BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
№1
Humanitar elml
ər seriyası
2015
UOT 316.77
UOT 654.19, 022.2
BEYNƏLXALQ TƏŞKİLATLARIN MEDİA SİYASƏTİNDƏ VƏ
DEMOKRATİK ÖLKƏLƏRİN KİV QANUNVERİCİLİYİNDƏ
ANTİİNHİSAR TƏDBİRLƏRİ
S.R.MƏMMƏDOV
Bakı Dövlət Universiteti
sabir.rm@rambler.ru
M
əqalədə BMT, Avropa Şurası, ATƏT və başqa beynəlxalq təşkilatların müasir media
siyas
əti təhlil edilir və onların üzv-dövlətlər üçün təklif etdikləri antiinhisar tədbirlərin
mahiyy
əti açıqlanır. Müəllif qeyd edir ki, antiinhisar tədbirləri söz və ifadə azadlığının təmin
olunması üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir və hər bir ölkənin daxili qanunvericiliyində əks
olunur. Bununla bel
ə nəzərə almaq lazımdır ki, KİV-in iqtisadi tənzimləmə prosesi mürəkkəb
v
ə ziddiyyətlidir. Bu mənada demokratik ölkələrin antiinhisar siyasətinin öyrənilməsi çox vacib
v
ə əhəmiyyətlidir. Müəllif Avropa ölkələrində tətbiq olunan subsidiya və vergi güzəştlərinin
mahiyy
ətini açıqlayır və bu tədbirlərin böyük səmərə verdiyini vurğulayır.
Açar sözl
ər: beynəlxalq təşkilatlar, media, iqtisadiyyat, söz azadlığı, antiinhisar siyasəti,
beyn
əlxalq jurnalistika
Müasir dövrd
ə bir çox ölkələrin media sahəsində sağlam rəqabətə maneə
tör
ədən inhisarlar və başqa böyük maliyyə-iqtisadi qurumlar mövcuddur. Məh-
dud sayda olan maqnatların əlində böyük iqtisadi gücün cəmləşməsi istehlak-
çılar üçün həmişə böyük təhlükə yaradır, KİV sahəsində isə söz azadlığına
z
ərbə vurmuş olur. Çox adda kütləvi informasiya vasitələrinin məhdud sayda
sahibkarlara m
əxsus olması düşüncə və fikir müxtəlifliyi imkanlarını xeyli
daraldır. Əgər hər hansı bir iqtisadi qurum bir neçə informasiya vasitəsini öz
əlində cəmləşdirmişsə, belə təhlükə yarana bilər ki, maliyyə xərclərinə qənaət
etm
ək üçün eyni məlumat bütün informasiya orqanlarında verilə bilər və
n
əticədə televiziyada gedən xəbərlər qəzetlərdə olan informasiyanı təkrarlayar.
Bundan başqa, böyük media şirkətlərin geniş fəaliyyət imkanları kiçik
informasiya vasit
ələrini öz maliyyə xərclərini məhdudlaşdırmağa məcbur edə
bil
ər və bunun nəticəsində onlar müstəqil jurnalist təhqiqatı və başqa analitik
araşdırmanı həyata keçirə bilməzlər. Üstəlik reklam sifarişçiləri əsasən böyük
KİV qurumları ilə əməkdaşlığa can atdığından kiçik informasiya vasitələri
192
daima maliyy
ə sıxıntısı keçirəcəklər. Zəif rəqabət mühiti, sözsüz ki, innovasiya
t
ədbirlərinin azalmasına gətirib çıxaracaq və sonrakı dövrdə informasiya
istehlakçılarına daha baha başa gələcək.
Beyn
əlxalq təşkilatlar təsdiq edirlər ki, özünüifadə azadlığı hüququ küt-
l
əvi informasiya vasitələri sahəsində inhisarlaşma meyillərinin qarşısının alın-
ma
sını dövlətdən ciddi formada tələb edir. BMT-nin İnsan Hüquqları Komis-
siyası dövlətləri KİV sahibkarlarının və informasiya mənbələrinin çoxluğunu
t
əmin etməyə və bunun üçün şəffaf lisenziya sisteminin tətbiqinə və özəl KİV
sah
əsində inhisarlaşmanın qarşısını almağa çağırırdı.
BMT v
ə ATƏT-in söz azadlığı üzrə nümayəndələrinin 2002-ci il birgə
b
əyannaməsində KİV və rabitə vasitələri sahəsində sahibkarlığın dar çərçivədə
c
əmləşməsi və bunun nəticəsində fikir müxtəlifliyinə, redaksiya müstəqilliyinə
t
əhlükənin artması vurğulanırdı. Dövlətin KİV sahəsində inhisarlaşmanın
qarşısını almaq vəzifəsi Avropa Şurası Nazirlər Komitəsinin qəbul etdiyi “Söz
v
ə informasiya azadlığı Bəyannaməsi”ndə də vurğulanmışdır. Bunun davamı
olaraq Avropa Şurası özünün R(99)1 saylı Tövsiyələrində iştirakçı dövlətlərə
bir sıra təkliflər də vermişdir: «Bir və daha çox KİV sənayesi bölməsinə tək və
yaxud qrup şəklində kommersiya qurumlarının təsirini məhdudlaşdırmaq üçün
qanunlar
da, lisenziya qaydalarında və başqa prosedurlarda dövlət hədd
göst
əricilərinin tətbiqi imkanlarını araşdırmalıdır. Bu göstəricilər auditoriyanın
maksimal h
əcmini ifadə edə və yaxud media müəssisəsinin dövriyyəsinə və
g
əlirlərinə əsaslana bilər. Məhdudiyyət kommersiya media müəssisəsinin
kapital h
əcminə görə tətbiq edilə bilər. Hədd göstəricilərini tətbiq edərkən
dövl
ətlər KİV-in bazar həcmini, onun imkan səviyyəsini nəzərə almalıdır.
Şirkətlər müvafiq bazarda icazə verilən hədd göstəricilərinə çatdıqda həmin
bazarda
əlavə yayım lisenziyası almamalıdır» [1].
Ayrı-ayrı demokratik dövlətlər KİV üzərində həddən artıq sahibkarlıq
hüququnun
əldə edilməsinin qarşısını alan qanunlar qəbul etmişlər. Fransada
heç k
əs gündəlik milli siyasi və informasiya xarakterli nəşrlərdə 30 faizdən
artıq paya sahib ola bilməz [2, 81]. İtaliyada isə heç bir naşir ümummilli qə-
zetl
ərdə 20 faizdən, regional orqanlarda isə 50 faizdən artıq pay əldə edə
bilm
əz.
Bir
sıra demokratik ölkələrdə qanun hər hansı KİV sahəsində əsaslı şə-
kild
ə öz mövcudluğunu ifadə edən şirkətə başqa media sahələrində sahibkar-
lıqla məşğul olmağa icazə vermir. Niderlandda mətbuat bazarının 25 faizinə
sahib olan şirkət teleradioyayım lisenziyası əldə edə bilməz.
B
əzi hallarda demokratik dövlətlər milli mədəniyyəti və milli özünəməx-
susluğu qoruyub saxlamaq üçün ölkədə xarici sahibkarların media fəaliyyətini
m
əhdudlaşdırır. Polşada xarici kapitalla fəaliyyət göstərən şirkət yalnız 49
faizd
ən az paya sahib olduğu halda yayım lisenziyası ala bilər. Üstəlik şirkətin
nizamnam
əsində birmənalı göstərilməlidir ki, müşahidə şurasında və direktor-
lar şurasında təmsil olunanların çoxu Polşa vətəndaşıdır və daimi şəkildə
ölk
ədə yaşayırlar . Beynəlxalq “Article XIX” təşkilatı hesab edir ki, xarici
193
sahibkarlara qarşı tətbiq edilən məhdudiyyətlər KİV iqtisadiyyatına zərər
vurmursa, legitim hesab oluna bil
ər [3].
KİV sahəsində inhisarlaşmanın qarşısını təsirli formada həm də medianın
özünüt
ənzimləmə mexanizmi ala bilir. Bu sistem dövlətin bir çox müdaxiləsini
lüzumsuz edir. 1993-cü ild
ə Niderlandda mətbuat bazarının liderləri milli qəzet
n
əşrlərindəki paylarının 30 faizdən artıq olmaması barədə özləri razılığa gəlmiş
v
ə bununla parlamentin müvafiq qanunverici addımlarını qabaqlamışlar.
Özünüt
ənzimləmə mexanizmi işə düşmədiyi və dövlət tərəfindən müvafiq
normativ akt q
əbul olunduğu halda qanunun tətbiq edilməsinə nəzarət, adətən,
milli antiinhisar qurumuna h
əvalə edilir. Bütün başqa nəzarət orqanları kimi,
KİV sahəsində inhisarlaşmanın qarşısını almağı qarşısına məqsəd qoyan qurum
tam müst
əqil olmalı və hökumətin təsiri altına düşməməlidir. Əks halda qanun
siyasi motivl
ər əsasında tətbiq edilə bilər.
İnhisarlaşmaya qarşı yönəlmiş məhdudiyyətlər özəl şirkətlərlə yanaşı
dövl
ətə də şamil edilir. Avropa İnsan Haqları Məhkəməsi bir çox işləri, o
cüml
ədən «İnformationsverein Lentia v. Austria» məhkəmə çəkişməsini araş-
dırarkən belə nəticəyə gəlmişdir ki, teleradioyayım üzərində dövlət inhisarı
özünüifad
ə hüququnu məhdudlaşdırır. Avropa Məhkəməsi vurğulamışdır ki,
«plüralizmi t
əmin edən vasitələr sırasında fikir azadlığını ən çox məhdud-
laşdıran amil dövlət inhisarıdır, çünki yalnız o, milli ötürücülər vasitəsilə
yayımı həyata keçirməyə qadirdir… Başqa, daha az məhdudlaşdırıcı tədbirin
mövcud olmadığını düşünmək lazım deyil. Bir sıra ölkələrin təcrübəsinə istinad
ets
ək, bunu aydın görə bilərik. Burada lisenziyalar müxtəlif mahiyyətli və
m
əzmunlu proqramların mövcudluğu şərti əsasında verilir və yaxud milli
şirkətin fəaliyyətinə özəl hüquqi şəxslərin cəlb olunmasını və onların iştirakını
t
əmin edir» [4]. Regional beynəlxalq təşkilatlar bu məsələdə Avropa Məh-
k
əməsini əsasli formada dəstəkləmişlər. BMT-nin İnsan Hüquqları Komitəsi
artıq öz qərarı ilə qəzet nəşri və yayımı sahəsində dövlət inhisarını yolverilməz
hesab etmişdir.
Amerika Birl
əşmiş Ştatlarında çap mediasından fərqli olaraq, elektron
informasiya vasit
ələri, mülkiyyət hüququnun tənzimi də daxil olmaqla, xüsusi
t
əlimatların subyekti ola bilər. Bu fərqin məntiqi izahı tezliklərin dövlət
mülkiyy
ətində olmasında və kanalların çatışmamasındadır. Elektron media
vasit
ələrinin məruz qaldığı mülkiyyət hüququ ilə bağlı məhdudiyyətlərə çap
mediası dolayısı ilə məruz qalır, çünki həmin məhdudiyyətlər eyni şəxsin eyni
şəhərdə və ya eyni bazarda televiziya stansiyaları və qəzetlər üzərində
“
müştərək mülkiyyət”ini qadağan edir.
Böyük Britaniyada da m
ətbuatın inhisarlaşmasını plüralizmə təhlükə
hesab edirl
ər. Ticarət üzrə Dövlət Katibi (Ticarət Naziri) qəzetlərin birləşmə
t
əklifini İnhisar və Birliklər Komissiyasına göndərir və bu yolla mətbuatın daha
da m
ərkəzləşməsinə məhdudiyyət qoymaq səlahiyyətinə malikdir. Komissiya
müvafiq hallarda ortaya çıxan bütün məsələlər, xüsusən xəbərlərin dəqiq
çatdırılması və fikirlərin azad ifadə edilməsi məsələləri nəzərə alınmaqla,
194
sözüged
ən məsələnin ictimai maraqlara qarşı yönəlib-yönəlməməsi haqqında
hesabat hazırlamalıdır. 500.000 nüsxədən artıq tirajı olan gündəlik qəzetə sahib
olmaq Dövl
ət Katibinin razılığını tələb edir; o isə öz növbəsində Komissiyadan
birl
əşmə təklifi ilə bağlı hesabat almamış qərar çıxara bilməz.
Britaniyada q
əzetlər uzərində mülkiyyət, əsasən, bir neçə əldə cəmləş-
mişdir. Gündəlik milli qəzetlərin yetmiş faizi dörd multimilli kompaniya
t
ərəfindən dərc olunur; onlar həm də bazar günü qəzetlərinin səksən faizini
n
əşr edirlər. Regional qəzetlər dörd qrupun geniş nəzarəti altındadır.
Almaniyada da m
ətbuat sahəsində inhisarlaşmanın qarşısının alınmasına
xüsusi diqq
ət yetirilir. AFR-də 1950-ci ildən 1990-cı ilədək gündəlik qəzetlərin
dövriyy
əsi təxminən iki dəfə artmışdır. Həftəlik qəzetlərin dövriyyəsi təxminən
üç d
əfə artaraq, 2 milyona çatmışdır. 1990-ci ildə iki ölkənin birləşməsi nəticə-
sind
ə gündəlik mətbuat orqanlarının dövriyyəsi 28 milyonadək yüksəlmişdir.
Mülkiyy
ətin mərkəzləşməsinin mətbuat azadlığına törətdiyi təhlükələrə
qarşı daha yaxşı müqavimət göstərmək üçün 28 iyun 1976-cı ildə Almaniya
qanunvericil
əri 27 iyul 1956-cı il tarixli Federal Kartel Qanununa əlavələr
etmişlər. Əvvəllər iqtisadiyyatın başqa sahələrində birləşən kompaniyaların
illik dövriyy
əsi 250 milyon avronu keçdikdə nəzarət mexanizmi işə düşdüyü
halda, m
ətbuat sahəsindəki birləşmələrə nəzarət 13 milyon avro həddindən
başlayırdı (bu, 60.000-dən 70.000-ə qədər tirajı əhatə edirdi). Deməli, Federal
Kartel Agentliyi kiçik v
ə orta qəzetlərin birləşməsinə nəzarət edə bilir.
Azad m
ətbuat bazarına təhlükə yaranarsa, Federal Kartel Agentliyi birləş-
m
əni qadağan edə bilər. Lakin mətbuat və elektron kütləvi informasiya vasi-
t
ələri arasındakı müştərək mülkiyyət yalnız yayım haqqındakı bəzi dövlət qa-
nunları ilə tənzimlənir. Mətbuat azadlığı naminə müştərək mülkiyyətin imkan-
larının məhdudlaşdırılması hazırda müzakirə mövzularındandır. Mülkiyyətin
bir
əldə cəmləşməsi redaksiya plüralizminə qarşı xüsusi təhlükə yaradır, çünki
Almaniya qanunlarına görə, mətbuat orqanının istiqaməti barədə qərarı naşir
verir. Bununla yanaşı jurnalistlər redaksiya azadlığını təmin etmək təşəbbüsünü
ist
ənilən vaxt öz əllərinə ala bilərlər.
Fransada m
ətbuat üzərində mülkiyyət hüququnun mərkəzləşməsi 27 no-
yabr 1986-
cı il Aktının əlavəsi kimi çıxış edən 1 avqust 1986-cı il Aktı ilə
t
ənzimlənir. Avqust Aktı Konstitusiya Şurasına təqdim edilmiş və o, yüksək
s
əviyyədə təsdiq edilmişdir. Bundan sonra gündəlik nəşrlərdə plüralizm
mahiyy
ət etibarilə obyektiv və vacib şərt kimi çıxış etmişdir. 1984-cü il Aktı
il
ə nəzarət mexanizmi müəyyən edilən və mülkiyyətin yüksək dərəcədə mər-
k
əzləşməsinə icazə verən avqust Aktının 11-ci maddəsinin Konstitusiyaya zidd
olması barədə qərar çıxarılmışdır. Bu məsələ əlavə olaraq Parlament tərəfindən
27 noyabr Aktının qəbul edilməsinə səbəb olmuşdur. İndiki qanunun 11-ci
madd
əsi əsas milli (yəni ixtisaslaşmamış) gündəlik nəşrləri satın almağı və bu
yolla onlara sahiblik etm
əyi qeyri-qanuni elan edir. Bütövlükdə isə şəxs və ya
şəxslər qrupu (fiziki və ya hüquqi) ümumi dövriyyəsi bütün Fransadakı gün-
d
əlik qəzetlərin dövriyyəsinin 30 faizindən çox olmamaqla, birbaşa və ya
195
dolayı yolla gündəlik qəzetlərin mülkiyyətçisi ola və ya ona nəzarət edə bilər.
Bu h
əddi keçən istənilən müqavilə etibarsiz elan olunur və 11-ci maddəyə
əsasən, cinayət xarakterli hüquq pozuntusu hesab olunur.
Hazırkı qanun bəzi başqa tələbləri də irəli sürür. Mətbuat kompaniyaları
öz s
əhmlərinin satışa çıxarılması ilə bağlı informasiyaya və hər bir mübahisəli
m
əsələ ilə əlaqədar məlumata şirkət haqqında həqiqi informasiyanın təqdim
edilm
əsi qaydaları çərçivəsində əməl etməlidirlər. Qanun qüvvəyə mindikdən
sonra xarici ölk
ə vətəndaşları mətbuat kompaniyasının mülkiyyətinin 20
faizind
ən çoxunun mülkiyyətçisi və ya sahibi ola bilməzlər. Hərçənd Fransa bu
m
əsələ ilə bağlı beynəlxalq müqavilələrə uyğun olaraq öz üzərinə müəyyən
v
əzifələr götürdüyü təqdirdə sözügedən hədd dəyişdirilə bilər.
1980-ci ill
ərdən başlayaraq, mətbuat üzərində tam və müştərək mülkiy-
y
ətin mərkəzləşməsi güclənmişdir və nəticədə beş media qrupu (Hachette,
Havas, Hersant, Groupe de la Cite, Filipacchi) hazırda media bazarında hökm-
ranlıq edir. “Hersant” qrupu keçən əsrin sonlarında 80-dən artıq radiostan-
siyanın, iyirmi dörd gündəlik qəzetin, on iki başqa dövri mətbuat orqanının və
yeddi
ədəd aylıq qəzetin mülkiyyətçisi kimi çıxış edirdi. “Hersant” qrupu və
başqaları sahibi olduqları nəşrlərin redaktorlarını özləri təyin etməsələr də
(redaktor kollektiv t
ərəfindən seçilir), həmin nəşrlərə sahib olmaları region ba-
zarında oxucuların seçim imkanlarını açıq-aşkar azaldırdı. Hazırda bir neçə
milli q
əzet (xüsusən “Le Monde”, “Liberation” və bəzi həftəlik qəzetlər) istər
milli, ist
ərsə də beynəlxalq məsələlərə dair yüksək keyfiyyətli repotajlar
hazırlamaqda davam edir.
İsveçdə isə nəşrlər üzərində mülkiyyət hüququna məhdudiyyət qoyulma-
mışdır. Radio haqqında qəbul ediləcək xüsusi aktda qəzet kompaniyalarının
xüsusi radio stansiyalarının mülkiyyətçisi olmaq hüququna məhdudiyyət
qoyul
ması nəzərdə tutulmasına baxmayaraq mətbuat və yayım stansiyaları
üz
ərində müştərək mülkiyyət qadağan edilməmişdir
Norveçd
ə də həmçinin mətbuat (çap mediası) üzərində mülkiyyət hüququ
il
ə bağlı xüsusi qanunvericilik aktları yoxdur. Qəzet mülkiyyətçilərinin yayım
mediasının (elektron media vasitələrinin) mülkiyyətçisi olmaq hüququ məh-
dud
laşdırılmışdır, halbuki yayım mediasının mülkiyyətçiləri qəzet üzərində
mülkiyy
ət hüququ əldə edə bilərlər. Lakin iqtisadi amillər həm qəzet, həm də
yayım mediasının gəlir gətirmə qabiliyyətini məhdudlaşdırdığına görə təcrü-
b
ədə bu imkandan istifadə olunmur.
M
ətbuat üzərində xarici vətəndaşların mülkiyyət hüququna xüsusi məh-
dudiyy
ətlər qoyulmamışdır, lakin “Şəlalələrin, şaxtaların və daşınmaz əmlakın
alınması haqqında” 17 dekabr 1917-ci il Aktı ilə müəyyən edilmişdir ki, xari-
cil
ər daşınmaz əmlak əldə edərkən hökumətdən icazə almalıdırlar. Nəşriyyat
kompaniyalarının çoxunun daşınmaz mülkiyyəti olduğundan icazə alınması
t
ələbi də yaranır və adətən, bu tələb vacib bir məsələ kimi irəli sürülür. Hazırda
Norveçin milli q
əzet bazarında üç kompaniya (Şibsted, Orkla, A-Press) hökm-
ranlıq etdiyinə görə güclü rəqabət əsas etibarı ilə əyalətlərdə müşahidə olunur.
196
B
əzi ölkələrdə qanunlar yalnız qeydiyyatdan keçmiş şirkətlərə mətbu fəa-
liyy
ətlə məşğul olmağa icazə verir, teleradioyayımçılar isə lisenziya almalı-
dırlar. Bu fikir onunla əsaslandırılır ki, bu kimi ciddi fəaliyyətlə məşğul olmaq
üçün müvafiq struktur olmalı və əhaliyə lazımi təminat verilməlidir. Əslində
hüquqi şəxsin, müəssisənin təsis edilməsi, sahibkarlıq subyektinin qeydiyyatı
birb
aşa söz azadlığını məhdudlaşdırmır, amma formal olaraq informasiya fəa-
liyy
əti üçün bir şərt olduğuna görə bu sahəyə müdaxilə deməkdir və üçhissəli
testd
ən keçmir. Üçhissəli testin tələbləri aşağıdakılardır: məhdudiyyətlər qanun
əsasında olmalı, demokratik cəmiyyətin inkişafına maneə törətməməli və
qarşıda duran məqsədlərə adekvat olmalıdır.
H
əqiqətən, göstərilən tələblər başqa şəxslərin hüquqlarının müdafiəsinə
yön
əlmişdir. Ona görə də həmin tədbirlərin qarşıda duran məqsədlər üçün «zə-
ruri» olub-
olmadığını yoxlamaq lazım gəlir. İndiyədək heç bir beynəlxalq
m
əhkəmə «inkorporasiya» tələbinin zəruriliyi haqqında qərar çıxarmamışdır.
Y
əqin ki, «inkorporasiya» tələbi media müəssisəsinin böyüklüyündən, yaxud
kiçikliyind
ən asılı olardı. Çünki imkanlı və böyük media yayım təşkilatları,
m
ətbuat orqanları irihəcmli və böyük maliyyə tutumlu sazişlər bağlaya bilər və
insanların şərəf və ləyaqətinə toxunacaq, ailə və şəxsi həyata müdaxilə kimi
qiym
ətləndiriləcək qanunsuz hərəkətə yol versələr, başqa vətəndaşların maraq-
larına ciddi ziyan vura bilər. Bu halda ayrıca sahibkarlıq subyektinin təsis
edilm
əsi və qeydiyyatı qeyri-adekvat tələb kimi səslənmir. Burada yalnız pro-
sedur qaydaların aydın, sadə olmasından və siyasi motivlər əsasında problem
yaradılmasından söhbət gedə bilər.
Kiçik KİV-lər böyük sazişlər bağlamır və ona görə də böyük əhatəyə
malik olmurlar. Bu s
əbəbdən də başqa insanların maraqlarına o qədər də zərər
vura bilm
əzlər. Üstələk hüquqi şəxsin təşkil edilməsi, qeydiyyatı müəyyən xərc
t
ələb edə bilər. Beləliklə, nəşr nə qədər kiçik olsa, «inkorporasiya» tələbi bir o
q
ədər əhəmiyyətini itirmiş olur və informasiya fəaliyyəti ilə məşğul olmaq
üçün lüzümsuz problem
ə çevrilir. Odur ki, heç bir fərq qoymadan ilkin «inkor-
po
rasiya» qaydalarının gözlənilməsini tələb etmək söz azadlığının pozulmasına
g
ətirib çıxaracaq. Yalnız iri şirkətlər qarşısında bu tələbi qoymaq olar.
H
ər bir sahibkarlıq subyekti kimi kütləvi informasiya vasitələri də vergi
öd
əməyə borcludur. Amma bəzi hallarda vergi qanunvericiliyi söz azadlığının
boğulması üçün istifadə edilir, heç bir zərurətə uyğun gəlmir və beynəlxalq
qanunvericilikl
ə tam ziddiyyət təşkil edir. 1991-ci ildə qəbul olunmuş Vindhuk
b
əyannaməsində beynəlxalq birlik vergi qanunvericiliyindən KİV-in azadlığını
boğmaq üçün bir vasitə kimi istifadə edilməsinə görə öz dərin narahatlığını
bildirmişdir. Bəyannamədə qeyd olunurdu ki, «BMT və YUNESKO təcili ola-
raq kütl
əvi informasiya vasitələrinin təsis edilməsinə maneə törədən… iqtisadi
v
ə başqa problemlərin, o cümlədən məhdudlaşdırıcı import dərəcəsini və tarif-
l
ərin, mətbəə avadanlığına və boyasına, mətn yığımında və redaktə edilməsində
istifad
ə edilən vasitələrə qoyulan kvotaların ləğv edilməsinə çalışmalıdır» [5].
197
ƏDƏBİYYAT
1. Рекомендация № R (99) 1 Комитета Министров Совета Европы государствам участни-
кам относительно мер по стимулированию плюрализма в средствах массовой инфор-
мации– http://www.data.minsk.by/books/ce_massmedia/12.html
2. M
ətbuat qanunvericiliyi və təcrübə. Bakı: Elm, 2001, 684 s.
3. Доступ к эфиру: принципы свободы слова и регулирования вещания. Артикль 19.
Лондон, 2002, с.67-81 – http://www.article19.org/data/files/medialibrary/2633/12-04-26-
REPORT-access-RU.pdf
4. Дело “Информационсферайн Лентиа” и другие против Австрии”. –
http://www.echr.ru/documents/doc/2461478/2461478.htm
5. Виндхукская декларация –
http://www.un.org/ru/documents/decl_conv/declarations/windhoek_decl.shtml
АНТИМОНОПОЛЬНЫЕ МЕРЫ В МЕДИА-ПОЛИТИКЕ МЕЖДУНАРОДНЫХ
ОРГАНИЗАЦИЙ И В ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВЕ
О СМИ ДЕМОКРАТИЧЕСКИХ ГОСУДАРСТВ
С.Р.МАМЕДОВ
РЕЗЮМЕ
В статье анализируется современная медиа-политика ООН, Совета Европы, ОБСЕ
и других международных организаций, раскрывается сущность рекомендуемых ими для
государств-членов антимонопольных мер. Автор подчеркивает, что антимонопольные
меры имеют большое значение для реализации свободы слова и самовыражения и отра-
жается во внутреннем законодательстве страны. Вместе с тем, необходимо учесть, что
процесс экономического регулирования СМИ является очень сложным и противо-
речивым. Очень важно изучить опыт демократических государств в области антимоно-
польной политики. Автор раскрывает систему субсидий и налоговых льгот, применяе-
мых в европейских государствах.
Ключевые слова: международные организации, медиа, экономика, свобода слова,
антимонопольная политика, международная журналистика
ANTIMONOPOLY MEASURES IN THE MEDIA POLICIES
OF INTERNATIONAL ORGANIZATIONS AND
IN THE MEDIA LEGISLATION OF DEMOCRATIC STATES
S.R.MAMMADOV
SUMMARY
The article analyzes the modern media policy of the UN, Council of Europe, OSCE and
other international organizations, and discloses the essence of their recommendations to Mem-
ber States related to antitrust measures. The author emphasizes that antitrust measures are im-
portant for the realization of freedom of speech and self-expression and is reflected in the do-
mestic law of the country. However, it should be noted that the process of economic regulation
of the media is very complex and controversial. It is very important to study the experience of
democratic states in the field of antitrust policy. The author reveals the system of subsidies and
tax incentives used in European countries.
Key words: international organizations, media, economy, freedom of expression,
competition policy, international journalism
198
Dostları ilə paylaş: |