1. Biznesning tovar sifatidagi xususiyatlari nimalardan iborat

Oraliq nazorat topshiriqari
Savollarga javoblar
1.Biznesning tovar sifatidagi xususiyatlari nimalardan iborat.
Biznes tovaming barcha belgilariga ega va u fuqarolik-huquqiy muomala obyekti bo‘Iishi mumkin. Lekin bu alohida turdagi tovar hisoblanadi. Va ana shu alohidalikni baholovchi xususiyatlar uni baholashning tamoyillari, modellari, yondashuvlari va usullarini belgilab beradi.
Birinchidan, biznes - bu investitsiya tovari, ya’ni unga kelajakda foyda olish maqsadida sarmoya kiritiladi. Xarajatlar va daromadlar vaqt bo‘yicha ajratilgan.Bunda kutilayotgan foydaning miqdori ma’lum emas, ya’ni ehtimoliy xususiyatga ega, shuning uchun sarmoyador ehtimoliy muvaffaqiyatsizlik xatarim hisobga olishiga to‘g‘ri keladi. Agar bo'lajak daromadlar ulami olish vaqtini hisobga olgan holda investitsiya tovarini xarid qilish xarajatlaridan kam bo‘lsa, u investitsiyaviy jozibadorligini yo‘qotadi. Shunday qilib, mulkdor oladigan bo‘lajak daromadlaming joriy qiymati xaridor tomonidan bozor narxining yuqori chegaiasini o‘zida namoyon etadi.Ikkinchidan, biznes tizim hisoblanadi, lekin u butun tizim sifatida ham yoki uning alohida kichik bo‘lagi va hatto qismi sifatida ham sotilishi mumkin. Ushbu holatda uning muayyan sarmoya bilan, muayyan tashkiliy-iqtisodiy shakl bilan aloqasi uziladi, biznesning qismlari boshqa, sifat jihatdan yangi tizimni (korxonani) shakllantirish asosiga aylanadi. Bunda biznesning o‘zi emas, balki uning alohida tarkibiy qismlari amalda tovar bo'ladi. Uchinchidan, tovar sifatida biznesga bo'lgan ehtiyoj tovaming ichida ham,tashqi muhitda ham kechadigan jarayonlarga bog‘liq. Bunda, bir tomondan,jamiyatdagi beqaroriik biznesni ham beqaroiiikka olib keladi, ikkinchi tomondan,biznesning beqarorligi jamiyatning o'zidagi beqarorlikning yanada o‘sishiga olib keladi. Bundan biznesning tovar sifatidagi yana bir xususiyati - uning fuqarolikhuquqiy muomalasini tartibga solishga bo‘lgan ehtiyoj kelib chiqadi.To‘rtinchidan, biznes barqarorligining jamiyatdagi barqarorlik uchun alohida ahamiyatini hisobga olgan holda nafaqat biznes aylanishi mexanizmini taitibga solishda, balki biznesning bozor narxini shakllantirishda hamda uni baholashni amalga oshirishda ham davlatning ishtiroki zarur.Biznes tovar sifatida tegishli bozoilar va ulaming infiatuzilmasini rivojlantirish zaruratini shart qilib qo'yadi. Bunda ushbu tovar butunligicha ham, lining alohida qismlari bilan ham sotilishi mumkin, bu biznesni ko‘char va ko‘chmas mulk bozorlariga ham, fond (sarmoya) bozorlariga ham jalb etish imkoniyatini nazarda tutadi. Biznesning mulkiy bozorlardagi ishtiroki ular orqali mulk huquqlari va ular bilan bog'liq manfaatlar boshqa shaxsga o‘tkaziladigan, narxlar belgilanadigan va yerdan foydalanishning turli raqobat qiluvchi variantlari o‘rtasidagi kenglik taqsimlanadigan tartib va mexanizmlar to‘plamiga mos keladi. Biznesning mulkiy qismining mulk bozorlarida ishtiroki ko‘char va ko‘chmas mulkning turli xillari uchun belgilangan mexanizmlaiga muvofiq amalga oshiriladi. Ushbu mexanizmlar mualliflarning awal chop etilgan o'quv qo'llanmasida1 batafsil bayon etilgan. Shuni hisobga olib bu yerda biznesning fond(sarmoya) bozoridagi ishtirokini batafsil ko'rib chiqish maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz.Sotiladigan va xarid qilinadigan moliyaviy aktivlar (qimmatli qog'ozlar)2 harakatiga qarab fond bozori birlamchi va ikkilamchi bozorga bo'linadi.Birlamchi fond bozori — qimmatli