1 QİYMƏTLƏNDİRM
Yüklə 2,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qalıq əv əzetm ə d əy əri
- Vergiy ə c əlb olunma m əqs ədi il ə d əy ər
- Mövcud istifad ə olunma şəraitind ə d əy ər (istehlak d əy əri )
- Tam b ərpa d əy əri
- Qalıq b ərpa d əy əri
- Util d əy əri
- Utill əşdirm ə d əy əri
52 məbləği (qiymətləndirilən obyektin köhnəlməsi uçota alınmaqla) nəzərdə tutulur. Qiymətləndirmə təcrübəsinə əsasən oxşar obyekt məfhumu dəqiq münasibət tələb edir. Analoq kimi qəbul olunan belə əmlak qiymətləndirmə obyektinə tam, həm də keyfiyyət və kəmiyyət baxımından oxşar olmaqla müasir materiallardan istifadə üzrə yeni texnologiyaya əsaslanmalıdır. Əvəzetmə dəyəri əsasən, sığorta məqsədi ilə müəyyən edilir. Bəzən də, obyektin təkrar istehsal dəyərinin müəyyən edilməsi mümkün olmadıqda baş verən itkilərin hesablanması məcburiyyəti də bu dəyərə müraciət olunmasını tələb edir.
Başlıca fərq, onun əsasən aşınmaya məruz qalmış əmlak növlərinə şamil edilməsindədir.Qiymətləndirilən aşınmış obyektin qalıq əvəzetmə dəyəri dedikdə, həmin obyektin açıq və rəqabətli bazardan alınan, bütün xassələrinə görə deyil, yalnız qalıq funksional, konstruktiv və istismar göstəriciləri üzrə əvvəlkindən pis olmayan analoji obyektlə əvəz olunmasına çəkilən minimal (cari qiymətlərlə) ümumi xərclərin məbləği başa düşülür. Bu dəyərin əvəzetmə dəyərindən fərqi ondadır ki, bu zaman alınmış əvəzetmə dəyərindən fiziki və mənəvi aşınma çıxılır. Şübhəsiz ki, nəticənin reallıqları hesablamanın aparılması dəqiqliyindən daha çox asılı olur. Qalıq əvəzetmə dəyəri hesablanarkən əvəzedici kimi nəzərə alınan xüsusiyyətlərə görə qiymətləndiriləndən pis olmayan analoji, yaxud ona ekvivalent obyekt seçilir. Bütün hallarda qiymətləndiricinin təcrübəsi, onun peşəkarlığı ön plana keçir. Ə mlakın sığorta dəyəri onun sığorta olunması və ya baş verən sığorta hadisələri ilə əlaqədar proseslər zamanı tələb olunur. Bu dəyər əmlakın sığorta kontraktının yaxud polisinin müddəaları ilə müəyyənləşdirilən, dövlət və xüsusi sığorta sferasında istifadə edilən metodikalarla hesablanan dəyəridir. Təcrübədə daşınmaz əmlakın sığorta dəyəri bir qayda olaraq, bina və qurğuların sığorta hadisəsinin baş verməsi nəticəsində zədələnə biləcək hissələrinin tam əvəz olunması şərti əsasında müəyyənləşdirilir. Ə lbəttə zədələnmə dərəcəsindən asılı olaraq məsələyə yanaşılması lazım gəlir. Ə mlak sığorta edilərkən öyrənilməsi zəruri olan amillərdən biri də, əmlakın dəyərinin (sığorta dəyərinin) dəqiq hesablanmasıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, sığorta
53 dəyərinin hansı metodlar və yanaşmalar üzrə müəyyən edilməsi istiqamətində fikir ayrılıqları hələ də mövcuddur. Lakin, hər bir ölkənin qanunvericlik qaydalarından, regionun xüsusiyyətlərindən, əmlakın növündən asılı olaraq qiymətləndirici özünün düzgün seçimini etməlidir.
eyni texnologiya üzrə aparılmasını nəzərdə tutur. Qiymətləndirilən obyektin əvəzetmə dəyərində olduğu kimi, təkrar istehsal dəyərinin hesablanması da sığorta məqsədlərindən və baş verən itkilərin hesablanması tələblərindən irəli gəlir. Vergiyə cəlb olunma məqsədi ilə dəyər – qiymətləndirmə obyektinə vergiqoyma bazasının müəyyən edilməsi üçün istifadə olunan dəyər, yaxud mülkiyyətə vergi qoyulmasına dair müvafiq sənədlər bazasında hesablanan dəyərdir. Başqa sözlə, vergiqoyma dəyəri dövlət vergiqoyma orqanları tərəfindən təsdiq olunmuş metodikalar ə sasında hesablanan dəyərdir. Bu məqsədlə də, Azərbaycan respublikasının müvafiq qanunlarından mövcud hüquqi-normativ sənədlərdən istifadə edilir. Vergiqoyma dəyəri bir qayda olaraq, qiymətləndirmə yanaşmaları və metodları tətbiq edilməklə müəyyənləşdirilir.
mövcuddur. Bu, bir sıra səbəblərlə əlaqədardır. Birincisi, əmlak sahibinin arzusundan, yəni onun əmlakın satılmasının geniş təbliğ olunmasını istəməməsindən irəli gəlir. kincisi, əmlakın açıq bazarda satışı mümkün olmur və ya bu yolla satış olduqca baha başa gəlir. Üçüncüsü, əmlaka böyük tələbatın olmamasına görə sahibi onun satışı üçün uzun müddət gözləməli olur. Digər tərəfdən, elə əmlak növləri vardır ki, onların alınması və istifadəsi xüsusi müştərilər (alıcılar) təbəqəsinə məxsusdur. Fərdi qaydada və ya xüsusi fərdi sifarişlərlə hazırlanan əmlak növlərinin açıq bazara çıxarılmasına ehtiyac olmur. Elə əmlak növləri də vardır ki, onlar yalnız istehsal və xidmət təyinatlı müəssisələrin fəaliyyəti ilə əlaqədardır və onların daxili qurumlarında satışa təklif olunur. Açıq ticarət şəbəkələrində həmin əmlakdan (məhsuldan) geniş çeşidlərdə və nisbətən ucuz qiymətə olmasına baxmayaraq belə müəssisələrdə xeyli baha qiymətə təklif olunur. Bu hallarda isə, satış az olur. stehsal və xidmət təyinatlı müəssisələr əsas
54 fəaliyyətlərindən istənilən qədər mənfəət götürdüklərinə görə həmin əmlakın satışında o qədər də maraqlı olmurlar. Başlıca məqsəd əsas fəaliyyətin cəlb etdiyi müştərilərin ə lavə ehtiyaclarının ödənilməsinin təmin edilməsidir. Bu zaman fərdi sifarişlər prinsipinə daha çox əsaslanılır. Mövcud istifadə olunma şəraitində dəyər (istehlak dəyəri). Tələb və təklifdən, rəqabət amillərindən asılı olaraq qiymətləndirmə obyektinin dəyəri vaxtaşırı arta və ya azala bilər. Dünya təcrübəsində təsdiq edilmişdir ki, əmlakın dəyəri şəraitdən, istifadə olunma təyinatından, texnologiyanın yeniləşməsindən, ölkənin bütünlüklə investisiya cəlbediciliyindən və sairədən daha çox asılı olur.
oxşar obyektin yararlılıq və müştəri cəlbetmə xassələrini tamamilə özündə əks etdirən qiymətləndirmə obyektinin dəyəridir. Tam bərpa dəyəri təkrar istehsal dəyərindən köhnəlmənin kəmiyyəti qədər fərqlənir. Bu dəyər “xüsusi dəyər” anlayışı kimi də işlədilir.
ümumi dəyərsizləşməni çıxmaqla müəyyən edilir. Bu dəyər əmlakın həm fərdi və həm də kütləvi qiymətləndirilməsi prosesində tətbiq edilir. Eyni zamanda tam və qalıq bərpa dəyərlərindən əsas fondların kütləvi yenidən qiymətləndirilməsi zamanı da istifadə olunur.
vardır ki, onlar istifadə üçün yaramır, lakin onun tərkib hissəsi olan materiallardan istifadə etmək mümkündür. Bu zaman həmin obyektdə mövcud olan yararlı materialların dəyəri (həmin materialların sökülməsi və yararlı vəziyyətə gətirilməsi ilə ə laqədar xərclər çıxıldıqdan sonra) bu obyektin util dəyəri adlanır. Utilləşdirmə dəyəri – mülkiyyət obyektinin tərkibində olan materialların əlavə təmir aparılmadan dəyərinin məcmusu kimi nəzərə alınan dəyəridir. O, satış xərcləri uçota alınmaqla hesablanır və mahiyyət etibarilə əmlakın ayrı-ayrı elementlərinin satışının dəyərinəuyğun bir kəmiyyətdir. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, həm util və həm də utilləşdirmə dəyərləri torpaq sahəsinə şamil edilmir.
Yüklə 2,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|