110
Həmin məsələlərin geniş şərhini verməzdən əvvəl qiymətləndirmə fəaliyyətinin
tənzimlənməsinə dair dövlət tərəfindən həyata keçirilən tədbirlər sistemini yığcam
şə
kildə əks etdirən sxemi nəzərdən keçirək.
Sxem 8.1.
Ölkədə demokratikləşmə proseslərinin gücləndiyi, xüsusilə də azad sahibkarlıq
fəaliyyəti üçün geniş imkanlar açıldığı bir şəraitdə qeyri-hökumət təşkilatlarının,
Q
iy
m
ət
lə
nd
ir
m
ə
fə
al
iy
yə
ti
ni
n
dö
vl
ət
t
ən
zi
m
lə
nm
əs
i
Normativ hüquqi aktların işlənib hazırlanması və qəbul edilməsi (o
cümlədən metodiki göstərişlər, qiymətləndirmə standartları və onların
qiymətləndirmə subyektləri tərəfindən tətbiqinin mütləqliyi)
Qiymətləndirmə fəaliyyətinin həyata keçirilməsinə nəzarət
Qiymətləndirmə fəaliyyətinin dövlət tənzimlənməsi (o cümlədən
qiymətləndirmə fəaliyyətinin lisenziyalaşdırılması )
Qiymətləndirmə fəaliyyəti və onun həyata keçirilməsinin koordinasiya
olunması üzrə dövlət orqanları arasında qarşılıqlı əlaqə
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə müvafiq olaraq peşəkar
qiymətləndiriciləri hazırlanması üzrə tələblər siyahısının bu işə cavabdehlik
daşıyan qurumlarla (hökumət və qeyri hökumət təşkilatları) razılaşdırılması
111
onların ictimai birliklərinin rolu son dərəcə artır. Bu təşkilatlar öz sıralarında iqtisadi
münasibətlərin iştirakçılarının müxtəlif qruplarını birləşdirərək, onların iradəsinin ifadə
olunmasında, maraqlarının müdafiəsində, peşəkarlıq normalarının hazırlanmasında və
onlara
riayət
olunmasına
nəzarətdə,
mütəxəssislərin
ixtisas
səviyyəsinin
yüksəldilməsində əhəmiyyətli fəaliyyət göstərirlər.
nkişaf etmiş bazar iqtisadiyyatı ölkələrində müstəqil qiymətləndirmə fəaliyyəti ilə
məşğul olan hüquqi və fiziki şəxslər müxtəlif qeyri-hökumət təşkilatlarında
(assosiasiyalarda,
cəmiyyətlərdə,
ittifaqlarda,
federasiyalarda)
birləşirlər.
Qiymətləndiricilərin peşəkar birlikləri kimi fəaliyyət göstərən bu təşkilatlar
qiymətləndirmə fəaliyyətinin tənzimlənməsində və onun normativ hüquqi bazasının
təkmilləşdirilməsində, qiymətləndiricilərin göstərdikləri xidmətlərin keyfiyyətinin
yüksəldilməsində, onların mənafelərinin qorunmasında, peşəkarlıq səviyyələrinin
artırılmasında və iqtisadiyyatın müxtəlif sahələri üçün peşəkar kadrların
hazırlanmasında dövlət qulluqçuları ilə yanaşı böyük rol oynayırlar. Onlar cəmiyyətin
maarifləndirilməsi, qiymətləndirməyə dair müxtəlif elmi ədəbiyyatların hazırlanması və
nəşri ilə məşğul olur, müxtəlif tədbirlər keçirir, habelə, qiymətləndirmə fəaliyyətinin ən
müxtəlif problemlərini öyrənirlər. Bu birliklərin yaradılması və fəaliyyətinin hüquqi
ə
sasları “Qiymətləndirmə fəaliyyəti haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun
16-cı maddəsi ilə təsbit olunmuşdur.
Belə təşkilatlar bir sıra MDB ölkələrində (Rusiya, Ukrayna, Belarus, Moldova və
s.) 1992-ci ildən etibarən yaranmağa başlamışdır. Hazırda Rusiya Federasiyasının 80-
dən çox regionunda Rusiya Qiymətləndiricilər Cəmiyyətinin üç mindən çox peşəkar
qiymətləndirici mütəxəssisi özündə birləşdirən şöbə və bölmələri fəaliyyət göstərir.
Belə qurumların Almaniyada on min, ABŞ-da yüz minə qədər, Böyük Britaniyada
yetmiş min, Polşada on min üzvü vardır. Bu təşkilatlar kadr hazırlığı məsələlərinə
xüsusi diqqət yetirdiklərindən öz nəzdlərində tədris akademiyaları yaradırlar.
Akademiyalarda tədrisin əsas məqsədi iqtisadi islahatları vaxtında və ahəngdar apara
bilən kadrlar hazırlamaqdır. Akademiyalarda iqtisadiyyatı müvafiq kadrlarla təmin
etmək məqsədi ilə daşınmaz əmlakın, torpağın, biznesin və s. qiymətləndirilməsi üzrə
112
qısamüddətli kurslar da təşkil edilir. Xarici ölkələrdə geniş yayılmış bu təcrübənin
öyrənilməsi və analoji qurumların respublikamızda da yaradılması məqsədəuyğundur.
Dünya təcrübəsində qiymətləndirmə üzrə mükəmməl xidmət bazasının
yaradılmasının normativ hüquqi tənzimləmə məsələlərində dövlət orqanları ilə ictimai
birliklərin fəaliyyətinin koordinasiya edilməsinə böyük əhəmiyyət verilir. Bu məqsədlə
də, ölkəmizdə qiymətləndirmə fəaliyyətinin tənzimlənməsi üzrə əlaqələndirmə
ş
urasının yaradılmasına və fəaliyyət göstərməsinə ehtiyac vardır.
1998-ci ilin dekabrında qiymətləndirmə fəaliyyəti ilə məşğul olan hüquqi və fiziki
şə
xslərin, iqtisadçı alimlərin təşəbbüsü ilə Azərbaycan Qiymətləndiricilər Cəmiyyəti
(AQC) yaradılmış və 1999-cu ilin fevralında Ədliyyə Nazirliyində ictimai birlik kimi
qeydiyyata alınmışdır. Hazırda respublikanın bir çox əmlak qiymətləndiriciləri və
qiymətləndirmə sahəsində böyük təcrübəyə malik olan hüquqi şəxslər, qiymətin əmələ
gəlməsi və əmlak bazarı sahəsində ölkəmizdə, eləcə də onun sərhədlərindən kənarda
tanınan iqtisadçı alimlər, maliyyə məsələləri ilə məşğul olan mütəxəssislər və elmi
işçilər Azərbaycan Qiymətləndiricilər Cəmiyyətinin üzvüdür. AQC ictimai birlik olaraq
qiymətləndirmə sahəsində əhaliyə keyfiyyətli xidmət göstərilməsini təmin etmək
məqsədi ilə qiymətləndirmə fəaliyyətinin bir sıra nəzəri və praktiki problemlərinin həlli
istiqamətində dövlət orqanları ilə sıx əməkdaşlıq edir.
Nizamnaməsində göstərildiyi kimi, «cəmiyyətin yaradılmasının məqsədi
Azərbaycan Respublikası ərazisində qiymətləndirmənin sivil bazarını yaratmaq,
müxtəlif əmlak növlərinin qiymətləndirilməsi ilə məşğul olan mütəxəssislərin
fəaliyyətinə kömək etmək, onların peşə hüquqlarının qorunmasına, peşə maraqlarının
müdafiəsinə və ixtisas səviyyəsinin yüksəldilməsinə yardımçı olmaqdır». Bu məqsədin
reallaşdırılması üçün AQC dövlət orqanları, digər ictimai birliklər, beynəlxalq
təşkilatlarla birgə layihə və proqramların, beynəlxalq və Avropa standartlarına uyğun
milli qiymətləndirmə standartlarının hazırlanmasında iştirak edir, qiymətləndiricilərin
ixtisasının artırılması üzrə kurslar, konfranslar, seminarlar, brifinqlər keçirir,
qiymətləndirmə fəaliyyətinin çoxsaylı problemlərini araşdırır və müxtəlif bülletenlər,
kitablar nəşr edir, üzvlərini zəruri informasiya ilə təmin edir, ölkənin ayrı-ayrı