1 QİYMƏTLƏNDİRM



Yüklə 2,38 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə10/147
tarix14.09.2018
ölçüsü2,38 Mb.
#68569
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   147

28 

 

məşğul  olan  şəxslərin  sayının  artmasına  və  göstərdikləri  xidmətin  keyfiyyətinin 

yüksəlməsinə təkan vermişdir. Bu bazarda ən mühüm və zəruri sahibkarlıq növlərindən 

biri də, əmlakın müxtəlif növlərinin qiymətləndirilməsi fəaliyyətidir. Qətiyyətlə demək 

olar ki, azad sahibkarlıq fəaliyyətinin bu növü bazar münasibətlərinin fəlsəfəsindən irəli 

gəlir və müasir əmlak bazarının bunsuz fəaliyyəti, tərəqqisi qeyri-mümkündür. 

Ə

mlak  nədir?  Əmlak  bazarı  nə  deməkdir?  Onların  qiymətləndirmə  fəaliyyəti  ilə 



ə

laqəsi  necə  qurulmuşdur?  Bu  suallara  cavab  verməklə,  qiymətləndirmə  fəaliyyətinin 

daha dərindən başa düşülməsinə nail olmaq mümkündür. Azərbaycan Respublikasının 

Mülki  Məcəlləsində  göstərilir  ki,  əmlak  istənilən  əşyaların  və  qeyri-maddi  əmlak 

növlərinin  elə  bir  toplusudur  ki,  fiziki  və  hüquqi  şəxslər  onlara  sahib  olur,  onlardan 

istifadə  edir,  onlara  dair  sərəncam  verə  bilir  və  əgər  qanunvericiliklə  qadağan 

edilməyibsə, onları məhdudiyyətsiz əldə edə bilər.  

Ə

mlak  bazarı  isə  əmlakların  alqı-satqısı,  dəyişdirilməsi,  bağışlanması,  vəsiyyət 



edilməsi  üzrə  əməliyyatların  məcmusudur.  Bu  iqtisadi  sistem  çərçivəsində  əmlakın 

mülkiyyətçisi,  sahibi,  səhmdarı  və  s.  səlahiyyətli  şəxslər  mülki dövriyyənin  imkanları 

daxilində  həmin  əmlaka  sərəncam  verir,  ondan  istifadə  edir,  onun  faydalı 

xüsusiyyətlərindən bəhrələnir. Tənzimlənən bazar iqtisadiyyatının ciddi surətdə nəzarət 

olunan  sosialist  iqtisadi  sistemindən  əsas  fərqi  də  bundadır.  Belə  ki,  insanlara  öz 

ə

mlakları  ilə  müstəqil  surətdə davranmaq,  reallaşdırmaq  hüququ verilir.  Lakin, dövlət 



özünün  qanunları  ilə,  vergi,  kömrük,  qiymət  siyasəti  ilə  əmlak  bazarını  tənzimləyir, 

onun  inkişafı  üçün  şərait  yaradır,  bəzi  əmlak  növləri  üçün  isə  xüsusi  rejim  müəyyən 

edir.  Əgər  əmlak  bazarı  tənzimlənməsəydi,  onda  bu  sahədə  pərakəndəlik, 

idarəolunmazlıq  yaranardı  ki,  bundan  da  yalnız  dövlət  deyil,  həm  də    mülkiyyətçilər, 

ə

mlak  sahibləri  zərər  çəkmiş  olardılar.  Xüsusilə,  daşınmaz  əmlakın,  o  cümlədən 



torpağın  spesifik  xüsusiyyətlərini  nəzərə  alaraq  qanunvericiliklə  daşınmaz  əmlakın 

dövriyyəsi,  onun  bir  şəxsdən  başqa  şəxsə  keçməsi  üçün  xüsusi  qaydalar  müəyyən 

edilmişdir. Belə ki, daşınmaz əmlaka hüquqlar Daşınmaz Əmlakın Dövlət Reyestrində 

qeydə alınır. Dövlət Reyestrinə bütün daşınmaz əmlak və onunla əlaqədar mövcud olan 

