03-Evliya Chelebiye Gore Guneybati Anadolu (Aydin, Denizli, Muyula)



Yüklə 4,8 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/61
tarix04.02.2018
ölçüsü4,8 Kb.
#24298
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   61


 
Süleymaniye Kütüphanesi’ndeki 462 numaralı Pertev Paşa, Süleymaniye 
Kütüphanesindeki 452 numaralı Hacı Beşir Ağa Yazmalarının Mukayeseli 
Transkripsoyunu-Dizini adlı eserin 9. cilditir. Çünkü Seyahatname’nin 9. Cildinin 
müellif yazması bulunamamıştır dolayısıyla bu çalışmayı tezimizde kullanmanın 
daha yararlı olacağını düşündük.
Bizim inceleme alanımız olan Aydın, Denizli ve Muğla şehirleri Evliya 
Çelebi Seyahatnamesi’nin XI. Cildi içerinde yer almaktadır. Bilindiği gibi bu cild ilk
defa yeni harflerle 1935’te yayımlanmıştı. Ancak bu yayımda okuma hataları hatta 
zaman zaman atlamalar olduğundan buna dayanılarak yapılan araştırmalarda oldukça 
dikkatli olunması gerekir. Biz de araştırma konumuz olan Evliya Çelebiye Göre 
Güney Batı Anadolu (Aydın, Denizli, Muğla) adlı çalışmamızda yukarıda 
belirttiğimiz eseri kullandık. Evliya Çelebi Hacca gitmek gayesiyle yola çıkıp henüz 
görmediği Batı Anadolu’yu, Adaları, ve Güney Anadolu’yu gezmek için uzun ve 
dolambaçlı bir yolu tercih etmiş ve 1671 yılında buraları dolaşmıştır.  1671 tarihinde 
İstanbul’dan yola çıkan Evliya Çelebi Bursa, Kütahya, Afyon, Uşak güzergahı 
üzerinden Manisa’ya ordan İzmir’e geçerek Ege Adalarına çıkmıştır. Sakız Adası’nı 
ziyaret ettikten sonra tekrar Anadolu kıyılarına çıkmıştır. Teke Burnu kıyılarına 
çıkan Seyyahımız Sığla Snacağı içerisnde olduğunu belirttiği Sivrihisar, Ayasuluk, 
Balat üzerinden Aydın Vilayetine girmiştir. Bu vilayetin kazaları olan Güzelhisar
Tire, Bayındır, Birgi, Keles, Arpaz, Nazilli şehirlerini ziyaret eden Evliya Aydın 
Vilayeti Yolculuğunu tamamlamıştır. Ezine – Abâd üzerinden Denzili Snacağı’na 
giriş yapan seyyah Honaz’ı geçip Denzili şehrine ulaştı. Buradan da yola çıkarak 
birtakım kasabaları ve köyleri geçtikten sonra Menteşe Vilayeti’ne ulaşmıştır. Tavas 
yoluyla Muğla şehrine giren Evliya burada Ula, Milas, Peçin gibi şehirleri gezip 
Bodrum üzerinden İstanköy Adası’na ulaşmıştır. 25 Cemaziye’l-evvel 1082 
(29.10.1671) tarihinde buradan ayrılan Seyyah tekrar Menteşe kıyılarına çıkmış 
Marmaris’ten Sönbeki Adasına ulaşmıtır. Buradan da Rodos’a ulaşan Evliya 
Kurdoğlu Burnu’ndan Mekri (Fethiye)’ye çıkmış ve konumuz olan Güney Batı 
Anadolu kısmından ayrılarak, Güney Anadolu’ya doğru yolculuğuna devam etmiştir.



 
2. Güneybatı Anadolu’nun (Aydın, Denizli, Muğla) Coğrafi Konumu
ve Tarihçesi
Tarihe yardımcı ilim dallarından olan beşeri coğrafya toplum ile üzerinde 
yaşadıkları coğrafi mekân arasında ki ilişkiyi ve karşılıklı tesirleri inceler
10

Medeniyetlerin gelişmesinde ya da gerileyip yok olmasında insanların kültürleriyle 
birlikte tabii ortam ve yeryüzü şekillerinin de önemli bir yeri vardır
11
. Kısaca ifade 
edilirse coğrafi şartlar tarihe şekil verir ve gelişmesine yardım eder
12
.
Bir şehirin coğrafi konumu o şehirin sosyal, ekonomik, kültürel ve siyasal 
özelliklerinin tümünü etkilemektedir. Sınır belirleyicisi olarak sıradağlar, tarihi yollar 
ve dağ geçitleri büyük önem arzeder. Osmanlı devrinde Anadolu coğrafyasında 
bulunan sancak merkezlerinin seçiminde ve sınırlarının belirlenmesinde ilkçağ 
kavimlerinin izledikleri göç veya ticaret yolları üzerinde olmalarına özen 
gösterilmiştir
13
. Genelde vadiler içinde ve nehirleri takip ederek ilerleyen bu yollar 
sancakların sınır güzergâhlarının belirlenmesinde etkili olmuş ve tabiî olarak 
sınırların başka yönlerden oluşmasına pek imkân tanımamıştır
14
.
Muğla ilinin bulunduğu bölge XV.-XVII. yüzyılda Menteşe diye 
adlandırılmaktadır
15
. Kuzeyden Menteşe dağları ile çevrilmiş olan Menteşe 
bölgesinin kuzey kısımları geniş ormanlarla kaplıdır. Bu bölge özellikle keçi 
besleyen göçebeler için uygun otlaklar sağlamakta ve güneye doğru indikçe yer yer 
ziraata uygun sahalarda bulunmaktadır. İç bölgelerin dışarı ile olan ekonomik 
bağlantıları Büyük Menderes vadisine inen doğal yollar ile sağlanmaktadır. Bunlar 
                                                           
10
Bahaeddin Yediyıldız, Ordu Kazası Sosyal TarihiAnkara 1985, s. 16.
11
Yunus Koç, XVI. Yüzyılda Bir Osmanlı Sancağının İskan ve Nüfus YapısıAnkara 1989, s. 6.
12
Ariel-Will Durant, Tarih ÜzerineAnkara 1983, s. 17.
13
Bu yollar için bkz. W. M. Ramsay, Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası (Çev. Mihri Pektaş), Ankara 
1960, s.52-64.
14
Adnan Gürbüz, XV. XVI. Yüzyıl Osmanlı Sancak Çalışmaları Değerlendirme ve Bibliyografik Bir 
Deneme, İstanbul 2001, s.23.
15
Menteşe isminin bölgeye ad olarak verilmesi konusunda ayrıntılı bilgi için bkz. Paul Wittek
Menteşe Beyliği(13-15’inci Asırda Garbî Küçük Asya Tarihine Ait Tetkik), (Türkçeye Çev. O.Ş. 
Gökyay), Ankara 1986, s.28-29.



 
Çine suyu vadisi ile Milas üzerinden Büyük Menderes’in aşağı bölümüne ulaşan 
güzergahtır
16
. Büyük Menderes nehri Aydın dağları ile Menteşe dağları arasında 
bulunan 200 km’lik ovayı geçerek adalar denizine dökülmektedir. Büyük Menderes 
havzası 24.250 km
2’
lik alan kaplamakta ve yerleşim kenardaki dağların eteğinde 
oluşmuştur
17
. Nehrin denize döküldüğü yer ile Balat arasında kayık ve gemilerle XV. 
yüzyılda ticaret yapıldığı rivayet edilmiştir
18
.
Muğla kıyıların girintili çıkıntılı olması gemilerin barınmasına müsait birçok 
tabiî limanın oluşmasını sağlamıştır. Fakat coğrafi şartlar bu limanların iç bölgelerle 
olan bağlantısını kesmektedir
19
.
Menteşe Bölgesinin kuzey ve doğu sınırlarını çizen dağların yükseltilerinin 
fazla olması Antalya, Burdur ve Denizli ile olan bağlantıları güçlendirmektedir. 
Bölgenin kuzeybatısında bulunan Menteşe ve Beşparmak Dağları Aydın ile sınırı 
çizmektedir. 2249 m. yüksekliğindeki Sandraz dağları Denizli ile Menteşe 
Bölgesinin sınırını belirlemektedir. Kuzeybatıya doğru Burdur ile olan bağlantıyı 
2234 m. ile Göktepe dağı ve 2225 m. ile Kapaklı dağı kesmektedir. Torosların 
önemli yüksekliklerinden olan Akdağ (3024m.) ve Dumanlı Dağı (1973m.) Antalya 
ile olan sınırı çizmektedir. Dağlar bölge topraklarının %77’sini oluşturmaktadır. 
Muğla’da bulunan platolar il topraklarının %12,3’ünü oluşturmaktadır. Bu platolar su 
kaynakları bakımından zengindir. İç kesimlerde bulunan platolarda zengin otlaklar 
bulunmaktadır. Bölgenin en önemli platoları Doğu ve Batı Menteşe dağlarının güney 
eteklerinde sıralanan Menteşe platolarıdır. Bunların yanında Boncuk ve Akdağlar’ın 
Eşen havzasına uzanan eteklerinde de önemli platolar vardır. Bunlar Seki yaylası 
                                                           
16
Besim Darkot, “Menteşe”, İA, VIIs.723.
17
Doğudan batıya doğru başlıca şehir ve kasabalar şunlardır. Kuyucak, Nazilli, Atça, Sultan-Hisar, 
Aydın Bkz. Besim Darkot, “Menderes”, İA, VIIs.711-712.
18
Bugün bu kısımda ve kıyı göllerinde balıkçılık yapılmaktadır. Bkz. Besim Darkot, a.g.m., s.712; 
“Ticaret cihetinden Menderes nehri’nden istifade eden Germiyanlılar bir kısım ihracat eşyalarını bu 
vasıta ile Ayasluğ(Selçuk) ve Palatya(Balat) yoluyla denizden ihraç ederlerdi. Bkz. İ.H. Uzunçarşılı, 
Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu Karakoyunlu DevletleriAnkara 1980, s.52-53.
19
Bu limanlar “Cenupta kadim Telmessos’un yerini almış olan Makri= şimdiki Fethiye, Köyceğiz gölü 
ağzına yakın  Kaunos, Dadya yarımadası ucunda Knidos, garpta kadim Halikarnassos’un yerini almış 
bulunan Petronion= şimdiki Bodrum” bkz. Besim Darkot, “Menteşe”, İA, VII, s.723.


Yüklə 4,8 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   61




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə