərə görə əyildiyinə iman etmək üzərində əhli-sünnət icma
edib.”
33
[18] Allah elçisinin – salləllahu aleyhi va səlləm – hovuzuna iman etmək
30
.
Saleh peyğəmbərdən başqa – aleyhissələm - bütün peyğəmbərlərin hovuzu
vardır, Salehin hovuzu isə dişi dəvəsinin əmcəyidir
31
.
32
[19] Qiyamətdə, Sirat körpüsündə günahkarlara, xətakarlara peyğəmbərin
– salləllahu aleyhi va səlləm – şəfaət etməsinə iman etmək (haqdır). Onları
cəhənnəmin ən içindən çıxaracaq. Hər bir peyğəmbərin şəfaət haqqı vardır,
eynilə siddiqlərin, şəhidlərin və salehlərin də şəfaət haqqı var. Bundan
sonra Allahın dilədiyi kəslərə çoxlu mərhəmət, iltifat edəcək. Yanaraq
kömür olduqdan sonra atəşdən çıxmaq (haqdır).
[20] Cəhənnəmin üzərindəki Sirat körpüsünə iman etmək. Sirat körpüsü
Allahın dilədiklərini götürəcək. Allahın dilədikləri keçəcəklər və Allahın
dilədikləri cəhənnəmə düşəcək. Körpünü keçənlərin imanları miqdarında
nurları olacaq.
29
Qəbir əzabı haqqındakı hədislər məna baxımından mütəvatir hədislərdir. Əşari alimi
əl-Kəməl bin Əbi Şərif “əl-Musəməra bi Şərhil-Musəyəra” kitabında (səh: 228) deyir:
“[Qəbir əzabı, onun nemətləri haqqında xəbərlər varid olub], yəni sorğu-sual və qəbir
əzabı və onun nemətləri haqqında müxtəlif ləfzlərlə (varid olub) və [rəvayət kanalları
çoxdur], o qədər çoxdur ki, hər biri ayrılıqda mütəvatir dərəcəsinə çatmasa da hamısı
birlikdə məna etibarı ilə mütəvatirlik ifadə edir.” İshaq bin İbrahim bin Hani ən-
Neysəburi İmam Əhmədə verilmiş suallar haqqında topladığı “Məsəil İmam Əhməd” adlı
kitabında (2/156; sual: 1879) deyir: “Dedi: “Bəs qəbir əzabı və Munkir ilə Nəkir?” Əbu
Abdilləh dedi: “Bunların hamısına iman edirik və bunlardan birini kim inkar edərsə o,
cəhmidir.” Məlumdur ki, İmam Əhməd cəhmiləri kafir sayardı. Nəql olunduğu kimi qəbir
əzabını xavariclər və bağdadlı mötəzili alimləri inkar ediblər. Alimlərin çoxuna görə
qəbir əzabını inkar edən kafir sayılmaz, lakin bidətçidir.
30
Hovuz haqqındakı hədislər mütəvatir dərəcəsinə çatmışdır və onu otuzdan çox səhabə
rəvayət edib. Bunlardan bir çoxu əl-Buxari’nin və Muslim “əs-Səhih” kitablarındadır.
31
Yəni digər peyğəmbərlər qövmləri ilə birlikdə öz hovuzlarından su içəcəkləri halda
Saleh peyğəmbər öz qövmü ilə birlikdə dişi dəvəsinin əmcəyindən süd içəcək.
32
Bu barədə bəzi hədislər gəlib ki, heç biri səhih deyildir. Əksinə İbnul-Cəvzi, əz-Zəhəbi,
İbn Hacər kimi alimlər bu hədisləri uydurma sayıblar. Bu hədisi əl-Uqeyli “əd-Duafə əl-
Kəbir”də (3/64) və onun vasitəsilə İbnul-Cəvzi “əl-Məuduat”da (2/417) Abdul-Kərim
bin Keysən yolu ilə rəvayət edib. İbnul-Cəvzi deyir: “Uydurma bir hədisdir, bir əsli
yoxdur. əl-Uqeyli deyir: “Abdul-Kərim nəql etməkdə məchuldur və hədisi məhfuz
deyildir.” Hədisin məhfuz olmaması onun münkər olması anlamına gəlir. əz-Zəhəbi “əl-
Mizən” kitabında (2/645) onun tərcümeyi-halında deyir: “Məchullardan biridir və hədisi
münkərdir...” və daha sonra bu hədisini zikr edir və arxasınca deyir: “Bu, uydurmadır.
Doğrusunu Allah bilir!” İbn Hacər “Lisənul-Mizən”də (4/52) hədis haqqında deyir: “O,
uydurmadır.”
Bu rəvayəti həmçinin Həmid bin Zəncəveyh və onun vasitəsilə İbn Asəkir tarix kitabında
(10/458) başqa bir yolla Kəsir bin Murra’dan mürsəl olaraq rəvayət edib.
Dostları ilə paylaş: |