1-MAVZU:BOLALARNI
MAKTABGA
TAYYORLASH
METODIKASI FANINING MAQSAD VA VAZIFALARI
(2-amaliy)
Reja
1. Bolalarni maktabga jismoniy tayyorlash.
2. Bolalarni maktabga shaxsiy (ruhiy) tayyorlash.
3. Bolani maktabda o‘qishiga axloqiy-irodaviy tayyorligi.
Amaliy ta’limiy faoliyatning maqsadi:
6-7 yoshli bolaning maktab
ta’limda tayyorligini aniqlashda maktabgacha yoshdagi bolalar ta’lim-tarbiyasi
bilan shug‘ullanuvchilar asosiy shart hisoblanib – bolaning maktabga tayyorligi
maktabgacha va maktab davridagi hayot tarzi hamda faoliyati uchun ko‘prik
vazifasini o‘tashini, oila yoki maktabgacha ta’lim tashkilotidagi ta’lim-tarbiya
sharoitlarida maktab ta’limiga tayyorlash zarurligini hisobga olishlari lozim.
Talimning vositalari
: tayanch matn, markerlar, ekspert topshiriqlar.
Talimning metodlari
:
«Tushunchalar tahlili» metodi,
aqliy hujum, blits,
so`rov.
Kutilayotgan natija:
bolalarni maktabga tayyorlash metodikasi
fanining
maqsad va vazifalari haqida tushunchaga ega bo‘ladi.
Kichiq ma’ruza:
Maktabgacha yoshdagi bolaning maktab ta’limiga o‘tishi hamisha uning
hayoti, axloqi, qizikishi va munosabatlarida anchayin jiddiy o‘zgarishlarni
yuzaga chikaradi. Shuning uchun bolani maktab ta’limiga tayyorlash, uni uncha
qiyin bo‘lmagan bilim, tushuncha, ko‘nikma va malakalar bilan tanishtirish
kerak buladi.
Etakchi mutaxassislarning fikriga ko‘ra «Maktabga tayyorgarlik»
tushunchasi bolani maktabga tayyorlashning quyidagi yo‘nalishlarini o‘z ichiga
oladi:
jismoniy,
shaxsiy (ruhiy),
aqliy
maxsus tayyorgarlik.
Bolalarni maktabga jismoniy tayyorlash.
Jismoniy tayyorgarlik bolaning sog‘lomligi, harakat ko‘nikmalari va
sifati, qo‘l mushaklari va ko‘rish motorikasiga muvofiqligi rivojlanganligi bilan
izohlanadi. Shaxsiy tayyorligi, atrof-muhitga,
kattalarga, tengdoshlariga,
o‘simliklar dunyosiga, tabiiy hodisalarga, shaxsiy madaniyatni shakllanganligini
nazarda tutadi. Aqliy tayyorgarlik bola obrazli va mantiqiy fikrlashi,
tasavvurining, odamiylikning, bilimga qiziqishning, mustaqilligining, o‘zini-o‘zi
nazorat qilishga, hamda o‘quv faoliyatini kuzatish, eshitish,
eslab qolish,
solishtirish kabi asosiy turlarini bilishni o‘z ichiga oladi.
Bolaning maktabda ta’lim olishi samarasi uning ona tilini bilishiga va
nutqni qanchalik rivojlanganligiga ko‘prok bog‘liq bo‘ladi. Chunki butun o‘quv
faoliyati shularga, ya’ni nutqiy mantiqiy rivoji, bolaning kattalarning yordamisiz
mustaqil fikrlashi, til rivojlanganligi yutuqlarida erkin foydalana olishi, hikoya
qilish, mulohaza yuritish, o‘z
tasavvurini izohlay olish, tushunarli qilib bayon
etish kabi omillar asosiga ko‘riladi. Shuningdek, bolaning maktabda ta’lim
olishi uchun amaliy intellekt rivoji ya’ni, uning namunani chizish, aytib
turiladigan bayoniy topshiriqni bajarishi ham muhim sanaladi. Va nihoyat,
maxsus tayyorgarlik bolani savodxonlikka o‘rgatish va uning maktabning 1 sinf
o‘quv dastur materialini yetarli darajada egallash
haqidagi tushunchasini
shakllantirishni nazarda tutadi.
Bolalarni maktabda o‘qtishning samaradorligini ko‘p jihatdan ularning
tayyorgarlik darajalariga bog‘liq bo‘ladi. Maktabda o‘qishgao‘qishga
tayyorgarlik – maktabgacha ta’lim tashkiloti va oilada maktabgacha tarbiya
yoshidagi bolaga qo‘yilgan talablar orqali aniqlanadi. Bu talabalarning o‘ziga
xos tomoni o‘quvchining yangi sotsial psixologik o‘rni, u bajarishga
tayyorlangan boshlash lozim. Yangi vazifalardan kelib chiqadi.
Maktabga kirish bola hayotidagi odatiy turmush tarzi, atrofdagilar bilan
munosabat sistemasining o‘zgarishiga aloqador muhim davrdir.
Bola hayotida birinchi bor markaziy o‘rinni
ijtimoiy ahamiyatga ega
bo‘lgan o‘quv faoliyati egallaydi. Unga odatiy bo‘lgan erkin o‘yin faoliyatidan
farqli ularoq, endi ta’lim majburiy bo‘ladi va birinchi sinf o‘quvchisidan 4 ta
jiddiy munosabat talab qilinadi Ta’lim faoliyatining yetakchi turi sifatida
bolaning kundalik hayot jarayonini qayta ko‘radi: kun tartibi o‘zgaradi, erkin
o‘yinlar vaqti qisqaradi. Bolaning mustaqilligi va uyushganligi, uning
ishchanligi va intizomlilikka talablar jiddiy ravishda ortadi. Maktabgacha
yoshdagi bolalikka nisbatan o‘quvchining o‘z
xatti-harakati, majburiyatlarini
bajarishga shaxsiy ma’suliyati ancha-muncha ortadi.
Bolalarni maktabga tayyorlash, birinchidan bolalar maktabgacha ta’lim
tashkilotida tarbiyaviy ishni maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni umumiy,
har tomonlama rivojlantirishning yuqori darajasini ta’minlaydigan, ikkinchidan
bolalarni maktabning boshlangich sinflarida o‘zlashtirishlari lozim bo‘lgan
o‘quv fanlarini egallashga maxsus tayyorlashni ta’minlaydigan qilib tashkil
etilishini nazarda tutadi. Shunga ko‘ra zamonaviy
psixologik-pedagogik
adabiyotda (A.V.Zaparojets, A.A.Venger, G.M.Lyamina, G.G.Petrogenko,
J.V.Taruntaeva va boshqalar) tayyorgarlik tushunchasi bola shaxsining
rivojlantirish sifatida aniqlanadi va ikkita o‘zaro bog’langan jihatlarda:
«Maktabga o‘qishga umumiy psixologik tayyorgarlik» va «Maxsus