1 QİYMƏTLƏNDİRM
Yüklə 2,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
387 nvestisiya layihələrinin hazırlanmasında şəxsi maraqla yanaşı, dövlət ictimai marağı da nəzərə alınmalıdır. Daha doğrusu, maraqlar üst-üstə düşməlidir. Layihələrə investisiya qoyuluşları aşağıdakılara görə müxtəlif ola bilərlər: -istehsal miqyasına: -layihənin istiqamətinə (kommersiya sosial, dövlət marağı ilə əlaqədar və s.) -investisiya tsiklinin məzmununa və xarekterinə: -dövlətin iştirak dərəcəsi və xarakterinə: -qoyulan vəsaitlərin istifadə olunması səmərəliliyinə Layihənin miqyası, hər şeydən əvvəl, investisiyaların həcmi ilə müəyyən edilir. Kiçik layihələr, adətən texniki-iqtisadi əsaslandırmanı və onunla əlaqədar məsələlərin xüsusi işlənilməsini tələb etmir. Bununla belə, layihələrin formalaşmasında buraxılan səhvlər onların səmərəliliyinə ciddi zərər yetirə bilər. Kiçik layihələr istehsalın genişləndirilməsi planın və buraxılan məhsul çeşidlərinin artırılmasını təşkil edir. Onları nisbətən reallaşdırmanı müddətdə həyata keçirilməsi fərqləndirir. Kiçik layihələrə sosial-mədəni sfera obyektlərinin yaradılmasını aid etmək olar. Orta layihələr hər şeydən əvvəl, mövcud istehsalının yenidən qurulması və texniki cəhətdən silahlandırılması layihələridir. Onlar maliyyəyə daxil edərək, resursların bütün növlərinin daxil edilməsinin əvvəlcədən hazırlanmış qrafikinə uyğun, ciddi olaraq ayrıca istehsalat üzrə mərhələrlə reallaşdırılır. ri layihələr - bunlar adətən iri sənaye obyektəridir. Onların əsasını daxili və xarici bazarlarda tələbin təmini üçün zəruri olan, yeni məhsulun sənaye istehsalı təşkil edir. Meqa layihələr - bunlar çoxlu qarşılıqlı əlaqəli olan son məhsulu saxlayan məqsədli investisiya proqramlarıdır. Belə proqramlar beynəlxalq, dövlət və regional ola bilərlər. Layihənin miqyası əsaslandırmanın səviyyəsini müəyyən edir. Əgər layihənin reallaşdırılması dünyanın iqtisadi, sosial və ya ekoloji vəziyyətinə mühüm təsir edirsə, qlobal layihələr adlandırılır, bu cür layihələrin sifarişçisi maraqları olan ölkələrin hökümətləri ola bilərlər. Layihələrin reallaşdırılması, yalnız ölkədə iqtisadi, sosial və ya ekoloji vəziyyətə mühüm təsir göstərsə və başqa ölkələrin vəziyyətinə mühüm təsir göstərmirsə, irimiqyaslı layihələr kimi baxılır. Məsələn Bakıda dəniz yükü limanının yaradılması. Belə layihələrin sifarişçisi dövlət, sənaye-maliyyə qrupları, səhmdar cəmiyyətləri, banklar və.s ola bilərlər. Layihələrin reallaşdırılması, yalnız müəyyən regionun, şəhərin (sahənin), iqtisadi-sosial və ekoloji vəziyyətinə təsir edərsə və başqa regionlara, şəhərlərə (sahələrə) təsir göstərmirsə, regional, şəhər (sahə) miqyasında layihələr kimi baxılır. Belə qrup layihələrin sifarişçisi yerli özünüidarəetmə orqanlar, səhmdar cəmiyyətləri ola bilərlər. 388 Layihələrin reallaşdırılması bilavasitə onun iştirakçılarına mənfəət gətirərsə, kommersiya layihəsi adlandırırlar. Belə layihələrin sifarişçiləri ayrıca investor və ya investor qrupları ola bilər. nvestisiya layihələrinin göstərilən xüsusiyyətləri ilə yanaşı, onların digər ə
deyilir. Belə layihələrin birinə investisiya qoyuluşu haqqında qərar qəbul edilərsə, o digərinin maliyyələşdirilməsi məsələsinin həllinə təsir etmişdir. Məsələn, yeni tibbi texnologiyanın mərkəzinin yaradılması haqqında qərar şə
ehtimalına təsir etməmilidir. Moskvada “Экономика” nəşriyyatı tərəfindən hələ 2000-ci ildə nəşr edilmiş “ nvestisiya layihələrinin səmərəliliyinin qiymətləndirilməsi üzrə metodiki göstərişlər”də investisiya layihəsi müəyyən məqsədlərin əldə olunması (müəyyən nəticələrin alınmasını) təmin edən hər hansı fəaliyyət kompleksini həyata keçirilməsini nəzərdə tutan iş, fəaliyyət, tədbir kimi xarekterizə edilir. Yuxarıda göstərilən tərifləri nəzərə alaraq aşağıdakı əsas halları ayırmaq lazımdır: 1) Layihənin sistemliyini, qarşılıqlı əlaqədar tədbirlər kompleksinin - onun işlənib hazırlanması və reallaşdırılması - mövudluğunu. Bu bir sıra ardıcıl müvəqqəti tədbirlər prosesi ilə, riyazi modellə əlaqədardır ki, bu da şəbəkə modelindən (qrafikindən) ibarətdir. 2) Layihənin vaxt intervalı: layihənin işləyəni layihənin nəzərdən keçirilməsinin vaxt intervalını, onun həyat tisklinin proqnoz dövrünü və ya uzunluğunu əsaslandırmalı və təqdim etməlidir. 3) Layihənin büdcəsi: layihə büdcəsinə həyata keçirmənin planlaşdırılan vaxtı göstərilməklə xərclər və gəlirlər daxil olunur. Hər bir layihə reallaşdırma gedişində qabaqcadan nəzərdən tutulmuş məqsədləri izləməlidir. qtisadi nəzəriyyədə bu və ya digər investisiya layihəsinə tətbiq olunan məqsədlərin bəzi təsnifatları mövcuddur.Daha geniş mənada bu məqsədləri aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar. 1. nvestorun təlabatının ödənilməsinin artması ilə bağlı məqsədlər. 2. Firmanın əmlak vəziyətinin optimallaşdırılması ilə bağlı məqsədlər. Göstərilən məqsədlər dəyər istfadəsindən aşağıdakı kimi ifadə oluna bilər: -mənfəətin maksimumlaşdırılması; -satış həcminin artımı; -əmtəə dövriyyəsinin artırılması; -cari xərclərin ixtisar olunması və.s Bundan başqa, yaddan çıxarmaq olmaz ki, konkret investisiya layihələrinin bəzi məqsədləri pul formasında ifadə oluna bilmir. Yüklə 2,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|