1. Ozbetinshe jumisi. Tema



Yüklə 134 Kb.
səhifə2/3
tarix26.05.2022
ölçüsü134 Kb.
#87999
1   2   3
Shayximanova Shaxnoza 1.ozb(1)

Prezentizm (anglichan házirgi ) - XX ásir tariyxı metodologiyasinin (ásirese, 20 -40 -jıllarda AQShda) baǵdarı bolıp, ol tariyx páninin ótken zamanda júz bergen ob'ektiv hádiyselerdiń hákisi retinde emes; tek ideologiyalıq munasábetlerdiń ańlatpası retinde korinedi.Sonday etip, prezentizm ob'ektiv tariyxıy haqıyqat múmkinshiligin biykarlaw etedi.
Antikvarizm (anglichan Antiquarian - áyyemgi dawir) pán tariyxindagi izertlew usılı bolıp, oǵan kóre ótken zaman daǵı ilimiy bilimlerdi ótken zamanniñ kozqarasınan úyreniw hám bahalaw kerek. Anıģiraģi, bul tariyxıy hám ilimiy hádiyselerdi úyreniw usılı bolıp, ol jaǵdayda olardıń tùr tùsi tiklenedi, yaǵnıy mazmunı barlıq anıq tariyxıy detallarda qayta tiklenedi.
Internalizm (latınsha internus — ishki) — pán tariyxı hám filosofiyası daǵı metodologik jónelis bolıp, ishki, intellektuallıq (filosofiyalıq, tiykarınan ilimiy) faktorlardı pán rawajlanıwınıń háreketlendiriwshi kúshi retinde tán alıw etedi. 1930 -jıllardıń aqırında sırtqı tásirge reakciya retinde payda boldı.
Internalizm pán rawajlandiriwdiń tiykarǵı háreketlendiriwshi kúshi retinde ishki faktorlardı : mashqalalardıń payda bolıwı hám hal etiliwiniń ob'ektiv logikanin, intellektuallıq dástúrler hám izertlew programmaları evolyutsiyasın kórip shıǵadı. Bul tendentsiya pán tariyxchilari A. Koire, A. R. Xoll, G. Gerlak hám basqalardıń dóretpelerinde óz ańlatpasın tapqan.
Eksternalizm filosofiyalıq hám stilistik pozitsiya bolıp, ol jaǵdayda ilimiy bilim kóp dárejede sırtqı sharayatlar, atap aytqanda, social, tariyxıy, siyasiy óz-ara tásirler menen belgilenedi. Eksternalizm ishkilikke keri bolıp tabıladı.
3. Scientizm hám anti antiscientizm arasındaǵı pikirlerdiń bir birinen parqın ajıratıń?
Scientizm (D. Bell, G. Kan h.b.) hám anticietizm (G. Markuze, T. Rozzak h.t.) baǵdarları ilimniń sociallıq rolnniń absolyutlestiriliwin poztiv hám negativ variantların sáwlelendiredi.
Scientizm ushın konkret ilimlerdiń stilin hám metodların absolyutlestiriw, olardı bilimlerdiń shıńı dep daǵazalaw xarakterli. Scientizm tolqınında bir biri menen baylanıslı bolmaǵan eki - tábiyiy ilimlik hám gumanitar mádeniyat haqqında kóz qaraslar payda boldı. Scientizm shegarasında ilim keleshekte óziniń racionallıq emes tarawların jutatuǵın ruwxıy mádeniyattıń jalǵız tarawı sıpatında alıp qaraladı. Al antiscientizm kóz qaraslar ilimniń joq bolatuǵınlıǵın yaki adamnıń tábiyatına máńgi qarsı turatuǵınlıǵın aytadı.
Antiscientizm admnıń túpkilikli problemaların sheshiwde ilimniń múmkinshilikleriniń principial dárejede sheklengenliginen kelip shıǵadı, óziniń kóz qarsalarında ilimdi adamǵa dushpan kúsh sıpatında bahalaydı, onıń mádeniyatqa unamlı tásirin esapqa almaydı.
H á zirgi zaman klassik emes(kvant realitivistlik) ilimin kreativlik-evristlik roli óz aldına dóretiwshi alımnıń ilimiy islerinde de, ilimiy jámáátler, lobaratoriyalar, institutlar,sınaq poligonları h á m basqalardıń ilimiy islerinde de óz sáwleleniwin tabadı. Epistemalogiya bilim, onıń dúzilisi, strukturası həmrawajlanıwın úyrenetuǵın filosofiyalıq– metodologiyalıq t á liymat.
Ilimdegi dóretiwshilik problemasınıń specifakasın analizley otırıp, dóretiwshiliktiń keń kontekste tariyxıy rawajlanıwdırıwdaǵı subektiv jámiyetlik bolmısın anıqlaytuǵın sıpatlama retinde qaralıwın esapqa alıwımız zárúr.

İlim sotsial mádeniyqubılıs sıpatında


1.Adim.


Ilim tábiyat hám jemiyettiń rawajlanıwı haqqında bilimler jıynaǵı, adamnıń háreketleri hám oylawınıń tártiplesken usılı sıpatında áyyemgi dáwirden baslap adamzatqa tásirin tiygizip kelgen.
Ilimniń rawajlanıwınıń barlıq tariyxı, dáslebinde bilimlerdiń ayrım jıynaǵı sıpatında, al búgingi kúni quramalı dinamikalıq sistema retinde óndiristiń talabına aylanbaǵansha onıń birde tarawı jeterli rawajlanıwǵa iye bolmadı.
Ilim túsiniginiń mánisi bul social rawajlanıw processinde adamzattıń kúndelikli talaplarına juwap beretuǵın obekt sıpatında dep alıp qarawǵa boladı.



İlim rawajlanıwınıń basqıshları
Ilim ózgemeytuǵın nárse emes, rawajlanıp kiyatırǵan tariyxıy qubılıs bolǵanlıqtan, ilim tariyxın baqıshpa-baskısh bóliw mashqalasın anıqlaydı, yaǵnıy , onıń rawajlanıwınıń sapalı ayırıqsha basqıshların (evalyuciyalıq) bóliw payda boladı. Ilimlerdi dáwirlestiriw olardı gorizontal ráwishte rawajlanıw yaǵnıy waqıt oǵı boylap anıq birinen keyin biri belgili birtariyxıy dáwirlerdi alıp qarawǵa boladı ( dáwir, fazalar, dáwirler) túrinde formalastırıw.
Ilimniń metodologiyalıq hám ulıwma teoriyalıq problemaları dárejesi ilimniń filosofiya (metodologiyalıq hám dúnyaǵa kóz qaraslıq mazmunı) menen baylanısın, berilgen ilimniń ulıwma teoriyalıqproblemaları(obektlerdi,tiplestiriw,sistemalastırıw, klassifikaciyalaw) óz ishine qamtıydı.



Yüklə 134 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə