1-mavzu: Stressni boshqarish: amaliy jihatlar

Stressning ijobiy va salbiy tomonlari
Stressing ijobiy tomonlari
Ba'zi ekspertlarning fikriga ko‘ra, hissiy stress dunyodagi eng yaxshi motivatsiyadir. Ko‘pincha bu uning ta'sir qilish muddati tugashiga va maqsadlariga erishishga yordam beradi. Stress omillarining kichik dozada namoyon bo‘lishi inson hayotining turli bosqichlarida, imkonsiz narsani qamrab olishga yordam beradi. Yuqori hissiy tebranish mexanizmlarning ishini faollashtiradi, ulardan biri yodlash qobiliyatini oshirishdir. Xavf paytida tanamizning funktsiyalari deyarli bir zumda jangovar tayyorgarlikka keltiriladi, kuchlar safarbar qilinadi, har qanday vaqtda jangni qabul qilishga yoki qochishga tayyorlanmoqda. Miyaga xavf signali tushishi bilanoq, tanada maxsus gormonlar — adrenalin va kortizol ishlab chiqarila boshlaydi, bu esa diqqatni jamlash qobiliyatini yaxshilaydi.

Ko‘pchilik, yonayotgan olovdan qo‘lini tortib olishdan oldin, bu vaqtda yurak urishi qanchalik ko‘payganini va terlash paydo bo‘lganini payqashdi, bularning barchasi stressning namoyon bo‘lishi. Miya o‘ta xavfli favqulodda vaziyatlarda ham hissiy, ham jismoniy jihatdan yaxshiroq ishlash uchun dasturlashtirilgan, ammo faqat o‘rtacha miqdordagi tajribalar bilan. Stress-bu tabiat tomonidan taqdim etilgan himoya mexanizmining bir turi bo‘lib, inson bu dunyoning xavf-xatarlarini o‘z vaqtida tan olishi va ulardan o‘zini himoya qilishi mumkin. Bu qandaydir mashg‘ulotga o‘xshaydi, tana qisqa vaqt ichida barcha kuchlarni safarbar qiladi va keyin yana bo‘shashadi. O‘z-o‘zini himoya qilish instinktlari nafaqat odamlarni, balki hayvonlarni ham harakatga keltiradi. Bu yo‘lni kesib o‘tayotgan o‘rdakni o‘tayotgan transport vositasining g‘ildiraklari ostidan o‘z vaqtida sakrab chiqishiga olib keladigan stressdir. Vaqti-vaqti bilan namoyon bo‘ladigan hissiy stressning o‘rtacha darajasi immunitet tizimini yaxshilashga yordam beradi. Bunday omillar orasida muzli suzishning afzalliklari bor, bu qisqa muddatli zarba bo‘lib, qon aylanishining ko‘payishiga va tananing barcha to‘qimalariga ozuqa moddalarining kirib kelishiga olib keladi. Yaxshi hissiy stress yoki eustress — bu motivator, kognitiv va jismoniy kuchaytiruvchi. Ammo bu faqat uzoq davom etadigan jarayon emas, balki qisqa muddatli jarayon haqida. Uzoq vaqt davom etadigan qayg‘u, o‘z vaqtida va o‘z vaqtida aralashuvsiz qolmasligi kerak, chunki u halokatli xarakterga ega.