375
Bir çox hallarda dispersiya göstə
ricisində
n istifadə
mə
qsə
də
uyğ
un
olmur. Mə
sə
lə
n, “faizin kvadratı” anlayış
ının izahı çə
tindir. Buna görə
də
,
standart kvadratik kə
narlaş
ma göstə
ricisində
n istifadə
edilir ki, bu da
aş
ağ
ıdakı kimi hesablanır:
i
P
n
i
k
i
k
∑
=
−
=
=
1
)
(
2
σ
σ
Adə
tə
n gözlə
nilə
n gə
lirlik yüksə
k olduqda, orta kvadratik kə
narlaş
ma
da böyük olur. Buna görə
də
, yalnız orta kvadratik kə
narlaş
ma ə
sasında risk
haqqında tə
sə
vvür ə
ldə
etmə
k çə
tin olur. Bu mə
qsə
dlə
variasiya ə
msalından
istifadə
edilir. Variasiya ə
msalı aş
ağ
ıdakı kimi hesablanır:
k
CV
σ
σ
σ
σ
=
=
=
=
Bu göstə
rici orta kvadratik kə
narlaş
manın gözlə
nilə
n nə
ticə
nin
(gözlə
nilə
n gə
lirliyin) kə
miyyə
tinə
nisbə
ti kimi hesablanır. Variasiya ə
msalı
gə
lirliyin bir vahidinə
düşə
n riski ifadə
edir.
Qeyd etmə
k lazımdır ki, yuxarıdakı göstə
ricilə
r ə
sasə
n gə
lə
cə
k
proqnozlar ə
sasında hesablanır. Bununla yanaş
ı keçə
n dövrün mə
lumatları
ə
sasında da hesablama aparmaq olar. Onda gəlirliyin orta kəmiyyəti (
k
)
aş
ağ
ıdakı kimi hesablanır:
n
n
t
t
k
k
∑
=
=
1
Burada,
t
k
– t ilində
gə
lirlik;
n – illə
rin sayı.
Keçə
n illə
rin göstə
ricilə
ri ə
sasında dispersiya aş
ağ
ıdakı kimi hesablanır:
1
1
2
)
(
2
−
∑
=
−
=
n
n
t
k
t
k
σ