qog'ozlami (QQ) tovar sifatida birinchi marta bozorga tushadigan iqtisodiy vaziyat. Xo'jalik yuritishning ma’ muriy-buyruqbozlik tizimidan bozor iqtisodiyotiga o'tish va xususiylashtirish sharoitida fond bozorida asosiy element sifatida o'zining boshqaruv organlari orqali davlat ishtirok etadi.Ikkilamchi fond bozori — qimmatli qog'ozlaming ilgari muomalada bo'lgan va ma’lum bir mulkdorga - jismoniy yoki yuridik shaxsga tegishli tovar sifatida bozorga taqdim etilishi.Fond bozorining ushbu ikki tarkibiy qismi o'zaro bog'langan. Ikkilamchi bozorda taklifning o'sishi birlamchi bozorda qimmatli qog'ozlaming qadrsizlanishiga olib kelishi mumkin. Mazkur tarkibiy qismlaming o'zaro hamkorligi «sotuvchilar bozori» yoki «xaridorlar bozori» talab va takMarining o'zaro nisbatiga bog'liqlikni keltirib chiqarishga ko'maklashadi. Ushbu omillaming hisobga olinishi sarmoya bozorini rivojlantirish uchun optimal shart-sharoitlarga erishish imkonini beradi.Fond bozori davlat va xo'jalik yurituvchi subyektlar faoliyatining sohasi sifatida unda bozoming tegishli ishtirokchilari (subyektlari)ning majburiy ishtirokini talab qiladi. Mazkur bozomi unda asosiy subyektlar - emitentlar (sotuvchilar) va sarmoyadorlar (xaridorlar) (shu jumladan, davlat)ning ishtirokisiz tasawur etib bo'lmaydi. Bunda ushbu bozoming ishtirokchisi sifatida davlatning rolini alohida ta’kidlab o'tish lozim. Davlat mulkini sotishda emitent (sotuvchi) rolida va davlat ixtiyoriga qimmatli qog‘ozlami sotib olishda sarmoyador (xaridor) rolida ishtirok etuvchi davlat fond bozorining ishtirokchisi sifatida undagi «o'yinlar qoidalari»ni belgilash orqali ushbu bozomi boshqaradi. Qimmatli qog'ozlami sotish, fond bitimlarini rasmiylashtirish va ro'yxatga olish bilan shug'ullanuvchi xo'jalik yurituvchi subyektlar ham fond bozorining subyektlari hisoblanadi.
2.Biznes qiymatini baholashning mazmun – mohiyatini va baholash faoliyatining asosiy tushunchalarini ochib bering.
Biznesni baholash bozor iqtisodiyotida turli vaziyatlarda tez-tez amalga oshirilib turadigan faoliyat hisoblanadi. U ni bankrot bo‘lgan korxonani sotishda ham , norm al ishlab turgan aksiyadorlik jam iyati qancha summada (korxonaning o‘z sarmoyasining balans qiymatidan ortiq bo‘lgan summada) yangi aksiyalam i chiqarish huquqiga egaligini aniqlashda ham har qanday (ochiq yoki yopiq) aksiyadorlik jam iyati undan chiquvchi aksiyadorlaming aksiyalarini sotib olishi lozim bo'lgan narxni hisoblashda ham amalga oshirish zarur.Bunda bozor iqtisodiyotiga ega bo‘lgan qaysi mamlakat haqida gap ketayotganligi muhim emas. Bu takrorlanuvchi holat bo‘lib amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq 0 ‘zbekiston Respublikasiga ham tegishli.Butun baholash faoliyatining asosida qiymatni aniqlash yotadi.Наг qanday korxonaning q|rmatini baholash muayyan bozor sharoitida ma’lum bir vaqtda u tomonidan keltiriladigan potensial kutilayotgan va haqiqiy daromadni hisobga olgan holda uning qiymatini pul ifodasida aniqlashning tartibga solinganl'Janiq maqsadga yo'naltirilgan jarayonini o‘zida namoyon etadi.Biznes qiymatini baholash bozor xususiyatiga xos funksiya hisoblanadi. Bu shuni anglatadiki, baholash birgina baholanayotgan biznesni tashkil etish yoki xarid qilish xarajatlari bilan chemnmaydi. U, albatta, bozor omillarining yig'mdisini hisobga oladi: vaqt omili xatar omili, bozor konyunkturasi, raqobat darajasi va modeli, baholanayotgan biznesning iqtisodiy xususiyatlari, shuningdek, ushbu biznesni rivojlantirishning makro va mikroiqtisodiy muhiti.