əş

ya hüquqları daxil edilir. Son illərdə qəbul edilən bir sıra normativ hüquqi sənədlərlə 




29 

 

(“Dövlət əmlakının özəlləşdirilməsi haqqında”, “Torpaq islahatı haqqında” qanunlar və 

s.)  dövlət  mülkiyyətində  saxlanılacaq  əmlakın  (o  cümlədən  torpağın)  əhatə  dairəsi  və 

xüsusiyyətləri  müəyyən  edilmişdir.  Qüvvədə  olan  qanunvericiliklə  həmçinin  dövlət 

ə

mlakının  (o  cümlədən  torpağın)  bələdiyyə  ehtiyacları  üçün  bələdiyyələrin 



mülkiyyətinə  və  ya  istifadəsinə  verilməsi  qaydaları  da  müəyyən  edilmişdir.  Eyni 

zamanda  bunun  əksinə  olaraq,  ictimai  və  dövlət  ehtiyacları  üçün  bələdiyyə  və  xüsusi 

mülkiyyətdə  olan  əmlakın  alınması  da  nəzərdə  tutulur.  Bütün  bunlar  göstərir  ki, 

ə

mlakın  hansı  mülkiyyətdə  olmasından  asılı  olmayaraq  ondan  səmərəli  istifadə  təmin 



olunmalıdır. 

Burada 


dövlətin 

və 


insanların 

maraqları 

uzlaşdırılmalıdır. 

Qanunvericilikdə həmçinin əmlakla bağlı əməliyyatların (əqdlərin) məhdudlaşdırılması 

halları  da  aradan  qaldırılır.  Lakin,  elə  əşyalar  (əmlak)  da  vardır  ki,  onların  ya  mülki 

dövriyyədə olmasına yol verilmir (mülki dövriyyədən çıxarılır), ya da mülki dövriyyəsi 

məhdudlaşdırılır.  Belə  əşyaların  siyahısı  Azərbaycan  Respublikasının  qanunvericiliyi 

ilə  müəyyən  edilir.  Başqa  sözlə,  dövriyyədən  çıxarılmış  (alınıb-satılması  mümkün 

olmayan  və  yaxud  vətəndaşların  xüsusi  mülkiyyətində  ola  bilməyən)  əmlak  istisna 

olmaqla, bütün əmlak növləri alqı-satqı, girov, bağışlama, dəyişmə, miras və s. obyekti 

ola  bilər.  Bütün  bunlar  respublikamızda  əmlak  bazarının  inkişafı  üçün  münbit  şəraiti 

təmin etmişdir. Belə ki, əmlakla bağlı əməliyyatlar (alqı-satqı, dəyişmə, girov qoyma, 

vergiyə cəlb etmə, sığorta etmə və s.) zamanı hər bir əmlak ozünün dəyəri, başqa sözlə, 

faydalılıq  dərəcəsi  çərçivəsində  əhəmiyyət  kəsb  edir.  Beləliklə  də,  əmlakın  dəyərinin 

onun qiymətində real və düzgün müəyyən edilməsi məsələsi aktuallaşır. Əmlakın real 

qiymətinin müəyyən  edilməsi həm də, ona görə əhəmiyyətlidir ki, bu qiymət əmlakla 

bağlı əməliyyatlar zamanı tərəflərin ümumi rəyə gələ biləcəyi, razılaşacağı qiymətdir. 

