1 dolu, tahmġNĠ, analġZĠ ve dolu durumu yüksek atmosfer klġmatolojġSĠ



Yüklə 0,54 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/18
tarix20.10.2017
ölçüsü0,54 Mb.
#6102
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18

 

16 


kalan mavi boyalı alan, Negatif Enerji Alanı (CIN, Convective Ġnhibition) olarak adlandırılır 

ve bu alanın büyüklüğü ile ilgili seviyedeki hava parselinin kararlılığı doğru orantılıdır. 

 

LFC  seviyesinde  hava  parseli  ile  çevre  atmosferin  sıcaklıkları  birbirine  eĢit  olur. 



Yükselmesine  devam  eden  hava  parseli  LFC  seviyesinin  hemen  üzerinde  EL  (Denge  veya 

EĢitlik  Seviyesi,  Equilibrium  Level)  Seviyesine  kadar  çevre  atmosferden  daha  sıcak  olur. 

Hava parseli ile çevre atmosfer sıcaklık eğrisi arasında bir alan oluĢur. Bu alan Ģekilde kırmızı 

olarak  gösterilmiĢtir.  Burası  atmosferik  kararsızlık  bakımından  Pozitif  Enerji  Alanı  olarak 

tanımlanır.  Atmosferde  meydana  gelebilecek  karasızlık  hadisesi  bu  alanın  büyüklüğü  ile 

doğru orantılıdır. Bu alan ne kadar büyükse karasızlık o kadar kuvvetlidir; ne kadar küçükse 

atmosfer de oluĢacak kararsızlık o kadar küçüktür. Bu alana,  (CAPE, Convective Available 

Potential Energy) alanı adı verilir. 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



ġekil 4. CAPE, CIN ve LFC 

 



 

17 


 

CAPE  ve  CIN  alanları  atmosferde  meydana  gelen  kararsızlığın  tanımlanmasında  son 

derece  önemlidir  ve  günümüzde  modellerde  yaygın  olarak  kullanılmaktadır.  CAPE  ve  CIN 

Alanlarının Birimi Joule/kg’dır. Dolu oluĢumu bakımından CAPE, CIN, LFC ve EL değerleri 

son derece önemlidir. ÇalıĢmada dolu meydana gelen günlere ait kritik değerler hesaplanmıĢ 

ve değerlendirilmiĢtir.  

 

 

CAPE ve CIN değeri adyabatik olarak Ģu Ģekilde hesaplanabilir: 



 

dz

T

T

T

g

CAPE

EL

Lfc

Z

Z

V

V

V



0

0



 

 

dz



T

T

T

g

CIN

Lfc

yer

Z

Z

V

V

V



0

0



 

 

 



Formüllerde T

v

 parsel sıcaklığını T



v0

 ise çevre atmosfer sıcaklığını gösterir.  

 

5. Dolu Rüzgar ĠliĢkisi 

 

Dolu yağıĢının rüzgarla olan iliĢkisini ilk defa 1960 yılında Dessens ortaya koymuĢtur. 

Dessens hipotezinde üst troposferde meydana gelen kuvvetli rüzgarların dolu fırtınasına sebep 

olduğunu  vurgulamıĢtır.  Sonraki  yıllarda  yapılan  bazı  araĢtırmalarda  dolu  –  rüzgar  iliĢkisi 

konusunda çeĢitli çeliĢkili sonuçlar elde edilmiĢse de, hakim düĢünce, orta ve üst troposferde 

meydana  gelen  rüzgarların  ve  bu  rüzgarlara  bağlı  olarak  oluĢan  wind  shear’ların  Ģiddetli 

fırtınalarla  sebep  olduğudur.  Üst  -  orta  troposferdeki  kuvvetli  rüzgarlar  jet  akımlarıyla 

yakından iliĢkilidir ve ilgili hava kütlesinin içerisinde meydana gelen düĢey akımların Ģiddeti 

bu rüzgarlara bağlıdır. Dolayısıyla bu durum hava kütlesinin kararsız yapısıyla da iliĢkilidir. 

Longley ve Thompson (1965) Alberta için yaptıkları çalıĢmada 500 hPa seviyesinde meydana 

gelen kuvvetli rüzgarların dolu oluĢumuyla iliĢkisini ortaya koymuĢlardır. 

     


Fawbush ve Miller 1953’te yaptıkları araĢtırmalarda orta troposferde rüzgar hızının 35 

knot’u aĢtığı zamanlarda tornado meyilli kuvvetli fırtınaların oluĢtuğunu ortaya koymuĢlardır. 

Bunun  dıĢında,  Darkow  ve  Fowler  1971  yılında  çeĢitli  bölgelere  ait  yüksek  atmosfer 

gözlemlerini  incelemiĢ  ve  tornado-dolu  ile  kuvvetli  rüzgarlar  arasındaki  iliĢkileri  ortaya 

koymuĢlardır.  



 

18 


Meydana  gelen  fırtınaların ve dolu  fırtınalarının  jet rüzgarlarıyla olan iliĢkisini 1963 

yılında yaptığı çalıĢmalarla Ludlam ortaya koymuĢtur. ġekil 5’te görülebileceği gibi Ludlam 

jet  ekseninin  antisiklonik  dönüĢ  yaptığı  bölgelerde  kuvvetli  fırtınaların  geliĢtiğini  tespit 

etmiĢtir.  ġekildeki  koyu  alanlarda  fırtınalar  tespit  edilmiĢtir.  Üst  troposferde  oluĢan  jet 

rüzgarlarının etkisiyle 500 hPa seviyesinde ve alt troposferde kuvvetli wind shearlar meydana 

gelebilmektedir. Bu da  yer ile orta torposfer arasında dolu fırtınası sırasında meydana gelen 

wind shearların ne derece önemli olduğunu açık bir Ģekilde göstermektedir.    

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

ġekil 5. Jet ve Fırtına ĠliĢkisi 

 

 



Fırtına durumundaki dinamik olarak gerçekleĢen kararsızlıktan dolayı düĢey hareketler 

kaçınılmaz  olarak  artacaktır.  Bununla  birlikte,  oluĢan  adyabatik  sisteme  çevre  atmosferden 

katılımlar  olacak  ve  bu  durumda  yatay  mesafede  özellikle  yere  yakın  seviyelerde  rüzgarın 

kuvvetlenmesine neden olacaktır. Bu olay tipik bir konverjanstır. Konverjans etkisiyle yer ve 

yere  yakın  seviyelerde  kuvvetli  wind  shearlar  ve  hamleli  rüzgarlar  meydana  gelir.  Bu 

durumda oluĢan bu rüzgar etkisinin mutlaka hesaba katılması gerekir.  

 

 

ÇalıĢmada,  fırtına  ve  dolu  fırtınası  bakımından  önemli  olan  rüzgar  parametrelerinin 



dolu  oluĢan  günlerdeki  kritik  değerleri  hesaplanmıĢtır.  Kullanılan  rüzgar  parametreleri 


Yüklə 0,54 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə