1 dolu, tahmġNĠ, analġZĠ ve dolu durumu yüksek atmosfer klġmatolojġSĠ



Yüklə 0,54 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/18
tarix20.10.2017
ölçüsü0,54 Mb.
#6102
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18

 

dolu  oluĢumuna  ve  geliĢimine  katkıda  bulunacaktır.  Bu  yüzden,  çalıĢmada  önemli  bir  wind 



shear  ve  rüzgar  parametresi  olan  Storm  Relative  Helicity  (SRH)  dolulu  gün  periyodunda 

detaylı olarak incelenmiĢtir. Changnon 1973’te yaptığı bir çalıĢmada dolu yağıĢının ortalama 

%  60’ının  kuvvetli  rüzgarla  birlikte  meydana  geldiğini  ortaya  koymuĢtur.  Bu  oran  dünya 

ortalaması için tatmin edici bir seviyededir. 

 

4. Dolu YağıĢı Sırasındaki Genel Sinoptik Durum: 

 

a. Dolu Mikrofiziği 

 

Dolu  tanesi,  bulut  içerisindeki,  donma  seviyesinin  altında  aĢırı  soğumuĢ  su 

damlacıklarının  ve  buz  kristallerinin  kuvvetli  yukarı  doğru  hareketleri  (aĢırı  kararsızlık) 

durumunda  meydana  gelmektedir.  Bu  durumda,  bulut  içerisindeki  aĢırı  soğumuĢ  su 

damlacıkları  ve  buz  kristalleri  dolu  çekirdeği  görevi  görür.  Buradan  Ģu  sonuç  çıkar:  Dolu 

tanesinin oluĢabilmesi için, bulut oluĢumu (kritik nemlilik olan % 70’in üzeri), kritik sıcaklık 

(0 

0

C’nin altı) ve kuvvetli kararsızlık genel koĢullarının olması gerekir.  



 

Dolu  oluĢumunda  bulut  içerisindeki  aĢırı  soğumuĢ  sıvı  su  içeriği  (Liquid  Water 

Content,  LWC)  kritik  bir  öneme  sahiptir.  LWC  adyabatik  yöntemlerle  hesaplanabilir  veya 

çeĢitli  yöntemlerle  gözlemlenebilir.  Adyabatik  olarak  hesaplanan  LWC  gözlemlenen 

LWC’den % 30 - % 40 daha fazla olabilir. Bu yüzden modeller yardımıyla hesaplanan LWC 

değerlerinde  bu  durumun  göz  önünde  bulundurulması  gerekir.  Dolu  oluĢumu  için  buz 

kristallerinin  yavaĢ  yavaĢ  geliĢmesi  gerekir.  Bu  yavaĢ  geliĢme  için,  bulut  içerisindeki  sıvı 

suyla birlikte  buz kristallerinin  bulunması  gerekir. 0 

0

C ile  –  40 



0

C arasında bulut içerisinde 

aĢırı  soğumuĢ  su  damlacıklarıyla  birlikte  buz  kristalleri  bulunur.  Bu  sıcaklık  aralığı  dolu 

geliĢimi için idealdir. – 40 

0

C’den daha düĢük sıcaklıklarda bulut içerisinde sıvı su olmayacak 



tamamıyla  buz  yapısı  olacaktır.  Bu  durum  da  dolu  geliĢimini  engelleyecektir.  0 

0

C’nin 



üzerindeki  sıcaklıklarda  dolu  tanecikleri  erir.  Bu  yüzden  0 

0

C  izotermine  rastlanılan  ilk 



seviyenin (donma seviyesi) yerden yüksekliği oldukça önemlidir.  

       


 

 

 




 

 



Bir  dolu  tanesinin  çapının  geliĢimi  LWC  ile  doğru  orantılıdır.  Bunun  için  Ģu  eĢitlik 

geçerlidir: 

 

i

w

t

LWC

E

V

dt

dD

2



 

  



Burada  

D: Dolunun çapı. 



t

: Dolunun ortalama düĢme hızı. 

w

 : Dolu damlacıklarının bulut içerisindeki birikme durumu (collection efficiency).                        

LWC: Adyabatik Liquid Water Content.        



i

: Dolu tanesinin ortalama yoğunluğu. 



 

 

Yukarıdaki  formül  oldukça  teorik  bir  formüldür  ve  laboratuar  çalıĢmalarında 



kullanılabilmektedir. Formül doğrultusunda bir dolu tanesinin çapının, 10 dakikalık bir zaman 

zarfında 0.5 cm’den 3 cm’ye çıkması için  5 g/m

3

  LWC değeri  gerekmektedir. 20 dakikalık 



bir zaman zarfında ise 2.5 g/m

3

 LWC değeri gerekmektedir. 



 

 

Buradan, dolu oluĢumu için gerekli olan kararsızlık Ģartlarında oraj bulutu içerisindeki 



LWC değeri arttıkça dolu geliĢimi hızla artacaktır. Modellerden elde edilen LWC değerleri ve 

haritaları sinoptik olarak dolu alanlarındaki geliĢme için önemli bir parametredir. Bu durum 

dolu tahmininde göz önünde bulundurulmalıdır.  

 

b.



 

Dolu GeliĢim Sıcaklığı ve Seviyesi (HGZ) 

 

Uzun  yıllar  yapılan  modelleme  ve  dolu  tanesinin  izotop  analizi  çalıĢmaları  dolunun 

geliĢebilmesi için gerekli olan ortam sıcaklığı hakkında pek çok sonuçların ortaya çıkmasını 

sağlamıĢtır  (English,  1973;  Browning,  1977;  Nelson,  1983;  Foote,  1984;  Miller  1988). 

Yapılan  bu  çalıĢmalarda    dolunun  geliĢmesi  için  ideal  bulut  sıcaklığın  -20 

0

C  ile  –  40 



0

arasında olması gerektiği sonucuna varılmıĢtır. Konvektif bulut içerisindeki -20 



0

C ile – 40 

0



sıcaklık  aralığının  görüldüğü  yükseklikler  ideal  dolu  oluĢma  bölgeleridir  (hail  growth  zone, 



HGZ). 

 



 

 Bu  yüksekliklerde  dolu  geliĢiminin  uygun  olmasının  baĢlıca  üç  nedeni  vardır, 



birincisi,  LWC  bu  sıcaklık  aralıklarının  görüldüğü  seviyede  maksimum  değer  alır.  Ġkincisi,     

- 20 


0

C ile – 40 

0

C sıcaklık aralığı donma için ideal bir sıcaklık aralığıdır, kuvvetli ısı kaybıyla 



birlikte  dolu  tanesinin  donması  kolayca  gerçekleĢecektir.  Üçüncü  neden  ise  bu  sıcaklık 

aralığında buz kristalleriyle aĢırı soğumuĢ su damlacıklarının birlikte bulunmasıdır.  

 

Sinoptik  olarak herhangi  bir bölge üzerinde kararsızlığa bağlı olarak konvektif bulut 



geliĢimi tespit edilmiĢ ise - 20 

0

C ile – 40 



0

C sıcaklık aralığının görüldüğü yükseklik (HGZ) 

dolu  geliĢimi  bakımından  oldukça  önemlidir.  Bu  durum,  radar  tarama  stratejisi  bakımından 

dikkate değerdir.       

 

c.

 

 Dolu GeliĢimindeki Fırtına Özelliği 

 

Meydana  gelen  karasızlık  ve  bu  karasızlığa  bağlı  olarak  gerçekleĢen  fırtınanın  bazı 

karakteristik  özelliklerinin  dolunun  oluĢumuna  ve  geliĢimine  katkısı  büyüktür.  Dolu 

oluĢumunda  HGZ  tabakasının  kalınlığı  önemlidir.  Bu  tabaka  ne  kadar  kalın  ise  dolu 

tanelerinin  geliĢimi  o  denli  kaliteli  olacaktır.  Uygun  HGZ  kalınlığında,  kararsızlığa  bağlı 

olarak  konvektif  bulut  içerisindeki  yukarı  doğru  hava  hareketinin  hızı  dolu  oluĢum  hızını 

kolaylaĢtıracaktır. Yine yukarı doğru hava hareketi dolunun, konvektif bulutun örs Ģeklindeki 

kısmından yere doğru atılmasını da kolaylaĢtıracaktır (Browning, 1977). Yukarı doğru zayıf 

olan  hava  hareketliliğinde  dolu  taneleri  doğrudan  bulunduğu  yerden  zamanından  önce 

(geliĢimini tamamlamadan) yere düĢecektir. YaklaĢık olarak, 2 cm çapındaki dolu tanelerinin 

oluĢabilmesi için HGZ seviyesindeki yukarı doğru hava hareketinin hızı 25 m/s’yi aĢmalıdır.  

 

 



 

d.

 

Dolu GeliĢiminde Atmosferdeki Termal TabakalaĢma Durumu 

 

Meydana gelen kuvvetli kararsızlı ve oraj durumunda dolu yağıĢının olmamasının en 

önemli  nedeni  yer  seviyesine  yakın  seviyelerdeki  hava  sıcaklığı  ve  donma  seviyesinin 

yüksekliğidir.  Donma  seviyesi  yer  seviyesinden  ne  kadar  yüksekte  ise  dolu  taneleri  donma 

seviyesinden  yere  düĢene  kadar  geçen  sürede  eriyecek  ve  yer  seviyesine  yağmur  olarak 

düĢecektir (Shands, 1944).  

 



Yüklə 0,54 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə