1. Əmtəə və xidmətlər bazarında rəqabətin vəziyyətinin, təmərküzləşmə səviyyəsinin, qiymətin formalaşmasında inhisarçılığın təsirinin statistik tədqiqinin yekunları



Yüklə 0,61 Mb.
səhifə4/8
tarix31.08.2018
ölçüsü0,61 Mb.
#65526
1   2   3   4   5   6   7   8

Cədvəldən göründüyü kimi, istehsal olunmuş məhsulun həcminə görə ən böyük inhisarçılıq “Xam neft və təbii qaz hasilatı”, “Dəmir filizinin hasilatı”, “Kimya sənayesi və gübrə istehsalı üçün mineral xammal hasilatı”, “Bitki, heyvan yağları və piylərinin istehsalı”, “Dəridən geyim istehsalı”, “Ayaqqabı istehsalı”, “Şpon, faner, lövhə və panellərin istehsalı”, “Aqrokimyəvi məhsulların istehsalı”, “Qalvanik elementlərin (elektrik akkumulyatorlarının və ilkin elementlərin) istehsalı”, “Ötürücü cihazların istehsalı”, “Çuqun, polad və ferroərintilərin istehsalı (AKPB)”, “Boru istehsalı”, “Sair kimyəvi məhsulların istehsalı”, “Avtomobillər üçün gövdələrin (kuzovların) istehsalı qoşqu və yarımqoşquların istehsalı”, “Avtomobillər və onların mühərrikləri üçün hissələrin və ləvazimatların istehsalı” və “Musiqi alətlərinin istehsalı” fəaliyyət növlərində daha çox müşahidə olunur.

İşçilərin sayına görə ən böyük inhisarçılıq “Dəmir filizinin hasilatı”, “Dəridən geyim istehsalı”, “Avtomobillər üçün gövdələrin (kuzovların) istehsalı, qoşqu və yarımqoşquların istehsalı”, “Avtomobillər və onların mühərrikləri üçün hissələrin və ləvazimatların istehsalı” fəaliyyət növlərində müşahidə olunur.

Tədqiqat göstərir ki, inhisarçılıq daha çox sənayedə olmuşdur. Sənaye üzrə inhisarçılığı xarakterizə edən statistik göstəricilər aşağıdakı cədvəldə verilmişdir.


Cədvəl 8


İqtisadi fəaliyyət növlərinin kodu



İqtisadi fəaliyyət növlərinin adı

Müəs-sisələrin sayı



İşçilə-rin sayı, nəfər



Əsas fondların dəyəri, min manat


İstehsal olunmuş məhsulun həcmi,

min manat


Mədənçıxarma sənayesi

11


Xam neft və təbii qaz hasilatı; Bu sahədə xidmətlərin göstərilməsi

1

2406

19770469.0


20727640.5



13

Metal filizlərinin hasilatı

1

256

17121.0

696.6

14

Mədənçıxarma sənayesinin digər sahələri

4

772

36405.0

16714.5

Emal sənayesi

15

İçkilər də daxil olmaqla qida məhsullarının istehsalı

5

1173

230809.0

99828.8

16

Tütün məmulatlarının istehsalı

1

642

40716.0

20050.5

17

Toxuculuq sənayesi

3

338

841.0

13920.7

18

Geyim istehsalı, xəzin bəzədilməsi və rənglənməsi

2

595

1484.0

6884.1

19

Dəri, dəridən məmulatlar və ayaqqabı istehsalı

3

351

8843.0

9335.1

20

Mebeldən başqa ağacın emalı və ağacdan məmulatların və tıxacın istehsalı

4

150

6216.0

5521.2

21

Sellüloz, kağız, karton və onlardan məmulatların istehsalı

2

212

1366.0

5509.0

22

Nəşriyyat və poliqrafiya fəaliyyəti, məlumatların yazılmış daşı-yıcılarının çoxaldılması

1

82

197.0

7646.7

23

Koks, neft məhsullarının və nüvə materiallarının istehsalı

1

2858

233181.0

77171.0

24

Kimya sənayesi

6

3888

263456.0

142207.6

25

Rezin və plastmas məmulatların istehsalı

1

11

769.0

106.4

26

Digər qeyri-metal mineral mad-dələrin istehsalı

3

1271

16608.0

10064.4

27

Metallurgiya sənayesi

5

4077

131912.0

276187.4

28

Hazır metal məmulatlarının istehsalı

6

2815

148234.0

134131.5

29

Maşın və avadanlıqların istehsalı

6

840

19141.0

43050.0

30

Ofis avadanlığı və hesablama texnikasının istehsalı

1

176

26799.0

1487.7

31

Elektrik maşınları və elektrik avadanlıqlarının istehsalı

5

778

30445.0

16093.0

32

Radio, televiziya və rabitə cihazlarının istehsalı

3

446

25934.0

8511.7

33



Tibb texnikası məmulatları, ölçü vasitələri, optik cihazlar, saatlar və aparaturaların istehsalı

4

618

11099.0

7733.4

34

Avtomobil, qoşqu və yarımqoşqu-ların istehsalı

3

381

8862.0

18069.6

35

Sair nəqliyyat vasitələrinin istehsalı

4

2727

34697.0

142949.2

36

Mebel və digər qruplara daxil edilməyən sair məhsulların istehsalı

3

902

9225.0

14700.8

Elektrik enerjisi, qaz və suyun istehsalı və bölüşdürülməsi

40

Elektrik enerjisi, qaz, buxar və isti suyun istehsalı və bölüşdürülməsi

5

5980

420858.0

298155.5

41

Suyun yığılması, təmizlənməsi və paylanması

1

5074

395182.0

65416.3

CƏMİ

 


84

39819

21890869.0

22169783.2

Emal sənayesində inhisarçı müəssisə işçilərinin sayının paylanması qrafiki aşağıdakı kimidir.




Qrafikdən göründüyü kimi, fəaliyyət növü “İçkilər də daxil olmaqla qida məhsullarının istehsalı”(15), “Koks, neft məhsullarının və nüvə materiallarının istehsalı” (23), “Kimya sənayesi” (24), “Digər qeyri-metal mineral maddələrin istehsalı” (26), “Metallurgiya sənayesi” (27), “Hazır metal məmulatlarının istehsalı” (28) və “Sair nəqliyyat vasitələrinin istehsalı” (35) olan inhisarçı müəssisələrdə daha çox işçi çalışır.

Emal sənayesində inhisarçı müəssisələrdə məhsul həcminin paylanması qrafiki aşağıdakı kimidir.



Qrafikdən göründüyü kimi, məhsul həcmi daha çox “İçkilər də daxil olmaqla qida məhsullarının istehsalı” (15), “Tütün məmulatlarının istehsalı” (16), “Koks, neft məhsul-larının və nüvə materiallarının istehsalı” (23), “Digər qeyri-metal mineral maddələrin istehsalı (26), “Metallurgiya sənayesi” (27), “Hazır metal məmulatlarının istehsalı (28) fəaliyyət növlərində olmuşdur.

Emal sənayesində inhisarçı müəssisələrin əsas fondların dəyərinə görə paylanması qrafiki aşağıdakı kimidir.

Qrafikdən göründüyü kimi, “İçkilər də daxil olmaqla qida məhsullarının istehsalı” (15), “Koks, neft məhsullarının və nüvə materiallarının istehsalı” (23), “Kimya sənayesi” (24), “Metallurgiya sənayesi” (27), “Hazır metal məmulatlarının istehsalı” (28), “Maşın və avadanlıqların istehsalı” (29), “Sair nəqliyyat vasitələrinin istehsalı”(35) fəaliyyət növləri üzrə əsas fondların dəyəri ən çox olmuşdur.


İnhisarçı müəssisələrin işçilərin sayına görə paylanması aşağıdakı cədvəldə verilmişdir.

Cədvəl 9


Qruplar

İşçilərin sayına görə intervallar

Müəssisələrin sayı

Cəmi işçilərin sayı

İnhisarçı müəssisələrin məhsul həcminin dəyəri, min manat

İnhisarçı müəssisələrin əsas fondlarının dəyəri, min manat

1

2-327

61

6484

270210.8

421570

2

420-948

12

7611

309055.3

159714

3

1128-1835

5

7365

319673.4

316865

4

2195-2430

3

7031

21008416.7

20114752

5

2858

1

2858

77171

233181

6

3396

1

3396

119839.7

249605

7

5074

1

5074

65416.3

395182

Cəmi

84

39819

22169783.2

21890869

Cədvəlin məlumatlarından aydın olur ki, müəssisələrin intervallar üzrə paylanması qeyri-normaldır. Yəni, işçilərin sayına görə orta həcmli müəssisələr daha azdır, lakin 3 iri müəssisə var, kiçik müəssisələrin sayı isə 61-dir. Eyni zamanda 4-cü qrup üzrə 3 müəssisə məhsulunun həcmi başqa intervallarda yerləşən müəssisələrin məhsul həcmindən kəskin fərqlənir (21008416.7 min manat). Həmin qrup üzrə əsas fondların dəyəri 20114752 min manat təşkil edir. Yəni, başqa qrupların əsas fondlarının dəyərindən kəskin fərqlənir.

İnhisarçı müəssisələrin fəaliyyət seksiyaları üzrə ölçüsünü xarakterizə edən əsas göstəricilər cədvəl 10-da verilmişdir.

Cədvəl 10



Fəaliy-yət seksi-yasının kodu



Fəaliyyət seksiyasının adı


Müəssisələrin sayı


İnhisarçı məhsulu həcminin ümumi məhsul həcmində xüsusi çəkisi,%



İnhisarçı müəssisələrdə işçilərin sayının işçilərin ümumi sayında xüsusi çəkisi,

%-lə


Min manatlıq məhsula düşən əsas fondların dəyəri, manatla



C

Mədənçıxarma sənayesi

6

93.4

11.1

955.6

D

Emal sənayesi

72

26.7

32.1

1178.7

E



Elektrik enerjisi, qaz və suyun istehsalı və bölüşdürülməsi


6

49.0

30.4

2244.5

Cədvəldən göründüyü kimi, mədənçıxarma sənayesində 1000 manatlıq məhsula düşən əsas fondun dəyəri 955.6 manat, emal sənayesində 1178.7 manat, elektrik enerjisi, qaz və suyun istehsalı və bölüşdürülməsi seksiyasında isə 2244.5 manat təşkil edir.

Sənaye fəaliyyəti ilə məşğul olan statistik vahidlərin məhsul həcminə görə riyazi-statistik təhlilinə əsasən ayrı-ayrı sənaye fəaliyyəti üzrə statistik xarakteristikalar aşağıdakı kimidir.

Cədvəl 11



min manatla

Fəa-

liy-

yət

növü


Müəs-sisə-lərin

sayı



Orta

kəmiy-

yət


Median qiyməti

Orta

kəmiy-

yətin

standart

xətası


Cəmi

məhsul

həcmi


Mini-

mum

Mak-

simum


Variasiya genişliyi

Standart

kənar-

laşma


Varia-siya əm-

salı



11

61

369455

5436

339490

22536764

0

20727641

20727641

2651503

718

13

1

697

697

,

697

696.6

697

0

,




14

220

136

25

62

29834

0

13129

13129

922

680

15

456

2608

51

1089

1189273

0

466607

466607

23261

892

16

5

4490

144

3912

22448

4.6

20051

20046

8747

195

17

86

334

30

137

28765

0

11218

11218

1275

381

18

58

241

10

125

13956

0

6868

6868

950

395

19

20

486

11

318

9720

0

5730

5730

1420

292

20

59

148

13

89

8758

0

5217

5217

682

460

21

21

448

81

240

9411

0

4860

4860

1100

246

22

182

236

38

53

42948

0

7647

7647

720

305

23

3

29122

9113

24136

87366

1082

77171

76089

41805

144

24

84

2728

61

1436

229116

0

117254

117254

13161

483

25

77

538

46

161

41403

0

8281

8281

1413

263

26

241

628

59

117

151438

0

14191

14191

1812

288

27

33

10446

215

5217

344720

0

140073

140073

29968

287

28

69

2278

77

1047

157190

0

58445

58445

8696

382

29

83

1340

275

297

111246

0

15075

15075

2707

202

30

6

573

487

235

3440

0

1488

1488

575

100

31

37

754

76

293

27902

0

9105

9105

1779

236

32

9

1091

190

608

9823

1.9

4778

4776

1825

167

33

12

909

518

306

10906

2.4

3451

3449

1059

117

34

4

4479

1557

3424

17917

108.9

14694

14585

6847

153

35

32

5844

546

2640

187003

1.4

64653

64651

14933

256

36

125

271

29

101

33828

0

11421

11421

1130

417

40

183

4267

656

1207

780876

0

163523

163523

16324

383

41

61

1376

183

929

83942

0

56634

56634

7258

527

Total

2228

11746

58

9312

26170689

0

20727641

20727641

439528

3742

Məhsulun həcminə görə statistik xarakteristikalar göstərir ki, verilmiş fəaliyyət növləri üzrə müəssisələrin paylanması demək olar ki, qeyri-normaldır. Yəni, variasiya əmsalı 33% - dən böyükdür. Belə paylanmada hər fəaliyyət növü üzrə müəssisələrin məhsul həcminə görə qruplaşdırılması zərurəti yaranır. Bu zaman iri, kiçik müəssisələr ifadəsindən istifadə etməklə müəyyənləşir. Burada, -məhsul həcmi üzrə orta kəmiyyət, -isə standart kənarlaşmadır. Qruplaşma məlumatları əsasında fəaliyyət növü üzrə orta inhisarçılıq səviyyəsini müəyyənləşdirmək olar.



Yüklə 0,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə