1. Mamlakat haqida umumiy maʼlumot Iqtisodiy rivojlanish tarixi

Tashqi savdo munosabatlari. Yaponiya iqtisodiyotining muhim elementi hisoblanadi, ammo mamlakat to’liq ochiq emas va keng qamrovli tarifsiz to’siqlarni qo’yadi, ayniqsa qishloq xo’jaligi sohasida. Yaponiya dunyoda 5-oʻrinni egallaydi va tovar importi boʻyicha 5-oʻrinda turadi, tashqi savdo esa mamlakat yalpi ichki mahsulotining 37% ni tashkil qiladi (Jahon banki, 2023-yil). Yaponiya asosan avtotransport vositalarini (barcha eksportning 18%) eksport qiladi, bu dunyo bo’ylab avtomobillar, mashinalar (19%), elektrotexnika, elektron uskunalar (16%), tovarlar (6,4%), optik, foto, texnik, tibbiy asboblar (6,4%) eksport qiladi. 5,7% va temir va po’lat (4%). Mamlakatning asosiy importi mineral yoqilg’ilar, neft moylari va distillash mahsulotlari (20%), elektr, elektron uskunalar (15%), mashinasozlik (9,2%), farmatsevtika mahsulotlari (4,8%) va rudalar, slash va gaz (4,5%).
Yaponiyaning asosiy hamkorlari Xitoy (23%), AQSH (19%), Janubiy Koreya (7,5%), Gonkong (5%) va Tailand (4,7%). Mamlakat asosan Xitoy (25%), AQSH (11%), Avstraliya (7,1%), Janubiy Koreya (4,3%) va Saudiya Arabistonidan (3,7%) import qiladi. Yaponiya Yevropa Ittifoqining Osiyodagi Xitoydan keyin ikkinchi yirik savdo sherigi boʻlib, ikkalasi birgalikda jahon yalpi ichki mahsulotining chorak qismini tashkil qiladi. Ikki tomon 2019-yilda kuchga kirgan Iqtisodiy hamkorlik to‘g‘risidagi bitimni imzoladilar. Bundan tashqari, Yaponiya tarixdagi eng yirik erkin savdo bitimi bo‘lgan Mintaqaviy keng qamrovli iqtisodiy hamkorlikni (RCEP) imzoladi (uning imzolagan davlatlari orasida Xitoy, Avstraliya, Janubiy Koreya va boshqalar ham bor). , jami yalpi ichki mahsulotning taxminan 30 foizini tashkil etadi). RCEP kelishuvi 2022-yil 1-yanvarda kuchga kirdi.
Mamlakatda anʼanaviy ravishda katta savdo profitsiti mavjud; ammo, so’nggi yillarda balans nolga aylandi. Bu, asosan, Xitoy va mintaqaviy bozorlarga etkazib berishning qisqarishi bilan bog’liq edi, chunki global pandemiya sabab bo’lgan inqiroz savdoga bog’liq bo’lgan iqtisodiyotga zarar etkazdi. JST maʼlumotlariga koʻra, 2021-yilda Yaponiyaning mahsulot eksporti 756 milliard dollarni (yilga nisbatan +18%), import esa 769 milliard dollarni (+21%) tashkil etdi. Xizmat ko’rsatish sohasiga kelsak, eksport 23 foizga qisqarib, 164 milliard AQSh dollarini tashkil etdi, import esa 10 foizga (205,2 milliard dollar) yo’qotdi.