1 dolu, tahmġNĠ, analġZĠ ve dolu durumu yüksek atmosfer klġmatolojġSĠ

 

44 

   

Ė’ye  bağlı  olarak  ġiddetli  Dolu  Ġndeksi  (Severe  Hail  Index,  SHI)  kolayca 

hesaplanabilir.  SHI’in  hesaplanabilmesi  için,  Ė  düĢey  mesafede  integre  edilir.  Ayrıca 

reflektivite değiĢkenli W(Z) ve sıcaklık değiĢkenli W

T

(H) fonksiyonları da Ė ile birlikte düĢey 

mesafede integre edilir ve böylece SHI aĢağıdaki eĢitlikteki halini alır: 

 

 

 

   

Formüldeki reflektivite değiĢkenli W(Z) fonksiyonu aĢağıdaki gibi tanımlanır: 

 

 

  

   

Formüldeki sıcaklık değiĢkenli W

T

(H)  fonksiyonu aĢağıdaki gibi tanımlanır: 

 

 

 

   

Yukarıdaki formüllerdeki reflektivite cut-off değeri Z

L

 ve Z

U  

değerleri sırasıyla 40 ve 

50  dBZ  olarak  kullanılır.  H

T0

  ve  (H

Tm20

)  atmosferdeki  0 

0

C  (donma  seviyesi)  ve  (-20 

0

C) 

seviyelerinin  yükseklik  değerleridir.  Formüllerden  öncelikle  SHI’ın  -20 

0

C  seviyesindeki 

yüksek reflektivite değerleriyle duyarlı bir Ģekilde değiĢtiği sonucu çıkarılabilir. ġayet -20 

0

C  

ve daha soğuk seviyelerde yeterli derecede yüksek reflektivite (45 dBZ ve üzeri) değerlerine 

rastlanıyorsa bu durum dolu üretimi ve geliĢimi için ideal olacaktır.  Burada, 0 

0

C ve  -20 

0

C 

sıcaklıklarının görüldüğü yükseklik değerleri ravinsonde gözlemlerinden ve tahmin değerleri 

için  de  sayısal  hava  tahmin  modellerinden  elde  edilebilir.  Radar  ve  sayısal  hava  tahmin 

modelleri  birlikte çalıĢmalıdır.   SHI’ın dolu  yağıĢı  için kritik ve eĢik  değerleri 1995  yılında 

Kessinger  ve  arkadaĢları  tarafından  NEXRAD  için  hesaplanmıĢtır.  Çapı  13  mm’den  büyük 

dolu  taneciklerinin  oluĢma  durumu  SHI  tarafından  kolaylıkla  tespit  edilebilmektedir.  SHI 

değerleri için verifikasyon çalıĢmaları ilgili bölgeler için yeniden yapılmalıdır.  

 

---

 

45 

       

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ġekil 17. Ė ve Z’ye Bağlı Olarak ÖlçülmüĢ Dolu Çapı Değerleri 

(Dolu çapı ve Ė değerleri arasında % 84’lük bir korelasyon katsayısı tespit edilmiştir söz 

konusu sabite yukarıdaki denklemlerde kulalnılmıştır) 

 

 



 

DüĢey Olarak Ġntegre EdilmiĢ Sıvı Su Miktarı  

   (Vertically Integrated Liquid Water, VIL) 

 

 

 

VIL ilk defa bir analiz metodu olarak 1972 yılında Greene ve Clark tarafından 1972 

yılında  tanımlanmıĢtır.  VIL  değerinin  Ģiddetli  fırtına  analizinde  ve  hidrometeorolojik 

uygulamalarda kullanılması amaçlanmıĢtır. CAPPI ve maksimum eko ürünleriyle birlikte VIL 

değerlerinin  kullanılması  fırtına  hücresinin  üç  boyutlu  olarak  analiz  edilmesini  mümkün 

kılmaktadır.  VIL  hesaplamasında  ilk  adım  olarak  bütün  reflektivite  değerleri  sıvı  su  içeriği 

(liquid water content, M) değerlerine dönüĢtürülür. Formül Ģu Ģekildedir: 

 

 

 

 

 

Formülde M değeri g/m

3

, Z değeri de mm

6

/m

3

 cinsindendir. 

---

 

46 

 

M  değeri  bulunduktan  sonra  VIL  değerinin  hesaplanması  için  M  düĢey  mesafede 

integre edilir. Formül Ģu Ģekildedir: 

 

 

 

 

VIL kg/m

2 

cinsindendir veya mm/km olarak ta ifade edilebilir. VIL değerinin Ģiddetli 

orajlarla  ve  dolu  yağıĢı  ile  yakından  iliĢkisi  vardır.  Kritik  VIL  değerleri  hesaplanmıĢtır. 

Stratiform  (tabakalı)  yapılarda VIL değeri nadiren 10 kg/m

2

’yi  geçer.  Bununla birlikte, oraj 

durumunda,  VIL  değerinin  söz  konusu  değerden  çok  daha  yüksek  olduğu  gözlemlenmiĢtir. 

Literatürde VIL değerinin dolu ihbarı için bir eĢik veya sınır değeri yoktur. Bunun yerine VIL 

değerindeki  kritik  artımların  ve  bu  artımların  düzenli  bir  Ģekilde  devam  etmesinin  tahmini 

dolu  analizinde  oldukça  önemlidir.  Ayrıca  VIL  değerleri  400  hPa  ve  500  hPa  sıcaklık 

değerleriyle karĢılaĢtırılarak oraj ve dolu tahmini yapılabilmektedir.  

 

 

     

ġekil 18. Dolu Belirleme Metotları ve Bir RHI Görüntüsü  

 

---

 

47 



 

VIL Yoğunluğu (VIL Density) 

 

   

Literatürde  dolu  oluĢumu  için  VIL  değerinin  olmadığı  konusuna  daha  önce 

değinilmiĢti bu sorunu gidermek için VIL Yoğunluğu parametresi geliĢtirilmiĢtir. Amburn ve 

Wolf 1997 yılında yaptıkları çalıĢmada VIL değerlerini maksimum eko yüksekliği (echotop) 

ile normalize etmiĢlerdir. Bu iĢlemde sabit sınır eko değerleri kullanmıĢlardır. Örneğin 7 dBZ 

gibi. VIL Yoğunluğu Ģu Ģekildedir: 

 

 

 

VIL yoğunluğunun birimi g/m

3

’tür. VIL değerinin birimi kg/m

2

’dir. H

top

 ise km’dir. Amburn 

ve  Wolf  (1997)  dolu  için  evrensel  (üniversal)  VIL  Yoğunluk  eĢik  (kritik)  değerini  3.5  g/m

3

 

olarak  tespit  etmiĢlerdir.  Ancak  bu  değer  pek  çok  tartıĢmaları  da  beraberinde  getirmiĢtir. 

Edwards ve Thompson 1998 yılında yaptıkları çalıĢmalarda Amburn ve Wolf’un eĢik değerini 

kabul  etmiĢler  ancak  dolu  için  eĢik  VIL  değerinin  38  kg/m

2

  olması  gerektiğini  ileri 

sürmüĢlerdir.  Buna  ek  olarak,  VIL  değerinin  43  kg/m

2

’yi  aĢtığı  zaman  maksimum  eko 

yüksekliği ne olursa olsun dolu yağıĢının meydana geldiğini savunmuĢlardır. Halihazırda SHI 

ve  VIL  değerleri  Ģiddetli  dolu  yağıĢının  tespit  edilmesinde  ABD’de  operasyonel  olarak 

kullanılmaktadır.        

Tablo 8. Dolu belirleme yöntemlerinin genel değerlendirmesi 

(Not: Tablo Orijinal Olduğu İçin Türkçeleştirilmemiştir) 

 

---