1 QİYMƏTLƏNDİRM
Yüklə 2,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
380 dəyişənin qiymətində baş verən dəyişiklik layihənin ümumi nəticəsinə mənfi təsir göstərirsə, onda bu təsiri zəiflədən tədbirlər nəzərə alına və həyata keçirilə bilər.
tifadə edilməsinə baxmayaraq, onun bir sıra məhdudiyyətləri vardır. Belə ki, investi- siya layihəsinin fərdi riski 1) əsas dəyişənlərin dəyişməsinə XCD göstəricisinin həs- saslığından və 2) bu dəyişənlərin ehtimal paylanmasında əks olunan ehtimal edilən qiymətlərinin diapazonundan asılıdır. Həssaslıq təhlili yalnız birinci amili nəzərə alır. Belə ki, layihənin əsas dəyişənləri çox vaxt bir-biri ilə əlaqəli olur. Məsələn, istehsalın həcminin azalması, həm də istehsal edilən məhsulun qiymətinin aşağı düşməsi ilə əlaqəli ola bilər. Həmçinin, əgər inflyasiya nəticəsində istehsal edilən məhsulun qiyməti artırsa, onda xərclər də (məsələn, istifadə edilən xammal və materialların qiyməti) inflyasiyanın təsirinə məruz qalacaqdır. Bu baxımdan, layihənin səmərəliliyini qiymətləndirərkən onun ayrı-ayrı dəyişənlərinin (məsələn, satışın həcmi, satılacaq məhsulun qiyməti və s.) dəyişmə diapozonunu və ayrı-ayrı vəziyyətlərdə bu dəyişənlərin qiymətlərinin mümkün kombinasiyalarını müəyyən etmək olar. Məsələn, yüksək iqtisadi artım şəraitində layihənin bütün dəyişənlərinin qiyməti bu vəziyyətin şərtləri altında dəyişir. Belə şəraitdə layihələrin fərdi riskinin qiymətləndirilməsinin ssenari metodundan istifadə edilir. Həm XCD göstəricisinin əsas dəyişənlərdən həssaslığının, həm də dəyişənlərin ehtimal edilən diapazonun müəyyən edilməsinə əsaslanaraq riskin təhlili metodu senarilərin təhlili adlanır. Ssenarilərin təhlili mümkün variantlarda XCD göstəricisini hesablamağı nəzərdə tutur. Məsələn, üç mümkün variantda: pis, yaxşı və ehtimal edilən variantlarda XCD göstəricisini hesablamaq olar. Daha sonra bu variantlardakı XCD ehtimal edilənlə müqayisə edilir. Monte Karlo metodu ilə imitasiya modelləşdirilməsi. Bu metod həssaslıq təhlilini və dəyişənlərin paylanma ehtimallarının təhlilini birləşdirir. Bununla belə, ssenari təhlili elektron cədvəllərin köməyi ilə aparmaq olursa, bu metodla modelləşdirmə nisbətən güclü proqramlı təchizat sistemi tələb edir. 381 Kompyuter modelləşdirməsinin birinci mərhələsi pul axınının hər bir ilkin dəyişənlərinin paylanma ehtimalının müəyyən olunmasıdır. Bu məqsədlə adətən ilkin dəyişənlərin orta kvadratik kənarlaşması və ya aşağı həddi, ən çox ehtimal edilən qiyməti və yuxarı həddi və s. kimi əlamətlərindən ibarət çox da böyük olmayan sayda parametrlərlə verilən kəsilməz paylanmadan istifadə edilir. Modelləşdirmə prosesi aşağıdakı üsulla yerinə yetirilir. 1. Modelləşdirmə proqramı hər bir ilkin dəyişən üçün onun verilmiş ehtimallarının paylanmasına əsaslanaraq təsadüfü yolla qiyməti seçir. Məsələn, natural ifadədə reallaşdırmanın həcmi seçilir; 2. Vergi dərəcəsi və amortizasiya ayırmaları kimi amillərin verilmiş qiymətləri ilə birlikdə variyasiyalaşan hər bir dəyişən üçün seçilmiş qiymətlərə əsasən modeldə hər il üzrə xalis pul axınları müəyyən edilir. Bununla da, layihənin XCD-i hesablanır. 3. Birinci və ikinci mərhələlər dəfələrlə təkrarlanır. Məsələn, 1000 dəfə təkrarlanma ehtimalların paylanmasını təşkil edən XCD göstəricisinin 1000 sayda qiyməti hesablanır. Bunun əsasında isə XCD gözlənilən qiyməti və orta kvadratik kənarlaşması müəyyən edilir və sonda variasiya əmsalı hesablanır. Qeyd etmək lazımdır ki, Monte-Karlo metodu ilə riskin qiymətləndirilməsi ssenarilərin təhlilinə nisbətən daha dəqiq olur. Bununla belə, imitasiya təhlilinin cəlbediciliyinə baxmayaraq bu metoddan praktikada geniş şəkildə istifadə edilmir. Bu metodun tətbiqində əsas çətinliklərdən biri dəyişənlərin ehtimallarının paylanmasının və onlar arasındakı korrelyasiya asılılığının müəyyən edilməsidir. Digər mühüm problem, imitasiya modelinin yalnız fərdi riski müəyyən etməsi ilə əlaqədardır. Bu firmadaxili risk və bazar riski haqqında tam təsəvvür vermir. Qərarların şaxələrinin təhlili. Fərdi riskin qiymətləndirilməsi investisiya qoyuluşunun büdcənin formalaşması prosesinin ayrılmaz hissəsidir. Lakin menecerlər riskin ölçülməsindən çox, onun azaldılmasında maraqlı olurlar. Adətən layihənin reallaşdırılmasına çəkilən xərclər bir anda deyil, müəyyən Yüklə 2,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|