00i10az titul(1-7)

 
162 
 
 
hansı  materialların  yerləşdirilməsi  planlaşdırılır?  Sayt  hansı bölmələrdən,  xidmət-
lərdən ibarət olacaq? Bu və digər suallara texniki tapşırıqda cavab verilir. Texniki 
tapşırıq layihənin ətraflı təsvir olunduğu sənəddir. 
 
 
1. www.icherisheher.gov.az saytını  araşdırın  və  strukturunu  çəkin.  Hansı  informasiya 
modelindən  –  cədvəl,  ağac,  yoxsa  qraf  modelindən  istifadə  etdiniz?  Saytın  təsvirini 
verin və orada texniki tapşırıqda qoyulan sualları əhatə etməyə çalışın.  
 
2.
 
Veb-səhifələr yaratmaq üçün çoxlu alətlər – redaktorlar mövcuddur. Bu redaktorları 
iki qrupa ayırırlar: vizual redaktorlar və mətn redaktorları. Onlardan hansını seçməyi 
özünüz müəyyənləşdirməlisiniz.  
Belə redaktorlardan olan HTMLWriter, HTMLAssistant, WebEdit, HomeSite haq-
qında məlumat toplayın və onlardan daha üstün hesab etdiyiniz birini seçin. Seçiminizi 
əsaslandırın.  
 
Veb-səhifələrin,  daha  dəqiqi,  veb-saytların  işlənib  hazırlanması  ilə  proqram-
laşdırmanın  veb-proqramlaşdırma  adlanan  istiqa-
məti məşğul olur. Veb-texnologiyalarla işləmək üçün 
xüsusi veb-proqramlaşdırma dilləri vardır. 
 
Müxtəlif  veb-brauzerlər  HTML-sənədləri  həmişə 
eyni cür əks etdirmir. Onların görünüşü şriftlərə, rəng-
lərə,  ölçülərə  və  başqa  parametrlərə  görə  fərqlənir. 
Buna görə də HTML-sənədə fiziki deyil, məntiqi sə-
nəd kimi baxmaq lazımdır. Başqa sözlə, sənədin gö-
rünüşü  ona  baxılan  proqramdan  və  kompüterin  sin-
findən asılı olaraq dəyişir. 
 
Özünüzü yoxlayın 
1. 
Veb-səhifə ilə veb-saytın fərqi nədədir? 
2. 
Hipermətn nədir və onda nələrin olması vacibdir? 
3. 
Veb-səhifələri əks etdirən proqramlar necə adlanır? 
4. 
Veb-layihələrin hazırlanması hansı mərhələlərdən ibarətdir? 
5. 
Veb-sayt layihəsinin texniki tapşırığında hansı məsələlər əks olunmalıdır? 
 
 
 
ö y r ə n ə k 
A R A Ş D I R A Q  –
Əslində, HTML dili proq-
ramlaşdırma dili deyil, ona 
görə də bu dildə işləyən 
şəxsi proqramçı (prog-
rammer) deyil, dizayner 
(designer), yaxud gəliş-
dirici (developer) adlan-
dırmaq daha doğru olardı.
 
Bu 
m
ar
aql
ıdır

---

 
 
 
 
Veb-proqram
laşdırma
 
5 
163 
 H
İPERMƏTNİ NİŞANLAMA DİLİ – HTML 
 
 
 
Notepad proqramı nə üçündür? 
 
Teq nədir? 
 
 
Veb-səhifələr 
hipermətni  nişanlama  dili  (HyperText  Markup  Language, 
HTML) vasitəsilə yaradılır. HTML (
"eyç-ti-em-el", yaxud "haş-ti-em-el" kimi 
tələffüz olunur
) “Dünya hörümçək toru”nun dilidir. Hər dəfə veb-səhifəni açarkən, 
əslində,  HTML  dilində  yazılmış  sənəd  açılmış  olur.  Bütün  veb-sənədlər  HTML 
dilinin köməyi ilə formatlanmışdır və sənədin bir səhifəsindən digərinə keçmək üçün 
nəzərdə  tutulmuş  hiperistinadlar  da  HTML  dilinin  vasitəsilə  yaradılmışdır.  Veb-
səhifələrdə  rast  gəlinən  rəngli  şəkilləri,  doldurmaq  üçün  nəzərdə  tutulan  müxtəlif 
formaları və qaçan sətirləri də HTML dilinin sayəsində görmək olur. 
 
 
Mətn redaktorunda ən sadə veb-səhifənin yaradılması 
1.  Notepad proqramını başladın.
 
2.  Aşağıdakı mətni daxil edin. 
 
 
 
 
 
Mənim ilk HTML-sənədim 
,  və 
ya  eyni teqlərdir. 
HTML dilinin köməyi ilə uzantısı .html, yaxud .htm olan mətn faylı yaradılır. 
Belə fayla HTML-fayl deyilir. Aşağıdakı şəkildə veb-səhifə və ona uyğun HTML-
fayl göstərilmişdir. 
 
 
 
 

HTML dili 

Teq 

Açan teq 

Qapadan teq 

Veb-səhifənin başlığı 

Veb-səhifənin gövdəsi
 
AÇ
AR
 
sö
zl
ə
r

---

 
 
 
 
Veb-proqram
laşdırma
 
5 
165 
HTML-fayllarla işləmək üçün Windows əməliyyat sistemində olan sadə Notepad 
proqramı da istifadə edilə bilər. 
HTML-faylları yadda saxlayarkən faylın uzantısının .html və ya .htm olması 
çox  önəmlidir.  Bu  halda  sənədin  hansı  sənəd  olduğunu  asanlıqla  müəyyən  etmək 
olar. Belə faylları açarkən brauzer onları adi mətn kimi yox, məhz veb-səhifə kimi 
tanıyacaq və düzgün əks etdirəcək. İndi yeni yaradılan HTML-faylı ətraflı gözdən 
keçirək.  
 teqi. Bütün HTML-sənədlər açan və qapadan  teqlərlə (teq-
konteynerlə)  başlayıb  qurtarmalıdır.  Əgər  sənəddə  açan  və  ya  qapadan  teqlər 
buraxılmış olarsa, onda sənədin bütün digər teqləri də düzgün qəbul olunmayacaq. 
Qapadan teq sağa əyik cizgi ilə (/) başlamalıdır – məhz bu əlamət teqin qapadan teq 
olduğunu  göstərir.  Beləliklə,  hər  bir  HTML-sənəd    teqi  ilə  başlayır  və 
 teqi ilə qurtarır. 
 
 
Mənim ilk HTML-sənədim 
 
 
 və  teqləri. Bütün HTML-sənədlər iki məntiqi hissəyə – baş-
lığa  və  gövdəyə  (yəni  sənədin  özünə)  bölünür.  Veb-brauzer  sənədi  düzgün  əks 
etdirmək üçün bu hissələri bir-birindən ayırmalıdır. Ümumiyyətlə, HTML-sənədin 
başlığı sənəd haqqında əsas məlumatı, gövdəsi isə sənədin məzmununu əks etdirir. 
Ona görə də əvvəlki misala başlanğıc və son  teqlərini (teq cütlərini) əlavə 
edək. 
 
 
 
 
 
Mənim ilk HTML-sənədim  
 
 
Sənədin məntiqi bölünməsini tamamlamaq üçün onun gövdəsinin başlanğıcına 
və  sonuna    teqlərini  (teqlər  cütünü)  əlavə  etmək  lazımdır,  çünki  bütün 
HTML-sənədlərin başlığı (head) olduğu kimi, gövdəsi (body) də olmalıdır: 
 
 
 
 
 
 
Mənim ilk HTML-sənədim 
 teq cütlükləri vasitəsilə iki məntiqi hissəyə 
bölünür. 
 
 
 
Mənim ilk HTML-sənədim 
 
 
  və     teqində  aşağıdakı  atributların 
köməyi ilə vermək olar: 
 
Fonun rəngi 
 
 
 
BGCOLOR="#FFFFCC" 
Fonun teksturası   
 
 
BACKGROUND="fon.png" 
Mətnin rəngi 
 
 
 
TEXT="#993300" 
İstinadın mətninin rəngi 
 
 
LINK="#00FF00" 
Aktiv istinadın mətninin rəngi 
 
ALINK="#FF0000" 
Baxılmış istinadın mətninin rəngi   
VLINK="#00FF00" 
 
Səhifənin  bütün  sahəsini  örtən  teksturadan  istifadə  olunması,  birrəngli  fonun 
tətbiq edilməsi gərəksiz görünə bilər. Məlumdur ki, mətnə nisbətən rəsmlər bir az 
ləng yüklənir. Bu müddətdə səhifənin istifadəçiləri BGCOLOR atributu ilə verilmiş 
fonun rəngini görürlər. Ona görə də fon üçün elə rəng seçilir ki, fondakı rəsmin əsas 
tonu ilə eyni olsun. 
Mətnin yaxşı oxunması üçün fonun və mətnin rənginin təzadlı olması lazımdır; 
məsələn, “tünd fon – açıq mətn” və ya “açıq fon – tünd mətn”.      
 
 
Veb-səhifənin rəng sxeminin təyin olunması 
1.  Əvvəlki  "Addım-addım"  blokunda  yaratdığınız  faylı  (index.htm)  Notepad 
proqramında açın.
 
2.   teqini aşağıdakı kimi dəyişdirin.
 
TEXT="#993300" LINK="#00FF00" ALINK="#FF0000" 
VLINK="#00FF00"> 
3.  Faylı yazıb saxlayın.
 
4.  Faylı brauzer proqramında açın və dəyişikliyə diqqət edin.
 
A D D I M   2
A D D I M –  

---