Deməli,  əmlakın  dəyərinin  dəqiq  və  obyektiv  müəyyən  edilməsi  əmlak  bazarında 

ə

mlakın  qiyməti  ilə  bağlı  tərəflərin  bir-birinə  qarşılıqlı  etimadını  şərtləndirən  ən 



mühüm  amildir.  Əmlakın  müəyyən  olunmuş  qiyməti  onun  real  dəyərindən 

kənarlaşmışdırsa, onda bu, mülki dövriyyəyə girən bir tərəfin marağını təmin etsə belə, 

digər  tərəfin  maraqlarını,  daha  doğrusu,  əmlak  menafelərini  pozur.  Qeyd  etmək 

lazımdır  ki,  müstəqilliyimizin  ilk  illərində  ölkəmizdə  baş  verən  yüksək  inflyasiya 




30 

 

prosesləri  nəticəsində  əmlakın  real  (bazar)  dəyəri  ilə,  onun  balans  dəyəri  arasında 

kəskin fərqlər yaranmışdır. Həmin fərqlərin aradan qaldırılması məqsədi ilə 1993, 1994 

və 1996-cı illərdə aparılan əsas fondların yenidən qiymətləndirməsi tədbirləri isə nəinki 

bu  kimi  kənarlaşmaları  aradan  qaldırdı,  əksinə  bəzi  əmlak  növləri  üzrə  bu  fərqlərin 

hətta  (az  və  çox  dərəcədə)  artımına  səbəb  oldu.  Qeyd  olunan  bu  məqamlar 

qiymətləndirmə  fəaliyyətinin  ölkəmizdə  inkişafını  və  genişlənməsini  daha  da 

sürətləndirdi. 

 Əmlakın real qiymətini konkret əmsallarla, yaxud ümumi qaydalarla deyil, hər bir 

ə

mlaka  fərdi  yanaşmaqla,  onun  xüsusiyyətlərini  nəzərə  almaqla  müəyyən  etmək 



mümkündür.  Göründüyü  kimi,  əmlak  bazarının  qiymətləndirməyə  olan  ehtiyacı  bu 

fəaliyyətin hüquqi tənzimlənməsini labüd etmişdir.  

Azərbaycanda  əmlak  bazarının  və  xüsusi  mülkiyyətin  genişlənməsinə  xidmət 

edən  dövlət  əmlakının  özəlləşdirilməsi  prosesi  də  əmlakın  real  qiymətinin  ortaya 

çıxarılması  məsələsini  aktuallaşdırdı.  Əvəzsiz  şəkildə  özəlləşdirilən  dövlət  əmlakı 

istisna olmaqla, qalan bütün hallarda özəlləşdirilən əmlakın ilkin satış qiyməti müəyyən 

edilməlidir.  Bu  halda  qiymətləndirmə  dövlət  əmlakının  özəlləşdirilməsinin  bir 

mərhələsi  kimi  çıxış  edir.  Özəlləşdirmə  prosesinin  sürəti  və  keyfiyyəti  bilavasitə 

özəlləşdirilən əmlakın qiymətinin düzgün müəyyən edilməsindən asılı olur. Bu məqamı 

nəzərə  alaraq  özəlləşdirilən  dövlət  müəssisə  və  obyektlərinin  qiymətləndirilməsi  sivil 

dünya  ənənələrinə  uyğunlaşdırılaraq  özəlləşdirməyə  məsləhətçilərin  seçilməsi  və 

ə

mlakın  qiymətləndirilməsinin  yeni  metodikasının  işlənib  hazırlanması  təmin 



edilmişdır.  

Hazırda  peşəkar  ekspertlər  tərəfindən  aparılan  qiymətləndirmə  fəaliyyəti  bazar 

infrastrukturunda  ən  vacib  sahələrdən  birinə  çevrilməkdədir.  Əks  halda  bu,  müxtəlif 

mülkiyyət  formalarında  olan  müəssisələr,  təşkilatlar,  şirkət  və  firmalarla  yanaşı 

dövlətin milli maraqlarına böyük zərər vurulması ilə nəticələnə bilər. Ona görə də milli 

resursların  ekspertizası,  kompleks  qiymətləndirilməsi  və  idarə  olunması  sahələrində 

peşəkar 

qiymətləndirmə 

fəaliyyətinin 

inkişafı 

dövrümüzün 

təxirəsalınmaz 

tələblərindəndir.  Bu  şərtin  labüdlüyü  həm  də,  bazar  infrastrukturlu  iqtisadiyyatın 



Yüklə 2,38 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   147




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə