1 мъаруза ўЎҒғҚқҲҳ


Arifmetik va geometrik progressiyalarning asosiy xossalari



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə77/94
tarix25.12.2023
ölçüsü5,01 Kb.
#161122
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   94
1 ìúàðóçà ¢¡

 
7.1.1 Arifmetik va geometrik progressiyalarning asosiy xossalari
 
 
Standartlashtirishning nazariy asoslari - buyum va mahsulot parametrlarining 
miqdori va tarqalishini ma‘lum bir qonuniyat asosida boshqarish imkonini beruvchi 
matematik sonlar ketma-ketligi to‗plamlaridir. Bunday matematik ketma-ketliklardan 
biri bu arifmetik progressiya bo‗lib quyidagicha ifodalanadi: 
)
1
n
(
d
a
U
1
n




(1) 
Bu yerda: 
n
U
-istalgan hadlar yig‗indisi (to‗plami); 
a

– birinchi hadi 
d – maxraji (o‗zgarmas son) 
n – hadlari soni. 


146 
Binobarin, ketma-ketliklarning quyida keltirilgan ko‗rinishdagi sonlar qatori 
arifmetik progressiyaga misol bo‗la oladi. 























25
d
;
150
125
100
75
50
25
3
,
0
d
;
8
,
1
5
,
1
2
,
1
9
,
0
6
,
0
3
,
0
1
d
;
6
5
4
3
2
1
Uning grafik ifodasi 1 – rasmda tasvirlangan. 
Arifmetik progressiya qo‗llanishi jihatdan juda sodda bo‗lsada, qator soni oshib 
borgan sari, hadlar orasidagi nisbiy farq keskin tushib ketadi. Masalan a=1, d=1 
bo‗lgan
 
arifmetik qatorning 1 chi va 2 chi hadlari nisbiy ayirmasi : 
%
100
100
1
1
2



bo‗lsa, 9 chi va 10 chi hadlari nisbiy ayirmasi
%
)
(
11
100
9
9
10



Arifmetik qator hadlarining nisbiy farqi grafik tasviri 2 – rasmda keltirilgan. 
Undan ko‗rinib turibdiki hadlar soni ortib borishi bilan nisbiy farq keskin kamayib 
bormoqda. Arifmetik qatorning bunday qonuniyatli xususiyati uning qo‗llanish 
doirasini cheklaydi. Shuning uchun ba‘zan pog‗onali (d

const) arifmetik qatorlar 
ham qo‗llanib turadi. 
Masalan, burama (rezba) diametrlari, tishli g‗ildirak modullar qatori: 1; 1.1; 1.2 
(d=0,1) ; 1.4; 1.6; 1.8; 2.0 (d=0,2); 2.5; 3.0; 3.5; 4.0; 4.5; 5 (d=0,5) va hokazo 
(standartlashtirishda keng qo‗llaniladi ( GOST 8724-81, GOST 9513-60). 






U


d
 

U
n
=a+d(n-1)
 

Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   94




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə