96
Hazırda ABŞ-da peşəkarlığı daha çox önə çəkmək üçün lisenziyalaşdırmaya nisbətən
qiymətləndirmə fəaliyyətində sertifikatlaşdırılma sisteminin tətbiqinə daha çox
üstünlük verilir. Onu da qeyd etmək olar ki, ABŞ-da qiymətləndiricinin müvafiq
sertifikat və lisenziya almasına tələb olunan rəsmi sənədlər üzrə ödənişlərin məbləği ən
azı 1000 dollar səviyyəsində olur.
Qiymətləndirmə fəaliyyətinin inkişaf etdiyi ölkələrdən biri də Polşadır.
Araşdırmalar göstərir ki, Polşada uzun müddət sosializm cəbhəsində “yaşaması”
qiymətləndirmənin formalaşması və inkişafına da öz təsirini göstərmişdir. Polşada
qiymətləndirmə fəaliyyəti parlamentdə dövlət ehtiyacları üçün əmlakın bazar dəyərinin
məcburi qiymətləndirilməsi barədə qərar qəbul edildikdən sonra geniş vüsət almağa
başladı. Həmin qərardan sonra qiymətləndirici kadrların daha da təkmilləşdirilməsi,
qabaqcıl bazar ölkələrinin qiymətləndirmə təcrübəsinin öyrənilməsi aktuallaşdı,
qiymətləndirmə fəaliyyətinə çoxsaylı hüquqşünaslar, geoloqlar, mühəndislər,
inşaatçılar və s. cəlb edildi.
Təcrübə göstərir ki, bu və ya digər ölkədə qiymətləndirmə fəaliyyətinin inkişafı
iqtisadiyyatın inkişafı göstəriciləri ilə birbaşa əlaqədardır. Çünki qiymətləndirmənin
zəruriliyi əmlak bazarının inkişafı və əmlak bazarının inkişafı isə, iqtisadiyyatın
hərtərəfli canlanması ilə bilavasitə bağlıdır.
Bu mənada da Polşada qiymətləndirici peşəsinə maraq güclü inkişaf edən
sənaye potensialının tərəqqisi ilə izah oluna bilər. 1992-ci ildə hökumət
tərəfindən qiymətləndirmə sahəsində lisenziyalaşdırmanın tətbiqi bu sahə üzrə
bilgilər verən kurslara axını stimullaşdırdı. Çünki, mövcud sistemə uyğun
olaraq, qiymətləndirici olmaq istəyən hər bir şəxs, özünün bilik və təcrübəsi ilə
müəyyən tələblərə cavab verməlidir. Həmin şəxslər xüsusi kurslar keçməli,
sonra yazılı və şifahi imtahan verməlidir. Hazırda Polşada qiymətləndiricinin
hazırlanması
məqsədilə
müxtəlif universitetlərdə, qiymətləndiricilərin
cəmiyyətlərinin nəzdində fəaliyyət göstərən akademiyalarda kurslar təşkil
olunur. Bu kurslar qiymətləndirmə üzrə imtahana hazırlıq məqsədi daşıyır.
Kurslar müvafiq proqram üzrə əsasən 4 sahə (mülki hüquq, iqtisadiyyat, şəhər
97
daş
ınmaz ə
mlakı və
kə
nd daş
ınmaz ə
mlakı) üzrə
hə
yata keçirilir. mtahan
prosesi 45 qiymə
tlə
ndirmə
nə
zə
riyyə
çisi və
peşə
karının daxil olduğ
u dövlə
t
lisenziyalaş
dırma komitə
sinin ciddi nə
zarə
ti altında aparılır.
Son zamanlar Polşada 20 yerli (lokal) qiymətləndiricilər assosiasiyası
yaradılmışdır. Onların 16-sı Polşa Qiymətləndiricilər Assosiasiyası Federasiyasında
birləşmişdir. Federasiyanın məqsədi Polşada qiymətləndirici peşəsini daha da
genişləndirmək və nüfuzunu artırmaq, habelə milli qiymətləndirmə standartlarını
işləyib hazırlamaqdır. Federasiya faktiki olaraq, Polşa qiymətləndiricilərinin milli və
beynəlxalq səviyyələrdə maraqlarının müdafiəçisidir.
Tədqiqatlar göstərir ki, qiymətləndirmə fəaliyyətinin inkişafı dünyanın hər bir
ölkəsində özünəməxsus xüsusiyyətlərə malikdir. Bolqarıstanda qiymətləndirmə
fəaliyyəti hökumətin bütün müəssisə və təşkilatlarda aktivlərin bazar dəyəri ilə
qiymətləndirməsi barədə qərarının qəbulundan (1991-ci il) və ölkədə özəlləşdirmə
prosesinin başlanmasından sonra geniş vüsət aldı. Bu da ayrı-ayrı sahələr üzrə
qiymətləndirici mütəxəssislərin hazırlanması işini sürətləndirmişdir.
Hazırda Bolqarıstanda qiymətləndirmə fəaliyyətinin müxtəlif problemlərini
araşdıran, qiymətləndiricilərin hazırlığını həyata keçirən və qiymətləndirmə üzrə
kurslar təşkil edən müxtəlif qeyri-hökumət təşkilatları (Biznesin Qiymətləndirilməsi
Assosiasiyası, Bolqarıstan Qiymətləndiriciləri Assosiasiyası və s.) fəaliyyət göstərir.
Mühazirə oxumaq üçün inkişaf etmiş dövlətlərdən qiymətləndirici ekspertlər dəvət
edilir, elmi materiallar alınır. Bu dövlətlərin yardımından nəinki elmi işlərdə, həm də
təcrübədə istifadə edilir.
Bolqarıstanda qiymətləndirici olmaq üçün bir sıra tələblər irəli sürülür: 1) müvafiq
ali təhsil – mühəndis-inşaatçı, iqtisadçı, arxitektor ixtisasları üzrə; 2) minimum 5 illik iş
təcrübəsi. Kursları bitirən namizədlər imtahan verir və müvəffəqiyyət qazandığı halda
onlara dövlət təşkilatı olan Bolqarıstan Özəlləşdirmə Agentliyi tərəfindən lisenziya
verilir. Lisenziya 5 istiqamət üzrə - daşınmaz əmlakın qiymətləndirilməsi, maşın və
avadanlığın qiymətləndirilməsi, biznesin qiymətləndirilməsi, qeyri-material aktivlərinin
qiymətləndirilməsi, incəsənət əsərlərinin qiymətləndirilməsi üzrə verilir.